Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Lek. Joanna Gładczak

Białaczka u dzieci

Białaczka u dzieci
Białaczka u dzieci (123RF)

Białaczka u dzieci to najczęstsza choroba nowotworowa wieku dziecięcego. 30% wśród rozpoznawanych nowotworów wieku rozwojowego to właśnie nowotwory krwi. W przeważającej części są to postacie ostre białaczek, a jedynie w niewielkim odsetku postacie przewlekłe. W ostatnich dziesięcioleciach osiągnięto znaczy postęp i białaczka, z choroby dawniej nieuleczalnej, obecnie jest wyleczalna u 80% małych pacjentów cierpiących na ostrą białaczkę limfoblastyczną i białaczka coraz rzadziej kojarzona jest z wyrokiem.

spis treści

1. Czym jest białaczka?

Białaczka jest chorobą nowotworową układu krwiotwórczego, która polega na jakościowych i ilościowych zmianach leukocytów we krwi, szpiku i narządach wewnętrznych. W przebiegu choroby dochodzi do naciekania szpiku przez nieprawidłowe komórki nowotworowe, a także wyparcia prawidłowych komórek produkujących krwinki (skutkiem tej sytuacji jest niedobór krwinek czerwonych, białych oraz płytek.

Poszczególne prawidłowe krwinki pełnią różne funkcje:

Zobacz film: "Białaczka"
  • krwinki czerwone, czyli erytrocyty - odpowiadają za roznoszenie tlenu do tkanek organizmu, a więc odpowiadają za wymianę tlenu w organizmie,
  • Krwinki białe, czyli leukocyty – odpowiadają za utrzymanie odporności, a więc zapobiegają zakażeniom,
  • Krwinki płytkowe, czyli trombocyty – odpowiadają za krzepnięcie krwi, czyli zapobiegają krwawieniom.

Przy wyparciu poszczególnych typów prawidłowych komórek dochodzi do pojawienia się objawów białaczki, wynikających z wypadnięcia funkcji pełnionej przez dany składnik:

  • niedokrwistość, czyli inaczej anemia – jest spowodowana brakiem erytrocytów. Objawia się narastającym osłabieniem, łatwą męczliwością, zaburzeniami koncentracji, bólami głowy, bladością skóry i śluzówek, dusznościami, zaburzeniami rytmu serca,
  • wzrost podatności na występowanie zakażeń – wynika z niedoboru leukocytów – dominują głównie zakażenia grzybicze i bakteryjne, uaktywniają się zakażenia wirusowe,
  • zaburzenia krzepnięcia- mogą wystąpić krwawienia z dziąseł, nosa, wybroczyny na skórze i błonach śluzowych, łatwe powstawanie siniaków.

W dalszym etapie choroby dochodzi do wydostania się nieprawidłowych komórek nowotworowych do krwi (nazywane są komórkami blastycznymi), a drogą krwi mogą lokalizować się w wielu narządach – między innymi w wątrobie, śledzionie, węzłach chłonnych, kościach, ośrodkowym układzie nerwowym. W zależności od lokalizacji pojawiają się różne objawy.

Czym jest białaczka?
Czym jest białaczka?

Białaczka jest zbiorczą nazwą dla grupy chorób nowotworowych układu krwiotwórczego (jego zdecydowana

zobacz galerię

2. Najczęstsze białaczki u dzieci

Najczęstszą białaczką występującą u dzieci jest ostra białaczka limfoblastyczna (ALL – acute lymphoblastic leukemia). Jest to choroba nowotworowa wywodząca się najczęściej z prekursorów linii limfocytów B, rzadko z linii komórek T. Limfocyty to podtyp białych krwinek. Nie jest poznana przyczyna powstawania tej choroby. Szczyt zachorowań przypada na 3-7 rok życia, jednak zachorować mogą dzieci w każdym wieku. Białaczka może być również wrodzona. Nieco częściej występuje u chłopców.

Drugą najczęściej spotykaną białaczką u dzieci jest ostra białaczka szpikowa (AML - acute myelogenus leukemia) to nowotwór złośliwy wywodzący się z układu białych krwinek. Podobnie jak w przypadku białaczki limfoblastycznej również nie udało się ustalić przyczyny powstawania choroby. Początkowe objawy mogą być podobne do występujących w ostrej białaczce szpikowej. Może rozpoczynać się również wytrzeszczem gałki ocznej. Jest to białaczka o nieco gorszym rokowaniu, szansa na wyleczenie wynosi 50%.

3. Objawy białaczki u dzieci

Początkowo choroba przebiega skrycie. Początek objawów nieraz jest trudny do uchwycenia. Pojawia się narastające osłabienie oraz spadek wydolności fizycznej. Czynności, które dziecko wcześniej wykonywało bez problemów, stają się trudne do osiągnięcia. Występuje bladość, apatia, senność, bóle głowy, zaburzenia koncentracji i problemy z nauką. Zwiększa się skłonność do powstawania siniaków i wybroczyn, mogą pojawić się krwawienia z nosa czy dziąseł, może także wydłużać się czas krwawienia, np. po zranieniu.

Objawy białaczki u dzieci mogą przejawiać się również zwiększoną tendencją do zakażeń, głównie w obrębie układu oddechowego i zatok. Infekcje mogą trwać dłużej niż dotychczas i często nawracać, często również występuje gorsza odpowiedź na stosowane leczenie. Gdy dochodzi do zajęcia narządów pojawiają się dalsze objawy, np. bóle brzuszka i uczucie pełności przypadku powiększenia śledziony czy wątroby. Dzieci skarżą się także na bóle nóżek – bóle te nie są związane z urazem, często występują w nocy, a na kończynach nie widać żadnych zmian, które mogłyby sugerować przyczynę dolegliwości. W przypadku zajęcia ośrodkowego układu nerwowego wystąpić mogą bóle głowy, nudności, wymioty, zaburzenia widzenia. Niestety w tym typie białaczki u dzieci zajęcie opon mózgowo-rdzeniowych jest dość częste. Może pojawić się powiększenie węzłów chłonnych. Wystąpić mogą stany podgorączkowe lub gorączka, powstawać mogą owrzodzenia w jamie ustnej.

4. Badania diagnostyczne

W badaniach obrazowych i laboratoryjnych pojawia się powiększenie śledziony i wątroby. W morfologii krwi zwykle występuje zmniejszona liczba czerwonych krwinek oraz płytek. Liczba białych krwinek, czyli leukocytów może być różna – zmniejszona, zwiększona lub prawidłowa. Natomiast w rozmazie krwi pojawiają się nieprawidłowe komórki blastyczne. Dodatkowo dochodzi do gwałtownego rozrostu tych komórek w szpiku. W badaniach wzrasta zwykle OB, w zdjęciu radiologicznym występują zmiany w kościach. W celu potwierdzenia rozpoznania konieczne jest pobranie szpiku kostnego. Następnie wykonywane są liczne szczegółowe badania pobranego materiału.Leczenie uzależnione jest od grupy ryzyka (grupa ryzyka mniejsza, większa, oraz grupa białaczek niemowląt). Szanse na wyleczenie wynoszą 80%.

5. Skutki uboczne leczenia białaczki

Skutki uboczne leczenia białaczki mogą istotnie wpływać na jakość życia pacjentów. Specjaliści starają sie prowadzić leczenie w taki sposób, by ograniczyć skutki do minimum. Niestety, nie zawsze się to udaje. Niektóre skutki uboczne leczenia mijają, inne z kolei utrzymują się przez dłuższy czas. Zdarza się, że pewne działania niepożądane pojawiają się długo po zakończonym leczeniu.

Niektóre metody leczenia ostrej białaczki szpikowej mogą objawiać się skutkami ubocznymi w postaci problemów sercowych, co w bardzo sporadycznych przypadkach może wymagać przeszczepu serca. Praktycznie żadna metoda leczenia białaczki u dzieci nie ma wpływu na ich zdolności intelektualne.

Wśród najpopularniejszych skutków ubocznych leczenia białaczki u dzieci wyróżnić należy:

Zaburzenia hormonalne i problemy z płodnością

Jeżeli leczenie białaczki u dzieci, bez względu na jej typ, nie wymaga przeszczepu szpiku kostnego, nie ma żadnego niebezpieczeństwa dla płodności. Jednak jeśli przeszczep jest niezbędny, musi być poprzedzony naświetleniami całego ciała i zawsze towarzyszy mu silna chemioterapia, co prowadzi do zniszczenia wszystkich, dobrych i złych, komórek szpiku kostnego. Niestety, konsekwencją tych naświetleń jest bezpłodność.

Z drugiej strony naświetlania centralnego układu nerwowego mogą powodować opóźnienia w dojrzewaniu płciowym dziecka. Jednak naświetlenia są stosowane coraz rzadziej (85% dzieci leczonych w 1985, ale mniej niż 10% obecnie).

Deficyt hormonu wzrostu

Naświetlania centralnego układu nerwowego mogą powodować deficyt hormonu wzrostu, który jednak można uzupełnić podając hormon.

Ponadto, mogą wystąpić następujące skutki takie jak:

  • zmiany w układzie kostnym,
  • problemy skórne,
  • nawracające biegunki,
  • dolegliwości bólowe różnych narządów,
  • wymioty,
  • brak apetytu,
  • obniżenie odporności,
  • wypadanie włosów,
  • bezsenność,
  • wolno gojące się rany,
  • wzrost wagi,
  • apatia,
  • nerwowość,
  • wahania nastroju,
  • problemy z tarczycą,
  • przybieranie na wadze (w przebiegu leczenia środkami sterydowymi),
  • problemy społeczne,
  • problemy neurologiczne.

6. W jaki sposób można poprawić jakość życia dzieci z białaczką?

Nie tylko osoby z bliskiej rodziny, ale również przyjaciele mogą istotnie poprawić jakość życia dzieci z białaczką. Od wielu lat równolegle do leczenia białaczki u dziecka kładzie się duży nacisk na poprawę życia dziecka podczas tego trudnego okresu. Jakość życia jest w jak największym stopniu zachowana, nawet jeśli rodzina bardzo mocno przeżywa ten czas. Więzy rodzinne są utrzymane. Podczas choroby rodzice są najważniejszymi osobami dla małego pacjenta, dlatego lekarze i personel szpitala umieszczają ich i całą rodzinę w centrum sieci terapeutycznej.

Dużą rolę w poprawie jakości życia pacjentów onkologicznych odgrywają również przyjaciele. Ze względów społecznych, lekarze i personel szpitala, jeśli jest to możliwe, unikają izolacji dziecka, pozwalając na częste wizyty koleżanek i kolegów w szpitalu.

Warto wspomnieć również o edukacji dzieci chorych na białaczkę. Młodzi pacjenci mogą korzystać z zajęć szkoły przyszpitalnej. W wypadku długiej obecności w szpitalu lekcje, a nawet egzaminy mogą być indywidualnie dostosowywane do potrzeb i stanu zdrowia dziecka. Przez większą część leczenia, kiedy minie najcięższa faza choroby, dziecko może chodzić do swojej szkoły i korzystać z zajęć pozaszkolnych, tak ważnych dla nich w tym okresie.

Białaczka u dzieci jest w całkowitej remisji, kiedy nie ma już wykrywalnych guzów ani żadnych anomalii w szpiku kostnym i we krwi. O wyzdrowieniu możemy mówić dopiero wiele lat po remisji.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Następny artykuł: Rodzaje białaczki
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze