Grzybica woszczynowa - przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Grzybica woszczynowa jest infekcją skóry głowy wywoływaną przez grzyby, najczęściej z rodzaju Trichophyton. Charakteryzuje się specyficznymi objawami, które wyróżniają ją spośród innych postaci grzybicy owłosionej skóry głowy. Te symptomy obejmują powstawanie charakterystycznych, żółtych, strupowatych plam na skórze głowy, które mogą mieć konsystencję wosku.

Choroba ta, mimo że rzadka w wielu krajach, wciąż występuje w niektórych regionach Afryki i Azji. Choroba często rozwija się w środowiskach o niskich warunkach higienicznych, gdzie jest ograniczony dostęp do opieki zdrowotnej i środków zapobiegawczych.

Grzybica woszczynowa, inaczej znana jako favus lub strupień woszczynowy, może być spowodowana przez różne rodzaje grzybów, takie jak Trichophyton schoenleinii, Trichophyton mentagrophytes var. quinckeanum, Trichophyton gallinae czy też Microsporum gypseum. Czynniki wywołujące chorobę mogą mieć zarówno pochodzenie ludzkie, jak i zwierzęce, a niektóre z nich występują w środowisku glebowym.

W przeszłości grzybica woszczynowa była często spotykana w krajach śródziemnomorskich, ale miała swoje ogniska również we Wschodniej Europie, na przykład w Polsce. Dotykała osób z biedniejszych warstw społecznych i ludność żydowską, ze względu na noszenie rytualnych nakryć głowy.

Obecnie w naszym kraju przypadki grzybicy woszczynowej są rzadkie, podobnie jak w krajach sąsiednich. Zazwyczaj schorzenie pojawia się w miejscach o niskim standardzie higieny, może towarzyszyć mu również wszawica.

Możliwe jest łatwe zakażenie się grzybicą poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą lub pośrednio poprzez używanie wspólnych narzędzi fryzjerskich czy innych przedmiotów codziennego użytku.

Grzybica woszczynowa najczęściej dotyka owłosioną skórę głowy, ale może występować również na innych miejscach na ciele i na paznokciach. Najbardziej charakterystyczną i powszechną formą tej grzybicy jest postać tarczkowata, nazywana kubkowatą.

Na skórze pojawiają się wówczas tarczki woszczynowe, czyli woskowożółte, okrągłe strupy z wyraźnymi wgłębieniami. Zbudowane są z gęstych nitek grzybni, które przerastają warstwę naskórka, a także ze skrzepniętego wysięku i komórek obronnych organizmu.

Ich żółty spód, często przecięty przez włosy, mocno przylega do lśniącego, żywo-czerwonego zagłębienia w skórze. Wraz z upływem czasu strupy rozlewają się po całej powierzchni głowy, łącząc się ze sobą i wydzielają specyficzny, mysi zapach.

Po latach odpadają odsłaniając pozbawioną włosów skórę z fragmentami długich, zdrowych włosów. Schorzenie może doprowadzić również do całkowitego wyłysienia.

Przewlekła postać grzybicy woszczynowej może doprowadzić do zakażenia paznokci i rozprzestrzenienia się grzyba na gładką skórę, gdzie może pojawiać się w postaci tarczek. Rzadko rozpoznawana jest postać łupieżowata choroby, która przypomina łupież łojotokowy lub łuszczycę.

Natomiast postać liszajowata charakteryzują obecność opornych na leczenie strupów o barwie miodowej, drobne blizny oraz matowy wygląd włosów. Postać pergaminową grzybicy woszczynowej cechują małe ogniska pokryte jakby kruchym pergaminem, pod którym mogą być ukryte żółte strupy prowadzące do rozwoju postaci tarczkowej.

Postać mieszkową charakteryzują drobniutkie stożkowate grudki o różowym lub żółtym zabarwieniu, a postać łysinowatą - nagłe wyłysienie okolicy objętej chorobą.

Rozpoznanie grzybicy woszczynowej w formie tarczkowej opiera się na kilku kluczowych elementach. Kluczowe jest zauważenie obecności charakterystycznych tarczek na skórze oraz zmian, które mogą prowadzić do bliznowacenia.

Nie brakuje również obszarów, gdzie występuje utrata włosów, a w trakcie badania pod lampą Wooda pojawia się szara fluorescencja na objętych zakażeniem włosach. Dużą wartość diagnostyczną ma także mikroskopowe badanie próbek skórnych, podobnie jak w przypadku innych typów choroby.

Podstawowym środkiem leczniczym w walce z grzybicą woszczynową jest gryzeofulwina. Zakończenie terapii jest rozważane po uzyskaniu trzech negatywnych wyników badań mikologicznych pobranych próbek włosów w odstępach tygodniowych.

Równocześnie z leczeniem należy regularnie golić włosy tuż przy skórze co 7-10 dni, często myć głowę i dezynfekować obszary dotknięte grzybicą. Skuteczne jest także stosowanie miejscowych preparatów przeciwgrzybiczych, na przykład zawierających kwas salicylowy lub siarkę.

Źródła

1. Szepietowski J. Grzybice skóry i paznokci, Medycyna Praktyczna, Kraków 2001, ISBN 83-88092-48-0
2. Elewski B. Grzybicze zakażenia skóry, Alfa Medica Press, Bielsko-Biała 2000, ISBN 83-86019-86-1
3. Chorzelski T., Jabłońska S. Choroby skóry, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001, ISBN 83-200-2430-7
4. Błaszczyk-Kostanecka M., Wolska H. Dermatologia w praktyce, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009, ISBN 978-83-200-3715-9