Objawy nerwicy - podział, diagnostyka, leczenie

Zaburzenie nerwicowe dotykają coraz więcej osób w różnym wieku. Codzienny pośpiech, stresująca praca, nadmiar obowiązków sprawiają, że niektóre sytuacje zaczynają wywoływać irracjonalny lęk, który utrudnia funkcjonowanie. Objawy nerwicy są bardzo zróżnicowane. Jakie są typowe somatyczne objawy nerwicy, a także te dotyczące emocji i funkcji poznawczych? W jaki sposób rozpoznać rodzaje nerwicy? Jak wygląda diagnostyka i leczenie zaburzeń lękowych?

1. Charakterystyka nerwicy

Zaburzenia nerwicowe, nazywane też zaburzeniami lękowymi to problemy natury psychologicznej. Chory może mieć bardzo wiele objawów, zależnych od rodzaju nerwicy.

Symptomy mogą dotyczyć ciała, emocji lub funkcji poznawczych. Pacjent zazwyczaj jest świadomy, że choroba ma podłoże psychiczne, ale nadal doświadcza lęku.

Zobacz film: "Czym różni się nerwica od innych zaburzeń psychicznych?"

Nerwica jest uznawana za chorobę cywilizacyjną, ponieważ szacuje się, że dotyczy około 20% światowej populacji. Przyczyny zaburzeń lękowych mogą być bardzo różnorodne i często chory nie zna ich dokładnego źródła.

Nerwica może pojawić się po przeżyciu urazu psychicznego lub jako skutek życia w stresie. Przyczynia się do tego nadmiar obowiązków i intensywne zmiany życiowe, takie jak przeprowadzka, rozstanie czy nowa praca.

Na zaburzenia może wpływać też rodzina, a nawet dzieciństwo. Czynniki biologiczne, takie jak wrodzone cechy, temperament czy stan układu nerwowego również mają związek z pojawieniem się nerwicy.

2. Klasyfikacja zaburzeń nerwicowych

Według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 zaburzenia nerwicowe dzielą się na:

• zaburzenia lękowe oraz fobie,
• zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (dawniej nerwica natręctw),
• reakcje na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne,
• zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne),
• zaburzenia występujące pod postacią somatyczną.

3. Objawy somatyczne nerwicy

Współcześnie człowiek żyje w szybko rozwijającej się cywilizacji. Musi spełniać dużo oczekiwań, które niekiedy go przerastają, brakuje mu czasu, żyje pod presją czasu i otoczenia.

Gromadzi w sobie wiele skrajnych emocji, których nie potrafi się pozbyć. Po pewnym czasie dają one o sobie znać pod postacią bólu, napięć i fizycznych dolegliwości, które zmuszają go by zwolnił.

Objawy nerwicy lękowej można podzielić na trzy grupy w zależności od tego jakich sfer  życia dotyczą.

Pierwszą grupę stanowią objawy somatyczne inaczej fizyczne i są związane  z mechanizmem tak zwanego błędnego koła, który działa na zasadzie sprzężenia zwrotnego pomiędzy stanami lękowymi a objawami somatycznymi. Lęk towarzyszący nerwicy jest tak silny, że powoduje pojawienie się różnorodnych objawów ze strony ciała. Ilekroć lęk powraca i przybiera na sile tylekroć pojawiają się objawy somatyczne. Organizm sam się nakręca a symptomy są coraz bardziej dokuczliwe.

Są to przede wszystkim dolegliwości bólowe i należą do nich:

• bóle i zawroty głowy,
• bóle brzucha, wymioty i nudności.

Ponadto wymienia się także:

• kołatanie serca i kłucie w klatce piersiowej,
• uderzenia gorąca,
• zaburzenia seksualne,
• bezsenność,
• drżenia kończyn.

Drugą grupę objawów nerwicy lękowej stanowią zaburzenia poznawcze (nerwicowe):

• problemy z postrzeganiem rzeczywistości,
• chęć powtarzania wykonywanych czynności, natrętne myśli,
• problemy z pamięcią i koncentracją.

Trzecia grupa objawów jest związana ze stanem emocjonalnym pacjenta i obejmuje:

• uczucie ciągłego lęku,
• pojawianie się fobii,
• nieuzasadnione napady paniki,
• brak chęci do działania,
• apatia,
• brak satysfakcji z podejmowanych działań,
• niemożność odczuwania przyjemności,
• chwiejność emocjonalna i stany poirytowania.

Zdarza się, że pacjenci z tego rodzaju objawami krążą od specjalisty do specjalisty, zażywają wiele rodzajów leków, czasami poddają się nawet inwazyjnym zabiegom. Jednak dopiero wizyta u psychologa lub psychiatry przynosi rzeczywistą ulgę.

Nerwica oddziałuje na postrzeganie świata i przypisuje określone emocje do doświadczeń lub zaobserwowanych sytuacji. O zaburzeniach nerwicowych może świadczyć:

4. Zaburzenia poznawcze w nerwicy

Nerwicowe zaburzenie poznawcze mają ogromny wpływ na sposób myślenia, koncentrację, pamięć i umiejętność nauki. Typowe objawy to:

• problemy z zapamiętywaniem,
• problemy z przypomnieniem sobie czegoś,
• problemy z koncentracją,
• nieracjonalne myśli,
• myśli, których nie da się powstrzymać,
• obsesyjne czynności (mycie rąk, sprawdzanie czy drzwi są zamknięte, sprzątanie),
• powtarzalne ruchy ciała,
• wrażenie oddalenia od ciała.
• wrażenie oddalenia od świata.

5. Objawy poszczególnych rodzajów nerwicy

W zależności od rodzaju nerwicy chory może odczuwać zupełnie inne dolegliwości. W niektórych przypadkach dotyczą one jedynie ciała, a czasami wpływają na emocje i funkcje poznawcze.

5.1. Objawy nerwicy neurastenicznej

Nerwica neurasteniczna ma dwie postaci: hipersteniczną i hiposteniczną. Pierwszą z nich charakteryzuje:

• pobudliwość,
• gwałtowne reakcje emocjonalne,
• wybuchy gniewu,
• agresja,
• napady płaczu,
• wahania nastroju,
• niestabilność emocjonalna.

Postać hiposteniczną nerwicy wyróżnia:

• przewlekłe zmęczenie,
• brak energii,
• apatia,
• zły nastrój,
• problemy z koncentracją,
• trudności w zapamiętywaniu,
• problemy ze snem,
• bezsenność.

5.2. Objawy nerwicy histerycznej

Nerwica histeryczna sprawia, że chory nieustannie szuka chorób i sprawdza czy mogą one go dotyczyć. Z tego względu bardzo często odwiedza lekarzy, ale pozytywne informacje o stanie zdrowia doprowadzają go do wściekłości. Nerwica histeryczna może wywołać:

• niedowład kończyn,
• porażenie,
• utrata przytomności,
• drgawki,
• chwilowa głuchota,
• chwilowa ślepota,
• brak możliwości oddychania i połykania (tak zwana kula histeryczna).

5.3. Objawy nerwicy lękowej

Nerwica lękowa jest najczęściej skutkiem tłumienia emocji przez wiele lat. Pojawia się niepokój, napięcie i poczucie bycia w niebezpieczeństwie.

Zazwyczaj chory martwi się o życie swoje i rodziny. Lęk może mieć dotyczyć różnych sytuacji, między innymi wybuchu, pożaru, upadku, końca świata, zgubienia się. Typowe objawy nerwicy lękowej to:

• niepokój,
• problemy z oddychaniem,
• ból w klatce piersiowej,
• kołatanie serca,
• kłucie w klatce piersiowej,
• drżenie kończyn,
• mrowienie rąk,
• nadmierna potliwość,
• ataki paniki,
• uderzenia gorąca,
• ból głowy,
• nudności,
• wymioty,
• zaburzenia pamięci,
• kłopoty ze snem,
• bezsenność.

5.4. Objawy nerwicy natręctw

Nerwica natręctw to potoczna nazwa zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych. Obsesjami można określić powracające myśli, których nie sposób zatrzymać. Kompulsje to natomiast rytuały, które nieco inaczej wyglądają u każdego chorego.

Nerwica natręctw najczęściej dotyczy porządku, czystości, seksu i religii. Wykonanie rytuału ma stanowić ochronę przed wystąpieniem lęku lub niebezpieczeństwa.

Zrobienie danej czynności jest motywowane niewytłumaczalną potrzebą zrobienia tego. Nerwicę tego typu może sugerować:

• bardzo dokładne mycie rąk,
• liczenie dotknięć danego przedmiotu,
• poprawianie ułożenia rzeczy w pokoju,
• przesadne sprzątanie,
• powtarzalne zachowania przed wyjściem z domu (na przykład dotknięcie szafki 3 razy, szarpnięcie klamką i kilkukrotne przesunięcie dłonią po włączniku od światła).

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne mogą mieć różne natężenie. Czasami chory nie wie, że wykonuje pewne rytuały lub nie przeszkadza mu to w codziennym życiu. Może jednak zdarzyć się jednak, że konieczna będzie wizyta u lekarza.

5.5. Objawy nerwicy wegetatywnej

Nerwica wegetatywna powoduje fizyczne dolegliwości, które chory bezskutecznie próbuje rozwiązać przy pomocy wielu specjalistów. Najczęściej występujące objawy somatyczne to:

• kołatanie serca,
• bezsenność,
• zawroty głowy,
• bóle brzucha,
• nudności,
• biegunka,
• ucisk w gardle,
• drżenie rąk i nóg.

5.6. Objawy nerwicy żołądka

Nerwica żołądka wywołuje dolegliwości żołądkowe w trakcie stresujących sytuacji lub bezpośrednio przed nimi. Najczęściej występuje:

• ból brzucha,
• nudności,
• wymioty,
• uczucie przelewania w brzuchu,
• burczenie w brzuchu,
• biegunka,
• zgaga,
• dławienie w gardle.

5.7. Objawy nerwicy serca

Nerwica serca to odmiana nerwicy lękowej. Jest skutkiem długotrwałego działania stresu. Chory najczęściej w pierwszej kolejności konsultuje się z kardiologiem.

Symptomy są zbliżone do problemów z sercem lub układem krążenia. Podstawowe objawy to:

• kołatanie serca,
• ból w klatce piersiowej,
• kłucie w klatce piersiowej,
• ucisk w klatce piersiowej,
• duszności,
• zawroty głowy,
• osłabienie,
• fale gorąca,
• czerwienie się skóry.

5.8. Objawy zespołu lęku napadowego

Zespół lęku napadowego charakteryzuje się niespodziewanymi napadami silnego lęku. Takie epizody mają ostry charakter i zazwyczaj krótki czas trwania.

Zazwyczaj lękowi towarzyszy agorafobia, czyli obawa przed przebywaniem na otwartej przestrzeni. U chorych może występować tzw. lęk antycypowany, czyli przeświadczenie że lęk wystąpi ponownie w niedalekiej przyszłości.

Można wyróżnić lęk napadowy o małej częstości ataków oraz lęk nocny. Ten drugi występuje w trakcie snu i powoduje gwałtowne przebudzenia. Lęk napadowy niemal dwukrotnie częściej występuje u kobiet.

Najbardziej zagrożone są osoby między 30. a 45. rokiem życia. U osób powyżej 65. roku życia praktycznie nie występuje. Typowe objawy to:

• kołatanie serca,
• przyspieszone tętno,
• pocenie się,
• duszności,
• nudności,
• drżenie,
• dreszcze,
• zawroty głowy,
• bóle w klatce piersiowej,
• ucisk w klatce piersiowej,
• osłabienie,
• fale gorąca,
• depersonalizacja,
• lęk przed utratą kontroli nad samym sobą,
• lęk przed śmiercią,
• uczucie drętwienia różnych kończyn ciała.

5.9. Objawy zespołu lęku uogólnionego

Zespół lęku uogólnionego charakteryzuje się przewlekłym lękiem trwającym co najmniej miesiąc. Podstawowym objawem jest wyolbrzymione lub patologiczne zamartwianie się.

Lęk w tym przypadku jest określany bardziej jako cecha osobowości niż jeden z objawów. To schorzenie należy do grupy najmniej poznanych zaburzeń lękowych. Dwukrotnie częściej występuje w kobiet i zachorowalność wzrasta wraz z wiekiem. Lękowi najczęściej towarzyszy:

• wzmożone napięcie mięśniowe,
• drętwienie ciała,
• mrowienie ciała,
• nadmierna potliwość,
• trudności z oddychaniem,
• bóle głowy,
• bóle brzucha,
• biegunka,
• wzdęcia brzucha,
• wzrost ciśnienia krwi,
• zaburzenia snu,
• bezsenność.

5.10. Objawy fobii prostej

Fobie to trwałe tendencje lękowe do unikania sytuacji, przedmiotów lub wyobrażeń. Często spotykana jest akrofobia, czyli lęk przed wysokością oraz arachnofobia - strach przed pająkami. Najczęściej pojawiające się objawy fobii to:

• lęk w nocy poprzedzającej stresową sytuację,
• ściśnięty żołądek,
• drżenie rąk,
• przyspieszony oddech,
• ból głowy,
• napięcie mięśni,
• drżenie nóg.

5.11. Objawy fobii społecznej

Osoba dotknięta fobią społeczną często od dzieciństwa wykazuje wzmożoną lękliwość, cechy osobowości anankastycznej lub depresyjnej.

Charakterystyczne dla niej jest czerwienienie się na twarzy w sytuacjach stresowych. Początek choroby pojawia się już w wieku dziecięcym, prawdopodobnie w związku z urazem psychicznym, np. krytyką, wyśmiewaniem czy znęcaniem się.

Niemożliwe dla chorego staje się załatwianie prostych spraw, nauka i rozwój osobisty. Osoby z fobią społeczną szczególnie mają problemy z kontaktami z płcią przeciwną i nie potrafią być spontaniczne. Typowe objawy fobii społecznej to:

• zawroty głowy,
• szumy w uszach,
• trudności z oddychaniem,
• przyspieszone bicie serca,
• czerwienienie się,
• zaburzenia mowy,
• jąkanie się.
• ślinotok,
• drżenie ciała,
• potliwość dłoni,
• nudności,
• potrzeba skorzystania z toalety,
• zawstydzenie w trakcie rozmowy,
• strach w trakcie rozmowy,
• lęk na myśl o spotkaniu społecznym.

Następstwa fobii społecznej to:

• samotność,
• izolacja społeczna,
• niższy poziom edukacji,
• uzależnienie od otoczenia,
• częste zmiany pracy lub szkoły,
• większa podatność na inne zaburzenia psychiczne,
• popadanie w nałogi,
• większa skłonność do samobójstwa.

5.12. Objawy zespołu stresu pourazowego

Zespół stresu pourazowego to lęk występujący na skutek urazu psychicznego. Najczęściej występujące objawy to:

• natrętne myśli,
• wspominanie traumatycznego wydarzenia,
• przeżywanie traumy na wiele sposobów,
• stresujące sny,
• reakcje lękowe na bodźce kojarzone z urazem,
• apatia,
• unikanie miejsc i osób związanych z urazem,
• skrywanie w sobie emocji,
• brak planów na przyszłość
• nadpobudliwość,
• problemy ze snem,
• utrudniona koncentracja,
• trudności z zapamiętywaniem,
• drażliwość,
• złość,
• agresja,
• nadmierna czujność.

6. Diagnostyka nerwicy

Podstawą diagnostyki i rozpoznania zaburzeń nerwicowych jest wywiad lekarski. Najlepiej jeżeli chory ma kontakt ze specjalistą w tej dziedzinie, czyli psychiatrą.

Ważne jest dokładne określenie i opisanie wszystkich występujących objawów. Dzięki temu możliwe jest postawienie diagnozy na podstawie kryteriów rozpoznawania chorób psychicznych zawarte w klasyfikacji chorób i schorzeń ICD-10.

W przypadku zaburzeń histerycznych, a także tych przebiegających pod postacią somatyczną ważne jest w pierwszej kolejności wykluczenie przyczyn zdrowotnych. Pacjent musi wykonać określone badania, które ocenią jego obecny stan zdrowia.

Nerwica lękowa przejawia pod postacią różnych dolegliwości somatycznych, które łatwo pomylić z chorobą wrzodową żołądka, chorobami neurologicznymi, zaburzeniami układu krążenia i wieloma innymi.

Ogromna ilość objawów, jakie towarzyszą nerwicom sprawiają, że to choroby wymagające współpracy wielu specjalistów, odpowiedniego leczenia i cierpliwości ze strony pacjentów. Jest to jednak konieczne by wygrać walkę z zaburzeniami nerwicowymi i poczuć się lepiej.

7. Leczenie nerwicy

Leczenie powinno odbywać się pod kontrolą specjalisty - psychoterapeuty, psychiatry lub neurologa.

Należy pamiętać, że leki nie są najważniejsze, podstawą jest psychoterapia indywidualna lub terapia zespołowa.

Za pomocą rozmowy lub ewentualnie hipnozy konieczne jest dotarcie do źródła choroby i podłoża lęków, a także pokazanie choremu w jaki sposób ma radzić sobie z emocjami.

Leki muszą być dobierane bardzo ostrożnie, bo mogą mieć wiele skutków ubocznych. Ich działanie musi poprawiać stan zdrowia pacjenta i pasować do odczuwanych przez niego objawów.

Psychiatra może przepisać neuroleptyki, czyli środki zmniejszające pobudzenie i wyciszające chorego. Równie często stosowane są tymoleptyki, które poprawiają nastrój i motywują go aktywności.

W przypadku występowania sporadycznych objawów nerwicy skuteczną metodą jest trening relaksacyjny. Szczególnie polecany jest trening Jacobsona, który uczy automatycznego rozluźniania napiętych partii mięśni.

Ważna jest również dobra organizacja czasu, tak aby każdego dnia mieć czas tylko dla siebie. Nie warto rezygnować z wysiłku fizycznego, ponieważ niweluje on napięcie, ułatwia pozbycie się stresu, a także dostarcza endorfin, czyli hormonu szczęścia.

Osoby z zaburzeniami lękowymi pod postacią somatyczną powinny dbać o optymalną ilość snu i zdrowo się odżywiać. Pomocne może być wykonanie badań sprawdzających poziom witamin i minerałów, a w razie konieczności wdrożenie odpowiedniej suplementacji.

Niedobór magnezu i potasu może wzmacniać objawy nerwicy. Spełnienie wszystkich powyższych czynników może w znaczący sposób zniwelować skutki stresu.

Potrzebujesz wizyty, badania lub e-recepty? Wejdź na znajdzlekarza.abczdrowie.pl, gdzie umówisz się do lekarza od ręki.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.