Epidemia grypy

U wielu osób wyraz „epidemia” budzi grozę i wywołuje panikę. W ostatnim czasie coraz częściej słychać o kolejnych przypadkach świńskiej grypy. Panika zazwyczaj wynika z niedoinformowania społeczeństwa o faktycznej sytuacji oraz zagrożeniach płynących ze strony tej choroby. Czy warto ulegać panice i nosić maseczki chroniące przeciw wirusowi A/H1N1? Kiedy mówimy o epidemii? Jak nie panikować i mądrze chronić się przed wirusami? Czytaj w naszym poradniku.

1. Ryzyko wystąpienia epidemii i pandemii

Epidemią określa się występowanie zwiększonej zapadalności na daną chorobę w istotnie większej liczbie w określonym czasie i na konkretnym terenie. Pod pojęciem endemii kryje się występowanie stałej, niezmiennej i określonej liczby nowych zachorowań na określoną chorobę na danym obszarze przez wiele lat.

Terminem pandemia określa się taką epidemię danej choroby, która w tym samym czasie obejmuje bardzo rozległe obszary: kraje, kontynenty, a nawet cały świat. Z epidemią może mieć do czynienia każdy z nas, a sezonowy wzrost zachorowalności na grypę notuje się w różnych obszarach Polski w ciągu całego sezonu zimowego.

Zobacz film: "Polacy żyją aż 7 lat krócej niż Szwedzi"

Największe pandemie grypy XX wieku:

• grypa hiszpanka w 1918 roku (pochłonęła 50 mln ofiar),
• grypa azjatycka w 1957 roku (ok. 1 mln ofiar śmiertelnych) – szczep H2N2 (patrz dalej),
• grypa Hong Kong w 1968 roku (ok. 1 mln ofiar śmiertelnych) – szczep H3N2.
• w XXI wieku pojawiła się nowa epidemia grypy meksykańskiej - szczep H1N1.

Na wysoką zakaźność wirusa wpływa kilka cech: niska śmiertelność, wysoka zakaźność oraz długi okres bezobjawowego przebiegu choroby. Wszystkie te cechy umożliwiają mu tworzenie większej liczby nosicieli, krążenie w populacji, rozmnażanie się i mutowanie. Z pewnością globalizacja także ma wpływ na lepsze możliwości występowania pandemii.

Najczęściej epidemie i pandemie wywołuje rodzaj A wirusa. Ma on szczególne zdolności do spontanicznych mutacji (skoków antygenowych) związanych z budową jego otoczki. Dzięki temu nawet niewielka zmiana powoduje, że przeciwciała ludzkie, wyprodukowane przeciwko temu wirusowi podczas poprzedniej infekcji, nie będą go już rozpoznawać podczas następnego zakażenia.

Wirus grypy A zawiera w swojej otoczce szereg białek, które ludzki organizm rozpoznaje jako obce i przeciw nim produkuje przeciwciała.

Należą do nich hemaglutyniny (H), które występują w 16 podtypach oraz neuraminidazy (N) – w 9 podtypach. Daje to możliwość stworzenia 144 kombinacji tych białek na otoczce. „Pamięć immunologiczna” człowieka po wielu latach zanika. W dodatku nie jest ona przekazywana z pokolenia na pokolenie. Sprawia to, że aby się uodpornić, najpierw trzeba zachorować. Im więcej czasu upłynie od ostatniej epidemii na danym terenie, tym mniej osób w populacji będzie nosiło w swojej krwi barierę ochronną dla danego typu wirusa i ryzyko zachorowania na niego będzie rosło. Typy najczęściej wywołujące pandemie i epidemie: H1N1, H3N2, H2N2.

W ostatnim stuleciu odkryto, że wirus grypy, poza znaną dotychczas zdolnością resortacji genetycznej, potrafi mutować między różnymi gatunkami zwierząt, „mieszając” w swoim kodzie genetycznym elementy genów wirusa, np. ptasiego czy świńskiego. Takie połączenia dodatkowo zwiększają ryzyko choroby i ciężkości jej przebiegu.

2. Najczęstrze objawy grypy

Grypa jest chorobą przenoszącą się drogą kropelkową. Często mylona jest z przeziębieniem, którego objawy, choć podobne, są mniej nasilone, przy czym występuje charakterystyczny, powolny, łagodny przebieg oraz nieżyt nosa.

• Wysoka gorączka – pojawia się nagle i szybko narasta. Często jest bardzo wysoka, nawet do 41˚C. Towarzyszy jej obfite pocenie się. 

• Dreszcze – najczęściej towarzyszą wzrostowi temperatury ciała podczas rozwoju infekcji i czasem utrzymują się podczas jej przebiegu.

• Bóle mięśniowe, kostno-stawowe – popularne przy grypie, nierzadko bardzo nasilone.

• Ból głowy – pojawia się już na samym początku. Może mieć charakter migrenowy z bólem oczu, światłowstrętem. Wiąże się z wystąpieniem senności, zmęczenia, pogorszeniem funkcji intelektualnych.

• Ból gardła i suchy, napadowy kaszel – charakterystyczny dla grypy we wczesnym stadium. Kaszel mokry świadczy o przedłużonym zakażeniu.


Grypa jest chorobą szczególnie groźną dla dzieci i niemowląt, które nie mają jeszcze w pełni sprawnego układu odpornościowego. Mogą u nich wystąpić (poza typowymi objawami) drgawki oraz biegunka i wymioty prowadzące do bardzo groźnego odwodnienia.

Choroba charakteryzuje się także subiektywnym uczuciem wyczerpania i ogólnego rozbicia, które towarzyszy jej od samego początku i mija jako ostatnie, nawet 2 tygodnie po ustąpieniu innych objawów.

Zapamiętaj, że objawy grypy to:

• bardzo wysoka gorączka,
• dreszcze,
• bóle mięśniowe,
• ból głowy z bólem oczu,
• ból gardła,
• suchy kaszel.

3. Przebieg i powikłania grypy

Grypa jest chorobą bardzo popularną, rocznie dotyka do 30% populacji. Większość chorych powraca do zdrowia w ciągu tygodnia, przez następny tydzień mijają już wszystkie objawy. Jednak grupy szczególnie zagrożone: niemowlęta i dzieci oraz osoby starsze z chorobami układu krążenia, narażone są na cięższy przebieg i możliwość wystąpienia powikłań, dlatego często konieczna jest w tym przypadku hospitalizacja. Wśród tych osób choroba i jej konsekwencje mogą okazać się śmiertelne.

Najczęstszym powikłaniem jest nadkażenie bakteryjne. Objawia się ono przeważnie zmianą koloru wydzieliny z nosa i odkrztuszanej plwociny z przezroczystego na zielony. Powikłania ze strony układu oddechowego są najpopularniejsze i należą do nich: zapalenie oskrzeli, zapalenie krtani, zapalenie płuc.

Wśród starszych pacjentów groźna jest możliwość zaostrzenia innych chorób układu oddechowego, jak: POChP, astmy oskrzelowej czy niewydolności oddechowej. Częstym i odległym powikłaniem jest zapalenie mięśnia sercowego. Dochodzi do niego w przypadku źle leczonej, tzw. nieprzechorowanej grypy. U osób starszych i dzieci często dochodzi do drgawek gorączkowych.

4. Zapobieganie i leczenie grypy

Istnieją leki łagodzące objawy grypy, skracające czas trwania choroby, zmniejszające liczbę powikłań i chroniące komórki organizmu przed namnażaniem się wirusa. Nie istnieją jednak jako takie leki przeciwwirusowe (czyli zabijające wirusy, które zakaziły już komórki ludzkiego organizmu). Ponieważ wirusy rozmnażają się w komórkach gospodarza, nie wynaleziono jeszcze leku, który zabijałby jedynie sam patogen, nie niszcząc komórek chorego.

Najlepszy efekt uzyskuje się w początkowym stadium choroby, kiedy wirus nie zdążył się jeszcze wystarczająco namnożyć, czyli w ciągu pierwszych dwóch dób od wystąpienia objawów. Ponieważ nie ma leków przeciwwirusowych, najskuteczniejszą metodą walki z grypą jest jej zapobieganie. Profilaktyczne szczepienia ochronne przeciw grypie przeprowadzane są sezonowo i są powszechnie dostępne. Ich skuteczność oceniana jest od 70 nawet do 95%. Szczepionki przygotowywane każdego roku od nowa na inne szczepy, próbują upodobnić się do samego patogenu, który każdego sezonu mutuje i ponownie zaraża.

Pamiętaj, że według starej lekarskiej zasady lepiej zapobiegać niż leczyć. Przestrzegaj zatem zasad:

• Przyjmuj profilaktycznie witaminę C.
• Utrzymuj dobrą kondycję. Spaceruj, uprawiaj sporty.
• Jedz regularnie, najlepiej pięć posiłków dziennie.
• Dopilnuj, aby w twojej diecie znalazły się białka (sery, mięsa), świeże owoce i warzywa, wyciskane soki.
• Pij napary i sok z malin.
• Śpij przynajmniej 8 godzin na dobę.
• W pomieszczeniach, w których przebywasz, utrzymuj odpowiednią temperaturę: 17-21 stopni.
• Wietrz pomieszczenia.
• Unikaj dużych zbiorowisk ludzkich, szczególnie w zamkniętych pomieszczeniach.
• Maseczki ochronne powinny nosić przede wszystkim osoby już zarażone. Aby były skuteczne, należy je zmieniać co 20 minut.

Najważniejsze, aby przestrzegać zaleceń lekarza. Jeśli nie dołączą się żadne dodatkowe powikłania, organizm zwalcza wirusa w ciągu kilku dni. Układ obronny organizmu wyczerpuje się jednak i dlatego powrót do pełnej sprawności zajmuje przynajmniej kolejne dwa tygodnie.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.