Trwa ładowanie...

Ból brzucha - przyczyny i sposoby leczenia

 Kinga Olchowy
10.10.2023 09:57
Jak poradzić sobie z bólem brzucha?
Jak poradzić sobie z bólem brzucha? (Getty Images)

Ból brzucha może mieć różne podłoże. O jego leczeniu powinien zawsze decydować lekarz, gdyż w niektórych przypadkach może wskazywać na groźne choroby, takie jak rak czy zapalenie wyrostka.

spis treści

1. Dlaczego boli brzuch?

Ból brzucha może być spowodowane obecnością stanu zapalnego (np. zapaleniem wyrostka robaczkowego, zapaleniem uchyłków jelita grubego), rozdęciem lub rozciągnięciem narządów zlokalizowanych w jamie brzusznej (np. niedrożnością jelit, zamknięciem przewodu wyprowadzającego żółć z pęcherzyka żółciowego przez kamień) lub obrzękiem narządów (np. powiększeniem wątroby lub śledziony w przebiegu niewydolności krążenia itp.), a także niedokrwieniem.

Ból brzucha może występować także bez uchwytnej przyczyny. Przykładem takiej sytuacji jest zespół jelita drażliwego, schorzenie charakteryzujące się okresowymi problemami z wypróżnianiem (biegunka lub zaparcia) z towarzyszącymi dolegliwościami bólowymi brzucha. Patogeneza tego schorzenia nie jest do końca wyjaśniona, prawdopodobnie przyczyną może być nadwrażliwość układu nerwowego lub mięśniówki przewodu pokarmowego.

2. Internista o przyczynach bólu brzucha

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Których objawów nie powinni lekceważyć mężczyźni?"

- Ból brzucha jest odczuwany w szczególnie przykry sposób i często rodzi poczucie zagrożenia. W brzuchu znajdują się bowiem życiowo ważne struktury, a ból brzucha może wynikać z zapalenia, uszkodzenia lub urazu każdej z nich – mówi lek. med. Krzysztof Pol, specjalista chorób wewnętrznych i gastroenterologii z Kliniki Chorób Metabolicznych i Gastroenterologii Instytutu Żywności i Żywienia działającej w Mazowieckim Szpitalu Bródnowskim w Warszawie.

O jakie ważne struktury chodzi? Nie tylko o przewód pokarmowy i połączone z nim narządy, takie jak trzustka, wątroba i drogi żółciowe, ale także o duże naczynia jamy brzusznej (aorta, tętnice, żyły), nerki i drogi moczowe, narządy rodne u kobiet, czy też śledzionę.

Niestety, przyczyn bólów brzucha jest znacznie więcej, a wiele z nich nie ma związku z wymienionymi wyżej narządami i układami znajdującymi się w jamie brzusznej.

- Do brzucha może również promieniować ból z otaczających struktur: klatki piersiowej, serca, opłucnej, przepony, kręgosłupa czy jąder – dodaje Krzysztof Pol.

Na tym jednak wcale nie koniec. Bóle brzucha mogą też mieć podłoże psychologiczne. Mogą je wywoływać lub nasilać, m.in. silny stres, gwałtowne emocje, nerwica, a także depresja. Ta ostatnia, według psychiatrów, nie musi wcale manifestować się w sposób typowy (objawami psychicznymi), lecz może mieć charakter zamaskowany.

W takich przypadkach, depresja może kryć się za "maską” objawów somatycznych, np. zespołów bólowych, przeważnie dotyczących przewodu pokarmowego (bóle w jamie brzusznej, bóle towarzyszące połykaniu) lub klatki piersiowej. W zdecydowanej większości przypadków ból brzucha stanowi jednak przejaw chorób lub urazów związanych z jamą brzuszną.

Generalnie, bóle brzucha można podzielić na dwa główne typy, które różnią się nie tylko objawami, ale też przyczynami.

- Zupełnie inaczej powinniśmy podchodzić do bólów o nagłym początku, gwałtownym i pojawiającym się wśród pełnego zdrowia (nierzadko jest to ból sygnalizujący zagrożenie życia i wymaga pilnego leczenia chirurgicznego), a inaczej do bólu przewlekłego, który ciągnie się bądź nawraca tygodniami, miesiącami czy wręcz latami – mówi Krzysztof Pol.

Sprawdź koniecznie:

Nie bój się i reaguj. Możesz uratować komuś życie

3. Ból brzucha po jedzeniu

Główne przyczyny niestrawności i towarzyszącego jej bólowi lub pieczeniu to:

  • palenie papierosów,
  • zbyt dużo alkoholu i kofeiny,
  • tłuste lub ostre potrawy,
  • przejadanie się,
  • jedzenie w pośpiechu i stresie,
  • ćwiczenie zaraz po dużym posiłku.

4. Rodzaje bólu brzucha

Są cztery sposoby, aby szybko i jasno opisać ból brzucha.

  • Ogólny ból brzucha to taki ból, kiedy boli więcej niż połowa brzucha i trudno jest określić konkretne miejsce. Taki ból jest zwykle spowodowany tzw. "grypą żołądkową" (czyli wirusową infekcją, niemającą nic wspólnego z wirusem grypy), niestrawnością lub nadmiernym nagromadzeniem się gazów. Jeśli taki ból brzucha zaostrza się, przyczyną może być niedrożność jelit.
  • Punktowy ból brzucha to ból pojawiający się w konkretnym miejscu. Jego przyczyny to najczęściej problemy z którymś z organów: wyrostkiem, żołądkiem, wątrobą czy pęcherzykiem żółciowym.
  • Skurczowy ból brzucha nie jest zazwyczaj oznaką poważnych chorób. Jeśli jednak towarzyszy mu gorączka, a objawy nie przechodzą po 24 godzinach, należy zgłosić się do lekarza.
  • Kolkowy ból brzucha najczęściej pojawia się falami, zaczyna się i kończy nagle. Może być bardzo bolesny. Przyczyna może leżeć w kamieniach nerkowych lub kamieniach żółciowych.

Ból brzucha to nie zawsze ból brzucha

Ból brzucha odnosi się do dolegliwości, które zlokalizowane są wewnątrz jamy brzusznej, zawierającej narządy takie jak wątroba, śledziona, trzustka, żołądek, jelito cienkie, jelito grube, odbyt, a także zlokalizowane w miednicy: pęcherz moczowy oraz żeńskie narządy płciowe. Czasami ból brzucha odczuwany w obrębie jamy brzusznej może pochodzić z innego rejonu ciała, przykładowo dolnej części płuc, serca lub nerek. Analogicznie, schorzenia narządów w jamie brzusznej mogą powodować dolegliwości w obszarze pleców lub klatki piersiowej. Jest to rodzaj tzw. bólu rzutowanego.

5. Dodatkowe dolegliwości związane z bólem brzucha

Bólowi brzucha często towarzyszą dodatkowe dolegliwości, takie jak wzdęcia, zaparcia bądź biegunki, a także niestrawność i uczucie pełności.

5.1. Wzdęcia

Wzdęcia są spowodowane nadmierną ilością gazów w jelitach. Najczęstsza przyczyna wzdęć brzucha to połykanie powietrza razem z jedzeniem i piciem.

Zazwyczaj dzieje się tak, kiedy jesteśmy zdenerwowani, jemy lub pijemy w pośpiechu. Przyczyną mogą być także napoje gazowane lub papierosy. Niektóre produkty żywnościowe są szczególnie odpowiedzialne za wzdęcia, jeśli zawierają błonnik, fruktozę czy białko mleka.

Najlepszym sposobem na wzdęcia po jedzeniu jest unikanie powyższych czynności i produktów.

