Co to jest wirus grypy?
Grypa jest jedną z najbardziej zakaźnych chorób, niejednokrotnie bagatelizowaną zarówno przez pacjentów, jak i środowisko medyczne. Atakuje całe populacje niezależnie od wieku i rasy, jednakże najbardziej niebezpieczna jest dla osób starszych i przewlekle chorych. W ciągu roku zapada na nią 5–15% populacji. Stanowi poważny problem zdrowotny, powodując także ciężkie przypadki zachorowań kończące się powikłaniami, a nawet śmiercią.
1. Podstawowe informacje
Zakażenia spowodowane przez wirusy dróg oddechowych, a w szczególności grypy, są tak stare jak świat. Zgodnie z danymi WHO wirusy oddechowe są patogenami, które najczęściej dotykają ludzi. Ich cechą charakterystyczną jest łatwa transmisja, szczególnie w miejscach, w których znajduje się znaczne zagęszczenie ludzi, co bezpośrednio wpływa na występowanie w populacji ludzkiej corocznych epidemii.
Wirus grypy został wyizolowany od ludzi już w 1933 roku. Izolacji dokonali badacze z National Institute for Medical Research w Londynie, gdzie obecnie mieści się Instytut do walki z grypą w Europie WHO. Fakt ten zapoczątkował bardzo intensywny rozwój badań nad wirusem, zwłaszcza tych zmierzających do lepszego poznania mechanizmów jego funkcjonowania. A wszystko to w celu stworzenia szczepionki i opracowania strategii leczenia, co zmniejszyłoby zagrożenie wystąpienia epidemii czy pandemii.
Według WHO każdego roku na świecie choruje ok. 330–990 mln ludzi, z czego w wyniku komplikacji pogrypowych umiera 0,5–1 mln osób. Łączna śmiertelność z powodu grypy i zapalenia płuc plasuje je na 6 pozycji jako przyczynę zgonu, a na 5 pozycji w przypadku osób starszych.
2. Wirus grypy
Grypa wywoływana jest przez zakażenie wirusami z rodziny Orthomyxoviridae. Są to patogeny podzielone na grupy A i B (tworzące jeden rodzaj), oraz C, odmienny rodzajowo. Oznaczenie przynależności poszczególnych wirusów wykonuje się na podstawie charakterystyki antygenowej nukleoproteiny (NP) i antygenu białka podstawowego. Wirusy grypy A, B i C są morfologicznie podobne.
Wszystkie mają 4 antygeny: 2 wewnętrzne, złożone z nukleokapsydu (RNA i NP) oraz proteiny M1 i M2 (słabe immunogennie), natomiast pozostałe dwa to antygeny powierzchniowe, które składają się z hemaglutyniny i neuraminidazy. Replikacja wirusa w komórce gospodarza trwa około 6 godzin. Antygen grupowy tworzy się w jądrze komórki, a hemaglutynina i neuraminidaza w jej cytoplazmie. Na podstawie budowy klasyfikuje się wszystkie szczepy, które następnie oznaczane są zgodnie z miejscem pochodzenia, numerem izolatu, rokiem izolacji i podtypem.
Zakażenie wirusem typu C cechuje się łagodnym przebiegiem i często niesłusznie rozpoznawane jest jako choroba przeziębieniowa. Po przechorowaniu grypy spowodowanej tym typem wirusa w organizmie może rozwinąć się trwała odporność. Jednakże na zakażenie wirusem grypy typu C szczególnie wrażliwe są dzieci i u nich choroba może mieć poważniejszy przebieg. Ze względów epidemiologicznych ważne są wirusy typu A i B, odpowiedzialne za okresowo występujące epidemie i pandemie.
Aktualnie głównym problemem związanym z wirusem grypy jest jego ewolucyjna zmienność, co znacznie utrudnia profilaktykę oraz komplikuje strategie lecznicze. Do podstawowych mechanizmów zmienności wirusa należy zaliczyć mutacje punktowe (antygenowy drift), które prowadzą do powstawania cosezonowych epidemii i genetyczną reasortację (antygenowy shift), w wyniku której powstają pandemie. Zmiana antygenowa zwana skokiem antygenowym spowodowana jest wymianą segmentów genów kodujących hemaglutyninę i neuraminidazę. Zmienność wirusa grypy najbardziej widoczna jest w przypadku glikoprotein powierzchniowych. Jednak segmentowa budowa genomu wirusa również jest odpowiedzialna za ogromną zmienność zarówno genotypu, jak i fenotypu.
3. Zakażenie wirusem
Zakażenie grypą szerzy się głównie drogą kropelkową. Większe cząsteczki śluzu i śliny, zawierające wirusy, osiadają w jamie nosowo-gardłowej. W zakażonych komórkach wirus replikuje się 4–6 godz. Pierwotnym i głównym siedliskiem zakażenia jest nabłonek migawkowy, który ulega zniszczeniu, pozostawiając cienką warstwę komórek podstawnych. Zmiany histologiczne dotyczą wakuolizacji, piknozy i fragmentacji jąder.
U wielu chorych zniszczenie nabłonka migawkowego jest niemal całkowite, a jego odtworzenie w okresie zdrowienia może trwać około 1 miesiąca. Jeżeli występują zmiany w tkance płucnej, to najczęściej spowodowane są nadkażeniem bakteryjnym. Jednak możliwe są także zapalenia płuc o etiologii wirusowej. Mają one wtedy charakter śródmiąższowy.
Możliwy jest także rozsiew wirusa przez krew i chłonkę do węzłów chłonnych, śledziony, wątroby, nerek, serca i układu nerwowego. Przeciwciała neutralizujące klasy IgA na powierzchni błon śluzowych mają znaczenie ochronne jako pierwsza linia w neutralizacji wirusa. Odporność pochorobowa trwa krótko (około 4 lat), a u niektórych osób występuje wcześniejsza reinfekcja nowym mutantem wirusa, kiedy jeszcze nie ma swoistych przeciwciał przeciw zmodyfikowanemu szczepowi.
4. Wirus grypy objawy
Kliniczne objawy grypy mogą więc występować wiele razy w ciągu życia. Kliniczny przebieg grypy zależy od właściwości wirusa, wieku pacjenta, jego statusu immunologicznego, współistniejących chorób, wydolności nerek, immunosupresji, odżywienia itp. Powikłania niejednokrotnie uwidaczniają się dopiero po pewnym okresie od przebytej infekcji.
Chociaż grypa nie jest chorobą patognomiczną (wyróżniającą objaw dla danej choroby) to wiadomo, iż w tym samym czasie co wirusy grypy podobne objawy, tj. objawy grypopodobne, może wywoływać ponad 150 innych wirusów, w tym parainfluenzae, adenowirusy czy RSV.
5. Objawy grypy
Chociaż infekcja spowodowana wirusem nie jest charakterystyczna, ma pewne cechy, które możemy wyróżnić. Okres wylęgania wynosi 1–4 dni, średnio 2 dni. Osoba dorosła może zarażać na dzień przed wystąpieniem objawów do około 5 dnia po ostrym początku choroby. Wśród dzieci oraz młodych dorosłych okres zakaźności jest dłuższy i trwa ponad 10 dni od wystąpienia pierwszych objawów.
Po okresie inkubacji nagle pojawiają się objawy, takie jak:
- kaszel,
- złe samopoczucie,
- dreszcze,
- ból głowy,
- brak łaknienia,
- katar,
- bóle mięśniowe,
- ból gardła,
- zawroty głowy,
- chrypka czy też bóle w klatce piersiowej,
- objawy żołądkowo-jelitowe, głównie nudności i wymioty, niejednokrotnie imitujące zapalenie wyrostka robaczkowego.
Obraz kliniczny grypy obejmuje także gorączkę, która może być wysoka. Czasami towarzyszą jej dreszcze i poty. Szczyt gorączki występuje zazwyczaj po 24 godzinach od wystąpienia pierwszych objawów. W grypie częściej niż w nieżytach dróg oddechowych o innej etiologii dochodzi ponadto do krwawień z nosa.
6. Powikłania grypy
Do najczęstszych powikłań zakażenia wirusem grypy należy:
- zapalenie płuc i oskrzeli,
- zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok obocznych nosa,
- zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia (szczególnie niebezpieczne u osób po 65. roku życia),
- zapalenie mięśni (najczęściej występuje u dzieci),
- zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych,
- zapalenia nerwów obwodowych, zapalenie rdzenia kręgowego,
- zespół wstrząsu toksycznego oraz zespół Rey`a (u dzieci).
Wystąpienie zakażenia w czasie ciąży zwiększa natomiast ryzyko poronienia. Zakażenia spowodowane przez wirus grypy rejestruje się we wszystkich przedziałach wiekowych, począwszy od noworodków aż do wieku sędziwego.
Epidemie grypy występują w każdym sezonie epidemicznym, z różnym nasileniem w zależności od sezonu. Zakażenie spowodowane przez ten wirus pozostaje nadal aktualnym, poważnym zagrożeniem, jak również bardzo ważnym problemem z zakresu zdrowia publicznego.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.