Diagnostyka grypy - metody, zalecenia
Grypa! Pojawiając się sezonowo, powoduje epidemie, rzadziej pandemie, a w konsekwencji wielorakie powikłania pogrypowe, a nawet zgony. Na szczęście obecnie dostępnych jest wiele metod niezbędnych do diagnostyki tej infekcji wirusowej, z biologią molekularną na czele. Dzięki temu zaś możliwe jest odpowiednio wczesne postawienie prawidłowej diagnozy. Jak rozpoznać grypę? Jak zapobiegać grypie?
1. Ważna diagnostyka grypy
Odpowiednio wcześnie postawiona, prawidłowa i pełna diagnostyka grypy ma ogromne znaczenie. Przede wszystkim dla nas – osób, które potencjalnie mogą zachorować. Dlaczego? Między innymi w tym celu, by uniknąć antybiotykoterapii bez wskazań, by odpowiednio szybko podjąć właściwe leczenie, a w konsekwencji skrócić pobyt w szpitalu. Jest to także niezwykle istotne dla podjęcia stosownych środków w celu zapobieżenia szerzeniu się zakażenia, a tym samym zmniejszenia kosztów, obalenia mitów związanych ze szczepieniami, które niestety prowadzą do ich unikania.
Ponadto rychła diagnostyka grypy umożliwia odpowiednio szybkie użycie dostępnych obecnie na rynku inhibitorów neuraminindazy wirusa grypy. Takie działanie natomiast zapobiega powstawaniu szczepów opornych na te inhibitory, tak jak stało się w przypadku innych leków.
2. Diagnostyka laboratoryjna
Diagnostyka laboratoryjna wszystkich wirusów oddechowych, w szczególności zaś grypy, oparta jest na potwierdzeniu obecności:
- antygenu wirusa,
- materiału genetycznego wirusa,
- wykryciu przyrostu poziomu przeciwciał.
Wśród testów do rutynowej diagnostyki przebiegu grypy obecnie wykorzystuje się tanią i szybką metodę bezpośredniej immunofluorescencji (IF). Dzięki tylko jednokrotnemu pobraniu materiału, pozwala ona wykonać badanie w kierunku aż 7 podstawowych wirusów oddechowych – grypy A i B, RSV (Respiratory Syncytial Virus) i adenowirusów oraz parainfluenzy typu 1, 2 i 3. Materiał do badań może stanowić:
- wymaz pobrany z nosa,
- wymaz pobrany z nosogardzieli,
- aspirat odessany z nosowej części gardła,
- popłuczyny z gardła,
- popłuczyny oskrzelowe,
- wysięk z ucha,
- ewentualnie materiał biopsyjny.
W tym samym czasie, kiedy zwiększa się ilość zachorowań na grypę, około 200 innych wirusów oddechowych może także wywołać infekcję o podobnej morfologii. W przypadku grypy objawy kliniczne są w większości na tyle mało charakterystyczne, iż chorobę można zdiagnozować jedynie za pomocą badań laboratoryjnych.
3. Metoda bezpośredniej immunofluorescencji
Jest techniką najczęściej stosowaną w laboratoriach diagnostycznych w Polsce. Zaletą tej metody jest fakt, że wynik otrzymuje się w ciągu 2 godzin od wykonania badania. Ma to naprawdę ogromne znaczenie ze względu na możliwość zapobieżenia rozwojowi infekcji, co tym samym zmniejsza szansę na wystąpienie powikłań pogrypowych, zwłaszcza u osób należących do grupy wysokiego ryzyka. W polskich laboratoriach wirusologicznych prowadzi się także izolację wirusów w hodowlach komórkowych.
W przypadku wirusa grypy odbywa się to na zarodkach kurzych. Materiał biologiczny należy przechowywać na specjalnych podłożach, bez dodatku substancji konserwujących, w optymalnej temperaturze jaką są 4˚C. Takie hodowle uważane są za złoty standard detekcji, ale nie mają wartości w praktyce klinicznej. Wszystko to ze względu na pracochłonność i czas trwania tego procesu, którego nie można jednak w żaden sposób przyspieszyć. Izolacja wirusa i jego hodowla tkankowa ma jednak inny, niezwykle ważny aspekt, szczególnie jasno widoczny w przypadku wirusa grypy. Jest to możliwość właściwego doboru szczepów, które mogą być kandydatami do uzyskania szczepów szczepionkowych w każdym sezonie epidemicznym, jak również do opracowania szczepionki pandemicznej.
Kolejną z metod diagnostycznych jest badanie techniką immunofluorescencji pośredniej. Pozwala ono na wykrycie antygenów za pomocą przeciwciał monoklonalnych, co umożliwia określenie podtypu wirusa i wykluczenie lub potwierdzenie zakażenia.
Niezależnie od wyżej wymienionej metody, obecność antygenu można potwierdzić również testem immunoenzymatycznym (ELISA). Test ten, choć używany jest już od wielu lat, wciąż jest bardzo przydatny.
4. Metody biologii molekularnej
Diagnostykę grypy przeprowadza się również za pomocą metod biologii molekularnej, np. RT-PCR, nested PCR czy real-time PCR. To właśnie dzięki tym metodom dr Jeffrey Tauberger wraz z zespołem, na bazie materiału uzyskanego z zamrożonych tkanek zmarłych, zsekwencjonował geny wirusa grypy, który wywołał pandemię hiszpanki.
Metodą, która umożliwia potwierdzenie kontaktu danej osoby z patogenem jest badanie serologiczne. O świeżo przebytym zakażeniu świadczy wykrycie podwyższenia poziomu przeciwciał w surowicy pacjenta. Wymagane jest jednak badanie dwóch próbek surowicy pochodzących od tego samego pacjenta, tzw. surowic parzystych - jedną próbkę należy pobrać w początkowym okresie choroby, następną po upływie co najmniej tygodnia.
Minimum czterokrotny wzrost miana przeciwciał jest potwierdzeniem czynnego procesu chorobowego. W przypadku pojedynczego wykonania badania - po okresie rozwoju choroby, wysokie miano przeciwciał może świadczyć jedynie o przebytym zakażeniu. Podstawowe badania serologiczne mogą być wykonane testem zahamowania aktywności neuraminidazy (NI), testem zahamowania hemaglutynacji (OZHA) oraz immunoenzymatycznym testem ELISA, gdzie można określić odpowiedź w klasach immunoglobulin. Ważne jest, aby wiedzieć jak zapobiegać grypie.
Wyżej wymienione podstawowe badania można wykonać w Krajowym Ośrodku do spraw Grypy WHO. Diagnostyka powinna być zdecydowanie częściej stosowana w naszym kraju. Przede wszystkim na umiejętności personelu pobierającego wymaz. Bardzo istotne jest, by był on pobrany energicznie. A wszystko po to, by mieć pewność, że zawiera on zarówno komórki, jak i śluz z wnętrza nozdrza. Umożliwi to wykonanie jednokrotnego badania, co zdecydowanie zwiększy komfort pacjenta.
5. Zalecenia dotyczące diagnostyki wirusologicznej
Ogólne zalecenia dotyczące diagnostyki wirusologicznej precyzują, że diagnostykę taką należy rozważyć w grupach:
- hospitalizowanych pacjentów z podejrzeniem grypy,
- w przypadku pacjentów, u których zdiagnozowanie grypy na podstawie wykonanych testów będzie miało wpływ na podejmowanie decyzji dotyczących dalszego postępowania leczniczego,
- pacjentów, którzy zmarli na skutek ostrej infekcji z podejrzeniem gryp.
Ponadto, szczegółowa diagnostyka grypy może być istotna u kobiet ciężarnych oraz pacjentów z immunosupresją.
Wydarzenia, jakie miały miejsce na przestrzeni ostatnich lat, przekonały zarówno naukowców jak i sceptyków, jak bardzo ważna jest diagnostyka, zapobieganie grypie oraz międzynarodowy nadzór nad grypą.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.