Grypa żołądkowa - etiologia, objawy, powikłania, leczenie
Grypa żołądkowa to nieprzyjemne schorzenie zwane również grypą jelitową, jelitówką lub grypą 24 godzin. W przebiegu choroby dochodzi do zakażenia wirusami przewodu pokarmowego. Drobnoustroje wywołujące grypę żołądkową dostają się do organizmu przez jamę ustną. Grypa żołądkowa zazwyczaj trwa kilka dni przed pojawieniem się objawów. Jej leczenie polega jedynie na łagodzeniu objawów. Nie ma bowiem leku, który walczy z wirusem grypy żołądkowej – organizm musi uporać się z nim samodzielnie. W walce z nim ważne jest regularne nawadnianie oraz lekkostrawna dieta. Jednak w przypadku, gdy wirusem zakazi się dziecko, lepiej skontaktować się z pediatrą, by uniknąć odwodnienia. Jak sobie poradzić z grypą żołądkową?
1. Czym jest grypa żołądkowa?
Grypa żołądkowa to tak naprawdę zakażenie przewodu pokarmowego o etiologii wirusowej. Choć choroba określana jest mianem „grypy”, ani morfologicznie, ani biochemicznie nie jest z nią związana. Nazwa powstała zaś ze względu na charakterystyczne spektrum podobieństw. Zalicza się do nich etiologię wirusową obydwu chorób, cykliczny okres zakażeń, wzrost ilości chorych w okresie jesienno- zimowo- wiosennym oraz bardzo podobną łatwość transmisji. Przypadki grypy żołądkowej mogą mieć także charakter epidemiczny. Na szczęście jednak, częściej są to lokalne (np. dom lub blok), lub występujące na oddziałach szpitalnych (wysokie ryzyko wsytępuje szczególnie na oddziałach dziecięcych i geriatrycznych) przypadki zakażeń.
Na początku lat 70. pojawiła się choroba powodująca ostre stany zapalne przewodu pokarmowego, z towarzyszącym jej szerokim spektrum objawów żołądkowo-jelitowych. Choć jej przyczyny były nieznane, objawy i okres pojawiania się epidemii podobne były do grypy. W potocznym języku została więc nazwana grypą żołądkową. Jednak już w 1973 roku przyczyna została zidentyfikowana przez Australijkę - dr Ruth Bishop – lekarz szpitala The Royal Children’s Hospital in Melbourne. W kale chorego dziecka i bioptacie dwunastnicy, dzięki mikroskopii elektronowej, zauważyła ona nieznane dotąd wirusy, które nazwała określeniem duovirus. A to ze względu na fakt, że pochodziły one z dwunastnicy (duodenum) i miały podwójny kapsyd (tzw. płaszcz białkowy, wewnątrz którego znajduje się kwas nukleinowy wirusa).
Nazwę rotawirusy zasugerował pewien czas później Dr Thomas Henry Flewett. Ich nazwa to zlepek słów rota (z łac. koło – od ich kształtu) oraz wirus. Każdego roku na świecie notuje się około 120 milionów przypadków zakażeń. W Europie, wśród dzieci jest to około 4 milionów przypadków. Śmiertelność z powodu choroby wśród osób dorosłych jest znikoma (około 4 %, z czego większość na skutek powikłań), niestety wśród dzieci jest znacznie gorzej. Notuje się bowiem od 600 do 650 tysięcy przypadków śmiertelnych. W Stanach Zjednoczonych, przed rozpoczęciem programu szczepień antywirusowych, rotawirusy spowodowały śmierć ok. 2,7 mln dzieci, hospitalizację prawie 6 tys. i około 37 śmierci każdego toku. Kampanie zdrowia publicznego zwalczające rotawirusy skupiają się na zapewnieniu doustnej rehydracji dla zakażonych dzieci oraz szczepionek. W Polsce rocznie choruje około 200 tysięcy dzieci. Przypadków śmiertelnych jest około 100, z czego większość to niemowlęta.
W jaki sposób można zarazić się grypą żołądkową?
- choroba rozprzestrzenia się droga kropelkową, szczególnie niebezpieczny jest więc kontakt z innym zakażonym, oraz przedmiotami, z którymi miał styczność,
- przez nieodpowiednią higienę osobistą,
- przez brudne środowisko (np. przebywanie w pomieszczeniach nieprzewietrzonych),
- przez brak regularnej dezynfekcji sanitaratów w okresie jesienno-zimowym,
- przez picie wody, która nie jest do tego przeznaczona.
PYTANIA I ODPOWIEDZI LEKARZY NA TEN TEMAT
Zobacz odpowiedzi na pytania osób, które miały do czynienia z tym problemem:
- Co na grypę żołądkową? - odpowiada lek. Aleksandra Witkowska
- Jak długo trwa grypa żołądkowa? - odpowiada lek. Rafał Gryszkiewicz
- Jak postępować w przypadku grypy żołądkowej? - odpowiada lek. Łukasz Wroński
2. Etiologia grypy żołądkowej
Rotawirusy są jednym z kilku wirusów powodujących infekcje grypy żołądkowej, pomimo braku związków z grypą. To najczęstsza przyczyna dotkliwej biegunki wśród dzieci i niemowląt. Do 5. roku życia prawie każde dziecko na świecie chociaż raz było zainfekowane rotawirusami. Podczas każdej infekcji następuje wzmocnienie odporności i następne infekcje są mniej dotkliwe, więc dorośli są rzadko zarażeni. Istnieje 5 rodzajów tego wirusa, określanych kolejno A, B, C, D i E. Rotawirus A jest najczęstszy i powoduje ponad 90% infekcji. Co ważne, tylko trzy grupy rotawirusów (oznaczone symbolami A, B i C) są zakaźne dla ludzi. Podstawą budowy wirusa jest jego genom, składający się z 11 segmentów RNA, zamknięty w trzywarstwowej otoczce kapsydowej. Ze względu na rodzaj tej otoczki wirus ten określany jest bryłowym. Wirus odporny jest na zamrażanie oraz inkubację przez godzinę w temperaturze 56 °C. Zakaźność zmniejsza jednak alkohol etylowy i podchloryn sodu. Dzięki takim właściwościom, wśród ludzi krąży aż pięć szczepów wirusa, co znacznie utrudnia możliwości leczenia.
Wśród innych wirusów odpowiedzialnych za za grypę żołądkową także adenowirusy, kalciwirusy, astrowirusy oraz norowirusy.
Wirus grypy żołądkowej jest przenoszony jest za pośrednictwem drogi pokarmowej, drogi kropelkowej. Oprócz tego zarażenie może nastąpić przez kontakt z wydzielinami osoby chorej poprzez kontakt z powierzchnią lub przedmiotem, które są zanieczyszczone wirusem.
2.1. Mechanizm zakażenia
Mechanizm w jakim dochodzi do zakażenia wirusem, składa się z 5 etapów. W pierwszym z nich dochodzi do właściwego zakażenia, czyli wniknięcia wirusa do organizmu ludzkiego – drogą oddechową (wdychając skażone powietrze) lub drogą pokarmową (np. spożywając zanieczyszczone owoce). Po przejściu przez jamę ustną, cząsteczki wirusa, pokonując kolejno przełyk i żołądek, dostają się do jelita cienkiego. W drugim etapie poprzez białka kapsydu (otoczka glikoproteinowa) wirus wnika do enterocytów, czyli komórek nabłonka kosmków jelitowych. Trzecim etapem, już w komórce, jest uwolnienie genomu wirusa z otoczki kapsydowej do cytoplazmy komórkowej. W czwartym etapie dochodzi do replikacji, czyli wytworzenia milionów nowych cząsteczek wirusa oraz toksyn. Na skutek ich działania komórki wydzielają duże ilości płynu i elektrolitów do światła jelita, rozcieńczając tym samym masy kałowe i powodując biegunkę. Ostatnim etapem jest uwolnienie ogromnej ilości wirusów, które zakażają mnóstwo kolejnych zdrowych komórek. Następnie cykl się powtarza.
3. Objawy grypy żoładkowej
Objawy grypy żołądkowej w początkowym etapie wyglądają bardzo niewinnie, stąd też tak trudno ją rozpoznać. Bardzo często mylone są z zatruciem pokarmowym. Okres inkubacji choroby trwa około od 1 do 3 dni, natomiast właściwe objawy zakażenia zazwyczaj od 2-4 dni. W niektórych przypadkach może to być jednak nawet 9 dni.
Wśród objawów jakie mogą się pojawić, znajdują się:
- gorączka – pojawia się zazwyczaj jako pierwsza w końcowej fazie inkubacji, w większości mylona jest z inną chorobą lub po prostu ignorowana,
- biegunka – ostra, przewlekła i wodnista, występuje nawet kilkanaście razy na dobę,
- bóle brzucha – towarzyszą biegunce,
- wymioty – mogą występować nawet kilkanaście razy dziennie,
- ogólne zmęczenie i złe samopoczucie,
- brak apetytu.
Łagodna postać grypy żołądkowej wiąże się zazwyczaj z nudnościami, brakiem apetytu, bólem głowy oraz podwyższoną temperaturą ciała. Właśnie ta łagodna postać choroby najczęściej mylona jest z przeziębieniem, co jest szczególnie niebezpieczne w przypadku dzieci.
4. Grypa żołądkowa u dzieci, a niebezpieczne powikłania
Grypa żołądkowa u dzieci w wieku od 3 miesięcy do 3 lat należy do szczególnej grupy ryzyka. To właśnie wśród nich zachorowalność jest najczęstsza i najgroźniejsza w skutkach. Może zaowocować wystąpieniem licznych powikłań a nawet prowadzić do śmierci. Do najgroźniejszych powikłań pogrypowychnależą: odwodnienie, drgawki gorączkowe u dzieci, zapalenie płuc czy oskrzeli, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie zatok i ucha oraz nasilenie wszystkich innych dotychczasowych chorób.
Szybko odwadniający się młody organizm może utracić nawet do 10 proc. swojej masy już w czasie pierwszych godzin.
5. Grypa żołądkowa w przebiegu ciąży
Z grypą żołądkową w czasie ciąży zawsze są związane obawy o bezpieczeństwo dziecka. Jednak zagrożenie to praktycznie nie istnieje. Wirus związany grypą jelitową nie przenika do płodu.
Zagrożenia związane z grypą dotyczą raczej samego procesu chorobowego. Grypa żołądkowa niesie ze sobą niebezpieczeństwo odwodnienia. Kobiety zmagające się z grypą jelitową w ciąży powinny bardzo dbać o odpowiednią ilość płynów. Gdy jednak do odwodnienia, należy udać się prosto na szpitalny oddział ratunkowy.
Zobacz także
6. Leczenie grypy żołądkowej
Niestety pomimo faktu, że rotawirusy wywołujące grypę żołądkową zostały odkryte około 40 lat temu, wciąż nie ma na nie swoistego leczenia przeciwwirusowego. Najczęściej jednak leczenie nie jest nawet potrzebne. Podstawowym zaleceniem podczas trwania choroby jest uzupełnianie płynów i elektrolitów, które człowiek traci podczas wymiotów i biegunki. Specjalne preparaty wieloelektrolitowe można kupić w aptece. Ponieważ nie są one jednak zbyt smaczne, wskazane jest picie przynajmniej zimnej wody niegazowanej. Należy pamiętać, że soki) lub mleko mogą nasilić biegunkę. W przypadku towarzyszącej gorączki zaleca się leki przeciwgorączkowe. Dodatkowym zaleceniem leczniczym jest także pozostanie w łóżku oraz odizolowanie się od innych zdrowych osób. Pamiętajmy, by nie bagatelizować pozornie niegroźnej grypy żołądkowej!
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.