5.2. Zaparcia

Główną przyczyną zaparcia jest zazwyczaj niewystarczająca ilość błonnika w diecie. Zbyt tłuste potrawy to także częsta przyczyna bólu brzucha. Aby zapobiegać zaparciom, które mogą doprowadzić nawet do hemoroidów, możesz:

  • jeść co najmniej 25 gramów błonnika dziennie, u mężczyzn dawka jest wyższa - 38 g,
  • często pić wodę,
  • regularnie ćwiczyć,
  • chodzić do toalety, kiedy tylko tego potrzebujesz,
  • unikać tłustych i słodkich potraw,
  • unikać używania leków przeczyszczających - najpierw spróbuj zastosować się do powyższych rad.

6. Diagnostyka bólu brzucha

Podstawą rozpoznania przyczyny bólu brzucha jest wywiad lekarski i badanie fizykalne. Dla lekarza szczególnie istotne są dane dotyczące rodzaju bólu i jego umiejscowienia, a także ewentualnych odchyleń w badaniu fizykalnym oraz badaniach dodatkowych.

Ból brzucha może mieć charakter ostry lub przewlekły. Ostry ból, który występuje po raz pierwszy może sugerować nagłą przyczynę, czyli np. niedokrwienie jelit lub uwięźnięcie kamienia żółciowego. Ból brzucha o mniejszym natężeniu, powtarzający się, zwykle świadczy o schorzeniu, które trwa jakiś czas.

Naturalne lekarstwa na ból brzucha
Naturalne lekarstwa na ból brzucha [10 zdjęć]

Napar z suszonych kwiatów rumianku działa uspokajająco i łagodzi dolegliwości bólowe w obrębie brzucha.

zobacz galerię

Istotna jest także lokalizacja bólu brzucha. Dolegliwości w przebiegu zapalenia wyrostka robaczkowego początkowo umiejscawiają się w środkowej części brzucha, dopiero później przesuwają się w kierunku dolnej części brzucha po prawej stronie, co wiąże się z postępem procesu chorobowego i przejściem stanu zapalnego na otrzewną.

W przypadku zapalenia uchyłków, ból lokalizuje się w lewej połowie jamy brzusznej. Z kolei ból brzucha spowodowany kamicą żółciową odczuwany jest w okolicy prawego podżebrza, zazwyczaj ma charakter kolkowy i silny.

O przyczynie bólu może świadczyć także jego zmienność oraz natężenie. Silne kurczowe bóle brzucha często występują w przebiegu rozpoczynającej się niedrożności jelit.

Kolka żółciowa z kolei charakteryzuje się obecnością stałego, przeszywającego bólu brzucha, trwającego od kilku do kilkudziesięciu minut. Ostre zapalenie trzustki objawia się silnym, stałym bólem zlokalizowanym w nadbrzuszu, który może promieniować do łopatek.

PYTANIA I ODPOWIEDZI LEKARZY NA TEN TEMAT

Zobacz odpowiedzi na pytania osób, które miały do czynienia z tym problemem:

Wszystkie odpowiedzi lekarzy

W rozpoznaniu przyczyny bólu brzucha ważny jest także czas jego trwania i dodatkowe dolegliwości. W zespole jelita drażliwego, bóle brzucha mogą pojawiać się okresowo przez miesiące lub lata. Kolka żółciowa zazwyczaj trwa około kilku godzin. Dolegliwości związane z chorobą wrzodową żołądka lub dwunastnicy zazwyczaj również ciągną się latami, z okresami nasilenia (np. typowo wiosną i jesienią) i okresami przerwy.

Ból brzucha spowodowany stanem zapalnym zazwyczaj ulega nasileniu podczas kaszlu, kichania oraz podczas poruszania się. Niektórym rodzajom dolegliwości bólowych mogą towarzyszyć także określone inne objawy, jak: gorączka (stany zapalne), biegunka lub krwawienie z odbytu (schorzenia przewodu pokarmowego), wymioty (niedrożność lub infekcje przewodu pokarmowego).

6.1. Badania obrazowe w diagnostyce bólu brzucha

Oprócz wywiadu i badania fizykalnego, w różnicowaniu przyczyn dolegliwości bólowych brzucha pomocne są badania laboratoryjne oraz obrazowe. Wskazane jest zatem oznaczenie morfologii krwi, wskaźników stanu zapalnego (OB lub CRP), enzymów wątrobowych (ALT, AST), enzymów trzustkowych (amylaza oraz lipaza), a także badanie ogólne moczu.

Zwiększony odsetek białych krwinek zazwyczaj sugeruje obecność stanu zapalnego w wyniku przyczyn infekcyjnych lub nieinfekcyjnych. Wzrost poziomu amylazy i lipazy towarzyszy stanom zapalnym trzustki. Enzymy wątrobowe z kolei bywają podwyższone w przypadku kolki żółciowej. Obecność krwi w moczu może sugerować kamicę nerkową.

Z badań obrazowych w diagnostyce bólu brzucha wykonuje się zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej (RTG). Jest to badanie szczególnie przydatne w przypadku podejrzenia niedrożności. Jeżeli z kolei doszło do perforacji przewodu pokarmowego, na zdjęciu rentgenowskim uwidoczni się powietrze.

Innym łatwo dostępnym i bezbolesnym badaniem jest ultrasonografia jamy brzusznej, szczególnie przydatna w diagnostyce kamicy żółciowej, zapalenia pęcherzyka żółciowego, a także zapalenia wyrostka robaczkowego oraz pęknięcia torbieli jajnika.

Tomografię komputerową wykonuje się w sytuacji podejrzenia zapalenia trzustki, raka trzustki, zapalenia uchyłków oraz ropni w jamie brzusznej. Rodzajem tomografii komputerowej przydatnej w ocenie naczyń krwionośnych w jamie brzusznej jest tzw. angio-TK.

W niektórych przypadkach konieczna jest diagnostyka operacyjna (laparoskopia lub laparotomia).

7. Jak radzić sobie z bólem brzucha?

W przypadku najczęściej występujących, umiarkowanych bólów brzucha, spowodowanych zatruciami pokarmowymi typu bakteryjnego lub tzw. grypą żołądkową (infekcja wirusowa), osoba generalnie zdrowa może z reguły sama poradzić sobie z przypadłością.

- Najważniejsze jest nawadnianie organizmu: picie wody, herbat ziołowych i dostępnych w aptece roztworów elektrolitowych w małych, lecz częstych porcjach. Dieta powinna być łatwostrawna: suchary, biszkopty, kleiki i kaszki na wodzie, gotowane jabłko, marchew i ryż, banany. Stosujemy także dostępne bez recepty leki rozkurczowe oraz wiążące toksyny w przewodzie pokarmowym probiotyki – radzi Krzysztof Pol.

W przypadku niestrawności (dyspepsji), objawiającej się umiarkowanym bólem lub dyskomfortem w górnej części brzucha możemy poratować się powszechnie dostępnymi lekami hamującymi wydzielanie kwasu solnego.

Przy niepokojących objawach warto jest zasięgnąć porady lekarza. Leczeniem chorób powodujących przewlekłe bóle brzucha, które mogą trwać nawet latami, zajmują się lekarze gastrolodzy.

Jeśli ból brzucha pojawił się po jedzeniu, jego przyczyna to zazwyczaj niestrawność. Co robić w takim przypadku?

  • Pij dużo wody, szczególnie jeśli objawom towarzyszy biegunka.
  • Przez pierwsze kilka godzin unikaj pokarmów stałych. Jeśli wystąpiły wymioty, poczekaj z tym 6 godzin. Możesz jeść ryż, kaszki. Ale unikaj nabiału.
  • Nie jedz cytrusów, tłustych i smażonych potraw, ziemniaków, nie pij kofeiny, alkoholu.
  • Nie bierz leków z aspiryną czy ibuprofenem ani innych leków przeciwzapalnych, chyba że przepisał ci je lekarz.

8. Niebezpieczny ból brzucha

Są rodzaje bólu brzucha, które powinny wzbudzić nasz niepokój.

- Do takich sygnałów alarmowych należą: bardzo silny, nieustający, nawracający lub narastający ból brzucha ("nigdy w życiu mnie tak nie bolało"), bolesne wzdęcie brzucha, niemożność oddania gazów lub stolca, wysoka gorączka lub obecność krwi w stolcu – ostrzega Krzysztof Pol.

Czerwona lampka powinna nam zapalić się także w przypadku wymiotów uniemożliwiających przyjmowanie płynów, ogólnego pogorszenie stanu chorego czy zaburzeń świadomości.

- Niepokoić powinno zwłaszcza nieustępowanie objawów lub wręcz ich narastanie oraz utrata masy ciała. Ze szczególną troską należy traktować osoby w skrajnych grupach wiekowych: u bardzo małych dzieci lub seniorów nawet zwykły nieżyt żołądkowo–jelitowy może doprowadzić do bardzo groźnego odwodnienia. W tych przypadkach powinniśmy niezwłocznie wezwać pomoc medyczną lub pokazać się u naszego lekarza rodzinnego – zaleca Krzysztof Pol.

Naturalne lekarstwa na ból brzucha
Naturalne lekarstwa na ból brzucha [10 zdjęć]

Napar z suszonych kwiatów rumianku działa uspokajająco i łagodzi dolegliwości bólowe w obrębie brzucha.

zobacz galerię

Specjalista przyznaje, że nawet doświadczonemu lekarzowi ustalenie przyczyny bólu brzucha może nastręczyć sporo problemów. - Czasami poważna choroba może zaczynać się niewinnie, w sposób bardzo niespecyficzny, np. zapalenie wyrostka robaczkowego często zaczyna się jak banalny nieżyt żołądkowo–jelitowy. W razie podejrzenia poważnej choroby zostaniemy skierowani na SOR, gdzie badania krwi oraz badania obrazowe jamy brzusznej (rentgen, USG i tomografia) pozwolą uściślić diagnozę i zaplanować leczenie – konkluduje Krzysztof Pol.

Ból brzucha może być spowodowany nieprawidłowościami w okolicach miednicy (bolesne skurcze menstruacyjne), pleców (kamienie nerkowe) lub klatki piersiowej (nadkwasota, a nawet zawał serca). Jednak głównymi zagrożeniami powodującymi ból brzucha, są zapalenie wyrostka robaczkowego i wrzody żołądka.

Zapalenie wyrostka robaczkowego zazwyczaj zaczyna się bólem w okolicach pępka, objawia się brakiem apetytu, mdłościami, gorączką. Kiedy stan się pogarsza, ból przenosi się w prawo i w dół brzucha. Jeśli masz takie objawy, natychmiast zgłoś się do lekarza.

8.1. Kiedy warto zgłosić się z bólem brzucha do lekarza?

Oprócz powyższych objawów, są także inne, które powinny skłonić cię do wizyty lekarskiej. Dzwoń do lekarza, jeśli:

  • ból brzucha jest nagły i bardzo silny,
  • oprócz bólu masz gorączkę,
  • masz trudności z oddychaniem,
  • wymiotujesz lub masz biegunkę z krwią,
  • jedno miejsce na brzuchu staje się twarde i sztywne,
  • niemożliwość wypróżnienia przy równoczesnych wymiotach,
  • ból brzucha i równocześnie ból w klatce piersiowej, karku lub ramionach,
  • ból brzucha i zawroty głowy.

Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl

Rekomendowane przez naszych ekspertów

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze