Zaburzenia świadomości - przyczyny. Jakościowe i ilościowe zaburzenia świadomości
Świadomość to stan przytomności umysłu, zdolność do zdawania sobie sprawy ze zjawisk zewnętrznych (orientacja w świecie), jak i procesów wewnętrznych (samokontrola, introspekcja, samoorientacja). Różnice między grzybami halucynogennymi a neurotopowymi można podzielić na ilościowe i jakościowe, które objawiają się stopniem nasilenia dezorientacji, trudnością w skupieniu uwagi, fragmentarycznym widzeniem rzeczywistości, zaburzeniem toku myślenia i procesów pamięciowych. Zaburzenia świadomości manifestują się patologią ogólnego funkcjonowania psychiki człowieka. Z czego wynikają zaburzenia świadomości? Na czym polega stan soporu albo stan amentywny?
1. Przyczyny zaburzeń świadomości
Zaburzenia świadomości najczęściej kojarzy się ze stanem nieprzytomności i ograniczonym kontaktem słownym z chorym, u którego odruch rogówkowy jest zniesiony lub osłabiony, mięśnie zwiotczałe i nie obserwuje się reakcji na ból. Zaburzenia świadomości, a więc niezdolność do prawidłowego „odbijania” bodźców zewnętrznych i wewnętrznych, mają jednak nieco bardziej złożoną specyfikę. Stopień nasilenia objawów zależy m.in. od źródła zaburzenia. Przyczyny zaburzeń świadomości można podzielić na pierwotne i wtórne.
| Pierwotne zaburzenia świadomości | Wtórne zaburzenia świadomości |
|---|---|
| choroba dotyczy samego mózgu | choroba powstaje w wyniku innych procesów chorobowych o charakterze pozamózgowym, ogólnoustrojowym lub narządowym |
| udar mózgu, krwotok podpajęczynówkowy, zapalenie opon mózgowych i mózgu, urazy czaszkowo-mózgowe,guzy mózgu, padaczka | zatrucia, np. alkoholem, lekami nasennymi albo czadem, wpływ czynników fizycznych, np. przegrzanie, promieniowanie jonizujące, porażenie prądem, bakteryjne zakażenia ogólne, wstrząsy anafilaktyczne, zatrucia wewnątrzpochodne, np. śpiączka cukrzycowa, śpiączka mocznicowa, zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej |
2. Ilościowe zaburzenia świadomości
Do ilościowych zaburzeń świadomości, w sensie nasilenia objawów, zalicza się:
- przymglenie świadomości – inaczej obnubilatio, stan zbliżony do występującego u normalnych ludzi bezpośrednio przed zaśnięciem. Osoby takie robią wrażenie zagubionych, nie poznają ludzi ze swojego otoczenia, nie inicjują sami kontaktu słownego, nie odpowiadają właściwie na zadawane im pytania, wykazują lekką inkoherencję (splątanie) myślenia. Przymglenie świadomości pojawia się po długiej bezsenności, przy znacznym wyczerpaniu organizmu, w chorobach infekcyjnych, po urazach, przy guzach mózgu i w początkach schizofrenii;
- senność patologiczna – stan somnolencji, zespół objawów zbliżony do przymglenia świadomości, ale symptomy manifestują się znacznie silniej z wyraźnie ograniczonym kontaktem słownym – trudność w uzyskaniu odpowiedzi na pytania, splątany tok myślenia;
- półśpiączka – stan soporu, objawy chorobowe są głębsze niż przy somnolencji. Nie występują reakcje słowne, ale reakcja bólowa zostaje zachowana. Następuje osłabienie odruchów ścięgnistych i okostnowych;
- śpiączka – inaczej koma. Chory nie reaguje na żadne bodźce (słowne, ruchowe, bólowe itp.). Wszelkie odruchy są zniesione. Stan komy może prowadzić do zgonu pacjenta. Do świadomości chorego nie docierają żadne pobudzenia ze świata zewnętrznego ani z jego własnego organizmu. Śpiączka może mieć charakter mocznicowy, cukrzycowy, pourazowy albo wiązać się z narkozą.
3. Jakościowe zaburzenia świadomości
Świadomość ocenia się pod względem funkcji świadomościowej, a więc jasności i pola świadomości, jak i funkcji orientacyjnej. Orientację rozumie się dwojako:
- orientacja autopsychiczna – dotycząca podstawowych danych o sobie, np. imię, nazwisko;
- orientacja allopsychiczna – dotycząca świadomości miejsca, czasu i sytuacji.
