Makrofagi – rodzaje, budowa i funkcje

Makrofagi to komórki, które wywodzą się z monocytów. Powstają w szpiku kostnym czerwonym. Odgrywają bardzo istotną rolę w reakcji odpornościowej organizmu, zarówno wrodzonej, jak i nabytej. Regulują proces zapalny i inicjują proces regeneracji tkanek, a także eliminują nieprawidłowe komórki, na przykład nowotworowe. Co warto wiedzieć?

1. Co to są makrofagi?

Makrofagi to duże komórki układu odpornościowego, które zalicza się do tkanki łącznej. Należą do układu fagocytów jednojądrzastych. Ze względu na zdolność do fagocytozy (wchłaniania i trawienia ciał obcych), stanowią pierwszą linię obrony organizmu przed patogenami. Odpowiadają też za eliminację nieprawidłowych komórek organizmu: martwych, apoptotycznych czy nowotworowych.

Makrofagi powstają z komórek szpiku kostnego, z monocytów wywodzących się z komórek macierzystych hemopoezy. Monocyty pozostają we krwi przez 1-2 dni, po czym wędrują do tkanek. Tam rosną i ostatecznie przekształcają się w fagocyty, duże komórki żerne, czyli makrofagi.

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Czy warto wykonywać badania profilaktyczne?"

Makrofagi mogą być aktywowane przez czynniki fizjologiczne, to jest pochodzące z organizmu oraz czynniki patologiczne (to np. obecność patogenów, wytwarzane przez bakterie endotoksyny). Aktywacja makrofagów sprawia, że wzrasta ich cytotoksyczność w stosunku do uszkodzonych komórek organizmu, zwiększają się także zdolności żerne i bakteriobójcze.

2. Rodzaje makrofagów

Makrofagi dzielą się na makrofagi osiadłe (spoczynkowe) oraz makrofagi wolne (migrujące). Wskutek stymulacji makrofagi osiadłe przekształcają się w makrofagi wędrujące. Komórki migrują w miejsce pojawienia się stanu zapalnego. Tam przekształcają się w makrofagi aktywowane o wysokiej zdolności do fagocytozy.

Makrofagi spoczynkowe znajdują się głównie w tych narządach i tkankach, w których ryzyko pojawienia się patogenów, ciał obcych oraz nieprawidłowych komórek organizmu jest wysoka. Oznacza to, że występują w:

• szpiku kostnym (makrofagi),
• węzłach chłonnych,
• tkance łącznej (histiocyty),
• tkance kostnej (osteoklasty),
• śledzionie,
• grasicy,
• wątrobie (komórki Browicza-Kupffera),
• sercu (makrofagi sercowe),
• płucach (makrofagi pęcherzykowe, komórki pyłowe),
• jamach surowiczych (makrofagi jamy otrzewnej, makrofagi jamy opłucnej),
• ośrodkowym układzie nerwowym (mezoglej).

Podczas przewlekłych stanów zapalnych makrofagi mogą ulegać fuzji, tworząc wielojądrzaste komórki olbrzymie (polikariony).

3. Budowa makrofagów

Makrofagi są dużymi komórkami o budowie polimorficznej. Ich wygląd ma związek z przynależnością do określonej populacji. Makrofagi wędrujące osiągają większe rozmiary niż makrofagi osiadłe. Komórki mają dobrze rozbudowaną siateczkę śródplazmatyczna oraz aparat Golgiego. Posiadają wypustki cytoplazmatyczne o różnej długości. Te u makrofagów osiadłych są długie i wąskie oraz krótkie i tępo zakończone u makrofagów wędrujących. W błonie komórkowej makrofagów znajdują się specyficzne antygeny powierzchniowe oraz białkowe receptory błonowe, receptory dla immunoglobulin, składników układu dopełniacza oraz cytokin. Ich cechą charakterystyczną są także obecne w cytoplazmie liczne lizosomy, które zawierają enzymy hydrolityczne. To między innymi katepsyna, β-glukuronidaza, RNAza, DNAza, kwaśna fosfataza, lizozym czy lipaza.

4. Funkcje makrofagów

Funkcje pełnione przez makrofagi są zróżnicowane i zależą głównie od rodzaju tkanki, w której się znajdują. Wszystkie są komórkami żernymi. Należą do układu odpornościowego, ponieważ biorą udział w mechanizmach odporności nieswoistej i swoistej. Mają zdolność fagocytozy, czyli pochłaniania i niszczenia drobnoustrojów, mikroorganizmów oraz uszkodzonych, nieprawidłowych lub martwych komórek.

Makrofagi, które uczestniczą w odporności swoistej, to komórki prezentujące antygen, regulujące odpowiedź immunologiczną. Pełnią rolę komórek zdolnych do przetwarzania i prezentacji obcych antygenów. Mają również wpływ na regulację odpowiedzi immunologicznej innych komórek. Dzieje się tak za pośrednictwem wydzielanych przez nie substancji.

Do substancji produkowanych i wydzielanych przez makrofagi zalicza się:

• substancje bakteriobójcze, które są wydzielane w konsekwencji rozpoznania wzorców molekularnych związanych z patogenami. To między innymi wolne rodniki czy nadtlenek wodoru,
• substancje uczestniczące w procesach zapalnych. To między innymi enzymy trawiące proteoglikany czy kwaśne hydrolazy,
• substancje regulujące czynności innych komórek. To na przykład czynnik martwicy nowotworów, interferon czy transformujący czynnik wzrostu beta.

Rola makrofagów w odporności nieswoistej przejawia się głównie w zdolności do fagocytozy. Dzięki temu niszczą pozostałości komórkowe, martwe komórki i patogeny.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.