Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Dr n. med. Karol Kaziród-Wolski

Świńska grypa - historia, objawy, leczenie, profilaktyka, powikłania

Avatar placeholder
29.03.2021 23:31
Jednym z objawów świńskiej grypy jest wysoka gorączka.
Jednym z objawów świńskiej grypy jest wysoka gorączka. (123rf)

Pod koniec 2009 roku na świecie i w Polsce zrobiło się bardzo głośno o tzw. świńskiej grypie. Media powszechnie w każdych serwisach informacyjnych przedstawiały obraz sytuacji bardzo dramatycznie. Czy słusznie? Czy ten rodzaj grypy jest szczególnie groźny, bardziej niż grypa sezonowa? Czy konieczne są szczepionki i leki?

spis treści

1. Co to jest świńska grypa?

Świńska grypa (lub grypa świń) jest zakaźną chorobą układu oddechowego świń, którą powodują wirusy grypy typu A lub (rzadziej) wirusy grypy typu C. Nieściśle (i formalnie niepoprawnie) świńską grypą nazywa się również chorobę wywoływaną przez tzw. nowy wirus grypy północnoamerykańskiej (nazywany również wirusem grypy meksykańskiej).

U świń wirusy grypy wywołują liczne zachorowania, jednak śmiertelność na skutek zakażenia jest niska. Wirus grypy świń typu A/H1N1 został wyizolowany po raz pierwszy u świń w 1930 roku. Świńska grypa przenosi się tak, jak zwykła grypa. Najczęściej zarażamy się, wdychając wirus fruwający w powietrzu - a pojawia się tam, jeśli osoba chora kicha lub kaszle.

Zobacz film: "Czym jest świńska grypa?"

Wirus może także pozostawać na powierzchniach, których chory dotykał. Jeśli dotkniemy takiej powierzchni, powinniśmy natychmiast umyć ręce i pod żadnym pozorem nie dotykać ust, spojówek oka czy nosa! Nie zarazisz się świńską grypą, jedząc wieprzowinę, pijąc wodę ani korzystając z basenu.

2. Historia świńskiej grypy

O tym typie grypy możemy znaleźć notę w historii, jeśli spojrzymy na lata 1918-1919, kiedy to wyjątkowo groźna odmiana tego typu wirusa grypy wywołała pandemię znaną pod nazwą „hiszpanka”.

Od marca 2009 roku potwierdzano nowe przypadki zakażeń na terenie Stanów Zjednoczonych, a w maju 2009 roku potwierdzono taki przypadek także w Polsce. Te fakty, a także inny spowodowały to, że Światowa Organizacja Zdrowia 11 czerwca 2009 roku ogłosiła pandemię tego typu wirusa. Pandemia to termin, który może dotyczyć wszystkich chorób i nie jest przypisany wyłącznie grypie. Pandemią nazywa się epidemię o wielkim zasięgu, obejmującą kontynent, kontynenty lub cały świat.

Pandemia grypy występuje, gdy na świecie pojawia się nowy wirus, który znacznie różni się od wirusów grypy krążących dotychczas i jednocześnie ma zdolność do: zakażania ludzi, łatwego przenoszenia się z człowieka na człowieka, wywoływania choroby u dużej liczby osób zakażonych, łatwego rozprzestrzeniania się, gdyż większość ludzi nie będzie miała jeszcze wykształconej odporności w kierunku tego wirusa bądź będzie ona wykształcona w niewystarczającym stopniu.

Stan ten trwał do 10 sierpnia 2010 roku, kiedy stwierdzono, że stan pandemii przeminął, ale wirus tzw. nowej grypy będzie się wciąż utrzymywał tak jak grypa sezonowa.

3. Budowa wirusa grypy typu A

Ogólnie genom wirusa grypy stanowi jednoniciowy RNA, mający 8 segmentów, i charakteryzuje się w porównaniu do innych typów znaczną genetyczną zmiennością związaną z występowaniem mutacji i reasortacji genetycznej. Poszczególne typy mają zwykle zdolność zakażania tylko jednego gospodarza.

Wirus grypy typu A można poddać dalszej klasyfikacji na podtypy w oparciu o rodzaj białek tworzących otoczkę białkową (hemaglutynina HA lub H) oraz neuraminidazy (NA lub N). Białka te są niezbędne do poprawnej replikacji wirusa. Wyróżniono 16 podtypów HA (H1-H16) oraz 9 podtypów NA (N1-N9), co daje łącznie 144 możliwych kombinacji segmentów genowych i powoduje istnienie ogromnej różnorodności wirusów typu A. Najczęściej wśród świń izoluje się szczepy H1N1, H1N2, H3N2, H3N1 i H2N3. Jednak w przypadku, gdy dojdzie do zarażenia świni jednocześnie kilkoma z nich, może powstać nowy szczep.