Do jakościowych zaburzeń świadomości zalicza się:
- zespół majaczeniowy – inaczej delirium. Bardziej zaburzona orientacja allopsychiczna (w czasie i przestrzeni) niż autopsychiczna (co do własnej osoby). Stany majaczenia są konsekwencją upojenia alkoholowego albo towarzyszą wysokiej gorączce w przebiegu wielu chorób. Pojawiają się wówczas objawy wytwórcze, omamy wzrokowe, słuchowe, rzadziej słowne, iluzje oraz urojenia. U chorego z zawężoną świadomością obserwuje się niepokój ruchowy, stany lękowe, destabilizacje zachowania. Mogą wystąpić omamy cenestetyczne (dotykowe) głównie o treści zoomorficznej. Człowiek w stanie majaczenia może być niebezpieczny dla siebie i innych. Najczęstszym stanem zaburzonej świadomości jest zaburzenie drżenne (przy chorobie alkoholowej), nasilające się w nocy. W celu określenia charakteru halucynacji wykonuje się tzw. test czystej kartki – pacjentowi pokazuje się czystą kartkę, sugerując, że coś na niej zostało napisane. Po reakcji chorego ocenia się stopień delirium – czy pacjent ulegnie sugestii i „dojrzy” coś na kartce, czy wystąpią u niego zwidy, iluzje. Halucynacje mogą mieć charakter mikrooptyczny (pajączki, małe myszki) albo makrooptyczny, kiedy omamy chory rzutuje w dal. Ponadto stany majaczenia charakteryzują się częściową niepamięcią, inkoherencją myślenia, dysforią i zachowaniami agresywnymi. Stany te występują nie tylko w przypadku intoksykacji, ale też w infekcjach, urazach mózgu, schizofrenii i psychozie maniakalno-depresyjnej;
- zespół pomroczny – inaczej zespół zamroczeniowy albo po prostu zamroczenie przytomności. Czasami pacjent zachowuje się prawidłowo, np. reaguje na proste bodźce z otoczenia. Zahamowanie ruchowe jest nieznaczne. Występują iluzje, omamy, lęki, zaburzenia myślenia, gniew, splątanie, zawężenie pola świadomości. Amnezja ma postać fragmentaryczną, tzw. wyspy pamięciowe. Mogą pojawić się stany automatyzmu ruchowego, sennowłóctwo (somnambulizm), zamroczenie jasne (w padaczce lub stanach dysocjacyjnych; pacjent ogólnie zborny, funkcjonujący na podstawie automatyzmów), stany ekstatyczne i wyjątkowe;
- zespół onejroidalny – inaczej zespół snopodobny, zbliżony do płytkiego snu. Pojawia się m.in. u pacjentów z epilepsją. Kontakt z chorym ma charakter normalizujący się – człowiek nabiera czasem świadomości, tzw. świadomość falująca. Występuje dezorientacja w otoczeniu i czasie. Omamy są bardzo plastyczne. Chory wydaje się, jakby uczestniczył w przeżyciach omamowych (w stanach majaczeniowych chory jest tylko biernym obserwatorem omamów). Treści omamów to: bitwy, podróże po magicznych światach, loty w kosmos itp.;
- zespół splątaniowy – stan amentywny, głęboki stan zaburzenia świadomości, czasami stan przedterminalny. Na tle zaburzonej świadomości występują bezładne omamy i urojenia oraz splątanie myślowe. Zaczyna się ostro wraz ze znacznym wzrostem temperatury, obecnością żywych omamów ruchowych oraz dużym podnieceniem ruchowym. Z pacjentem nie ma praktycznie żadnego kontaktu słownego. Szczególnie ciężką postacią splątania świadomości jest stan ostrego majaczenia (delirium acutum). Zespół amentywny charakteryzują znaczne zaburzenia myślenia.
Niejednokrotnie trudno w sposób precyzyjny postawić granicę między rodzajami i głębokością zaburzeń świadomości, dlatego mówi się o kilku rodzajach zespołów, w przypadku których objawy chorobowe wzajemnie się przenikają, tak jak np. w zespole pomroczno-majaczeniowym.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.