4. Objawy świńskiej grypy

Objawy przypominają tradycyjną grypę, a są nimi:

  • wysoka gorączka,
  • dreszcze,
  • bóle mięśniowe oraz kostno-stawowe,
  • ból głowy,
  • ból gardła oraz suchy kaszel,
  • uczucie wyczerpania i ogólnego rozbicia,
  • brak apetytu,
  • ból w okolicy ucha,
  • zmęczenie.

Mogą wystąpić również:

  • katar,
  • nudności,
  • biegunka lub wymioty,
  • sztywność,
  • utrata przytomności,
  • dezorientacja.

Niestety, powyższe objawy są charakterystyczne także dla innych chorób, a także dla normalnej grypy. Prawidłowa diagnoza może zostać postawiona tylko przez lekarza. Z czasem objawy ulegają zaostrzeniu. W Meksyku wśród chorych na grypę H1N1 było wielu młodych ludzi, których układ odpornościowy był silny.

Niektórzy naukowcy twierdzą, że silna reakcja obronna organizmu spowodowała równoległe uszkodzenie tkanki. Niektórzy chorzy mieli tak poważne problemy z oddychaniem, że wymagali zastosowania respiratora. Chorzy mogą także dostać zapalenie płuc, jeśli zapalenie wirusowe nie ustępuje.

Szacuje się, że wirus świńskiej grypy w Meksyku w 2009 roku okazał się być śmiertelny w 160 przypadkach, podczas gdy 2 500 zachorowań było potwierdzone. Z tego wynika, że wskaźnik śmiertelności na świńską grypę wyniósł około 6 proc. Jak widać, nie wolno lekceważyć tej choroby.

W razie wątpliwości, konsultacja ze specjalistą jest zalecana. Najlepiej udać się do lekarza w ciągu 72 godzin od wystąpienia objawów. Im wcześniej choroba zostanie wykryta, tym łatwiej ją wyleczyć. Badanie krwi i pobranie próbki z nosa wskaże obecność wirusa grypy w organizmie. Potem zostanie rozpoczęte odpowiednie leczenie. Najskuteczniejsze będzie, jeśli rozpoczniemy je w ciągu 2 dni od zarażenia.

Zobacz także:

5. Leczenie i profilaktyka

Najlepszą profilaktyką jest szczepionka. Jednakże, biorąc pod uwagę fakt, że tzw. świńska grypa nie jest bardziej groźna niż grypa sezonowa, wydaje się bardziej sensowne szczepienie przeciw grypie sezonowej, dodatkowo te szczepionki są bardziej skuteczne.

Myśląc o szczepieniu, należy wiedzieć i pamiętać o ogólnych przeciwwskazaniach do podania szczepionki:

  • zaburzenia odporności przy szczepionkach atenuowanych – ale nie zakażenie HIV,
  • ostre choroby zakaźne,
  • ostre choroby (u człowieka temp. przekraczająca 38-38,5°C),
  • okres zaostrzenia choroby przewlekłej,
  • alergie na składniki szczepionki (szczególnie białko jaja kurzego),
  • ciąża (dotyczy głównie pierwszego trymestru; przede wszystkim szczepionki atenuowane, głównie przeciw różyczce).

Oficjalnie obecnie w przypadku zakażenia wirusem świńskiej grypy zalecane jest podanie jednego z dwóch leków: oseltamiviru lub zanamiviru. Leki te stosowane są zarówno w przypadku potwierdzenia zakażenia, jak i w czasie poekspozycyjnej profilaktyki. Jednakże, biorąc pod uwagę, że znaczna część infekcji wirusem grypy ma lekki przebieg, powszechnie leki są zarezerwowane dla pacjentów wyniszczonych, obciążonych wieloma chorobami czy w podeszłym wieku. Leki te należą do grupy tzw. inhibitorów neuraminidazy. Ich mechanizm działania polega na hamowaniu uwalniania nowo replikowanych (wytworzonych) wirusów z zakażonych komórek, co zapobiega szerzeniu się infekcji.

Oseltamivir jest lekiem starszym i jest podawany doustnie. Po zażyciu leku, ulega on przemianie do substancji czynnej. W przypadku zanamiviru jest trochę inaczej. Zanamivir jest nowszym lekiem, który nie jest metabolizowany w organizmie, dodatkowo jest podawany drogą wziewną w postaci suchego proszku za pomocą diskhalera.

Jak każde leki, także te wywołują działania niepożądane, do najczęstszych w przypadku oseltamiviru należą: obiektywne i subiektywne objawy ze strony nosa, bóle głowy, objawy żołądkowo-jelitowe, zapalenie oskrzeli, kaszel. Do najczęstszych objawów ubocznych zanamiviru należą: wymioty, nudności, biegunka, bóle brzucha.

6. Powikłania po świńskiej grypie

Powikłania tej postaci grypy mogą być podobne jak grypy sezonowej, jednakże zazwyczaj grypa ta jest mniej groźna niż grypa sezonowa i powoduje mniej powikłań. Na wystąpienie powikłań są szczególnie narażone osoby osłabione, wyniszczone, z niedoborami odporności. Do powikłań należy:

  • zapalenie zatok obocznych nosa,
  • zapalenie krtani,
  • zapalenie oskrzeli,
  • zaostrzenie przewlekłych chorób układu oddechowego, takich jak astma oskrzelowa czy POChP,
  • zainicjowanie astmy oskrzelowej,
  • pierwotne zapalenie płuc,
  • ostra niewydolność oddechowa (ARDS),
  • zwłóknienie płuc,
  • wtórne zapalenie płuc,
  • zapalenie mięśnia sercowego,
  • zapalenie osierdzia,
  • nagły zgon sercowy,
  • dekompensacja przewlekłej niewydolności krążenia,
  • splątanie,
  • nasilenie zmian otępiennych u osób starszych,
  • napady drgawkowe (zwłaszcza u dzieci pod postacią drgawek gorączkowych),
  • zapalenie mózgu,
  • zapalenie opon mózgowych,
  • ostre zapalenie ucha środkowego,
  • zapalenie mięśni,
  • ostra niewydolność nerek,
  • zapalenie spojówek,
  • zaostrzenie lub dekompensacja różnych chorób przewlekłych (np. cukrzycy),
  • zespół Reye'a (w przypadku podawania kwasu salicylowego),
  • zespół Guillaina-Bárrego (porażenie wstępujące), czyli ostra, zapalna poliradikuloneuropatia demielinizacyjna o nieznanej etiologii.

Grypa i jej komplikacje mogą doprowadzić nawet do śmierci. Osobami szczególnie narażonymi na komplikacje pogrypowe są:

  • dzieci poniżej piątego roku życia,
  • osoby powyżej 65. roku życia,
  • osoby cierpiące na: choroby płuc, astmę, cukrzycę, choroby serca,
  • kobiety w ciąży.

Niestety nie istnieje leczenie przyczynowe, gdyż przyczyna jest nieznana. Postępowaniem wpływającym na mechanizm jest stosowanie plazmaferezy i dożylne podawanie immunoglobulin. W zależności od występowania objawów ze strony układu autonomicznego może być konieczne podawanie leków antyarytmicznych oraz obniżających ciśnienie krwi. W przypadku niedowładów stosuje się fizjoterapię i rehabilitację ruchową.

7. Profilaktyka świńskiej grypy

Jak już wspomniano, dobrą profilaktyką są szczepienia przeciw grypie, jednak nie należy zapominać o zaleceniach ogólnych, które mogą być nieraz wystarczające do ochrony przed infekcją. Nie ma w tym celu wyznaczonych specjalnych wytycznych, ale należy stosować ogólne zasady związane z przestrzeganiem zasad higieny osobistej. Proste czynności mogą zapobiec tej, a także wszystkim innym infekcjom:

  • częste i dokładne mycie rąk przy użyciu mydła i bieżącej wody,
  • unikanie zatłoczonych pomieszczeń czy przebywania w dużych skupiskach ludzi,
  • przestrzeganie zasad zdrowego żywienia, gdyż infekcjom sprzyja osłabienie organizmu, niedożywienie,
  • używanie jednorazowych chusteczek higienicznych,
  • unikanie bliskiego kontaktu z osobami chorymi,
  • częste wietrzenie pomieszczeń,
  • wypoczynek oraz regularna aktywność fizyczna – wzmacniają odporność.

Podsumowując, warto dodać, że wirus grypy towarzyszy ludziom od wieków, nieraz ponosiliśmy klęskę w tej nierównej walce z przyrodą. Jednakże w przypadku normalnych ludzi nie zawsze konieczne jest stosowanie leków przeciw grypie. Świńska grypa nie jest bardziej groźna niż grypa sezonowa, a przebieg zależy od stanu organizmu chorego. Niestety wirus grypy posiada zdolność do mutacji, stąd nigdy nie wiadomo, czy nie powstanie kiedyś naprawdę groźny typ wirusa grypy. Na dzień dzisiejszy sytuacja jest opanowana.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Następny artykuł: Ptasia grypa
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze