Hematokryt (HCT) - czym jest to badanie? Norma, interpretacja wyników. Co oznacza HCT poniżej i powyżej normy?
Hematokryt (HCT lub Ht) jest jednym z parametrów ocenianych w standardowym badaniu krwi. Jest stosunkiem objętości czerwonych krwinek – erytrocytów – do objętości krwi. Dzięki HCT możliwe jest określenie procentowego udziału czerwonych krwinek do płytek krwi i leukocytów. Hematokryt pozwala określić stan zdrowia badanego, poprzez wykrycie potencjalnych procesów chorobowych zachodzących w organizmie. Jak wyglądają normy wyników badania? O czym może świadczyć obniżony hematokryt u dziecka?
- 1. Co to jest hematokryt (HCT)?
- 2. Czym są erytrocyty i jaką pełnią role w organizmie?
- 3. Hematokryt płytkowy (PCT) – co to jest?
- 4. Wskazania do badania hematokrytu (HCT)
- 5. Jak przygotować się do badania hematokrytu (HCT)?
- 6. Na czym polega badanie hematokrytu (HCT)?
- 7. Normy dla hematokrytu (HCT)
- 8. Wyniki badania hematokrytu (HCT)
- 8.1. Podwyższony poziom hematokrytu
- 8.2. Obniżony poziom hematokrytu
- 9. Hematokryt u dzieci – co oznacza nieprawidłowy wynik badania?
- 10. Hematokryt (HCT) u kobiet w ciąży
- 11. Morfologia krwi – cena/refundacja i skierowanie na badanie
1. Co to jest hematokryt (HCT)?
Hematokryt (HCT lub Ht) stanowi stosunek objętościowy skoagulowanych erytrocytów do objętości całej krwi, wyrażany w procentach bądź ułamkach. Klasyczny sposób oznaczenia wskaźnika hematokrytowego to metoda mikroskopowa lub mikrohematokrytowa, polegająca na kontrolowanym wirowaniu krwi w skalibrowanej kapilarze.
Na wartość HCT wpływa kilka czynników, takich jak:
- liczba i objętość erytrocytów,
- objętość krążącej krwi,
- wiek oraz płeć pacjenta.
2. Czym są erytrocyty i jaką pełnią role w organizmie?
Erytrocyty to nic innego, jak czerwone krwinki lub inaczej czerwone ciałka krwi. Są one jednym z podstawowych składników krwi (obok leukocytów i płytek krwi – trombocytów). Ich najważniejszym zadaniem jest przenoszenie tlenu z płuc do pozostałych tkanek organizmu. Erytrocyty biorą udział również w transporcie dwutlenku węgla wytwarzanego w tkankach do płuc, co umożliwia wydalanie go na zewnątrz organizmu.
Jak zbudowane są erytrocyty? Krwinki czerwone to małe, okrągłe komórki, które nie mają jądra komórkowego. Wypełnione są enzymami i hemoglobiną, dzięki której mogą pełnić swoje funkcje.
Erytrocyty w wynikach laboratoryjnych są oznaczane jako RBC. Przyjmuje się, że norma erytrocytów u kobiet to 3,5–5,2 mln/mm3, u mężczyzn to 4,5–5,4 mln/mm3, u dzieci 3,5–5,4 mln/mm3.
3. Hematokryt płytkowy (PCT) – co to jest?
Hematokryt płytkowy (PCT) w morfologii określa stosunek objętości masy płytek krwi (trombocytów) w stosunku do całkowitej objętości krwi. Przyjmuje się, że norma PCT mieści się w zakresie od 0,14 do 0,36 proc.
Wynik hematokrytu płytkowego podwyższony lub obniżony (niemieszczący się w normie), może świadczyć o rozmaitych schorzeniach. Jednak wartość hematokrytu płytkowego nie powinna być nigdy rozpatrywana w oderwaniu od pozostałych wyników badania krwi.
4. Wskazania do badania hematokrytu (HCT)
Morfologię krwi z HCT (hematokryt) powinno się wykonywać rutynowo raz do roku. Ponadto badanie HCT zaleca się wykonać w przypadku:
- osłabienia organizmu,
- szybkiego męczenia się,
- częstych infekcji,
- kołatania serca,
- bladości skóry,
- osłabienia, rozdwajania się włosów i paznokci,
- zbyt obfitych miesiączek.
5. Jak przygotować się do badania hematokrytu (HCT)?
Badanie krwi powinno być przeprowadzane na czczo (nie powinno spożywać się posiłków na około 12 godzin przed dokonaniem pomiaru). Na kilka dni przed badaniem HCT zaleca się zrezygnować z picia alkoholu.
Przed badaniem można wypić niewielką ilość wody. Zaleca się także, żeby przed pobraniem krwi unikać dużego wysiłku fizycznego.
6. Na czym polega badanie hematokrytu (HCT)?
Materiał pobierany jest zazwyczaj z najbardziej widocznych żył, np. z żyły łokciowej. Krew można pobrać również z innych miejsc (opuszki palca, a u noworodków z pięty). Wyniki badania krwi (HCT) otrzymuje się bardzo szybko. Czas oczekiwania wynosi zwykle 1–2 dni.
Aby uzyskać najbardziej rzetelne wyniki badania HCT, należy skonsultować z lekarzem stosowane leki, zdiagnozowane uprzednio choroby, które mogą w mniejszym lub większym stopniu wpływać na wyniki badania. Kobiety powinny zgłosić ewentualną ciążę lub miesiączkę.
Badanie poziomu hematokrytu polega na zmierzeniu względnej zawartości krwinek czerwonych we krwi. Hematokryt wyrażony jest jako proc. frakcji komórkowej krwi. Jeżeli np. zawartość hematokrytu wynosi 30 proc., oznacza to, że na 100 ml krwi przypada 30 ml krwinek czerwonych.
7. Normy dla hematokrytu (HCT)
Wartość hematokrytu zależy od ilości krwinek czerwonych i ilości osocza krwi. Hematokryt ulega także zmianie, gdy następuje zmiana objętości. Przy zmniejszeniu objętości erytrocytów zmniejsza się wartość hematokrytu, analogicznie dzieje się przy zwiększeniu objętości krwinek czerwonych.
W zależności od wieku i płci przyjmuje się następujące normy hematokrytu:
- noworodki: 48–69 proc.,
- 6–12 lat: hematokryt 35–45 proc.,
- 13–18 lat (dziewczynki): 36–46 proc.,
- 13–18 lat (chłopcy): 37–49 proc.,
- dorosłe kobiety: 36–46 proc.,
- dorośli mężczyźni: 41–53 proc.
Warto wczytać się w wyniki badań, ponieważ każde laboratorium może mieć przyjętą inną metodę badania – wówczas należy się kierować normami podanymi na marginesie.
PYTANIA I ODPOWIEDZI LEKARZY NA TEN TEMAT
Zobacz odpowiedzi na pytania osób, które miały do czynienia z tym problemem:
- Wynik badania erytrocytów i hematokrytu - odpowiada lek. Jacek Ławnicki
- Hemoglobina, hematokryt, RDW w badaniu - odpowiada lek. Małgorzata Horbaczewska
- Badanie hemoglobiny i hematokrytu - odpowiada lek. Magdalena Bochniak
8. Wyniki badania hematokrytu (HCT)
Zarówno zbyt wysoki hematokryt, jak i hematokryt poniżej normy mogą wskazywać na pewne nieprawidłowości w funkcjonowaniu organizmu. Oczywiście ostateczna interpretacja wyników badań zawsze należy do lekarza, który stawia diagnozę w oparciu zarówno o wynik badania HCT, jak i analizę objawów oraz pozostałych wyników badania morfologii krwi.
8.1. Podwyższony poziom hematokrytu
Hematokryt powyżej normy może być spowodowany przez:
- wzrost liczby krwinek czerwonych – nadkrwistość pierwotna (czerwienica prawdziwa) lub nadkrwistość wtórna (przebywanie na dużych wysokościach, nowotwory nerek, przewlekłe choroby płuc),
- stany zmniejszonej objętości osocza,
- oparzenia,
- zapalenie otrzewnej,
- odwodnienia wywołane przez obfite biegunki, uporczywe wymioty, moczówkę prostą, nadmierne pocenie się.
O czym najczęściej świadczy podwyższony hematokryt i hemoglobina przewyższająca normę?
Wysoki poziom hemoglobiny oraz hematokryt powyżej normy związane są zwykle z odwodnieniem organizmu. Odwodnienie wpływa na zagęszczenie krwi, rośnie wówczas liczba erytrocytów w próbce, przez co obserwuje się właśnie wysoką hemoglobinę i hematokryt (Hgb i HCT). Zwykle po uzupełnieniu płynów za wysoki hematokryt normalizuje się. Hgb podwyższona może występować także u nałogowych palaczy.
Ponadto osoby zamieszkałe w górach mają fizjologicznie podwyższony hematokryt. Związane jest to z mniejszą zawartością tlenu wraz ze wzrostem wysokości.
Warto wiedzieć, że zbyt gęsta krew, charakterystyczna dla podwyższonego HCT, może doprowadzić do nadciśnienia tętniczego czy wystąpienia zatoru. W tym przypadku należy zwracać uwagę na takie objawy, jak:
- zaczerwienienie oczu,
- krwotoki z nosa,
- ciągłe przemęczenie,
- duszności,
- bóle w klatce piersiowej.
8.2. Obniżony poziom hematokrytu
Co oznacza niski hematokryt? To, co najczęściej wiąże się z HCT poniżej normy, to anemia, wynikająca z niedoboru żelaza w organizmie. Za mały hematokryt może wiązać się z niedoborem witamin i soli mineralnych, zwłaszcza magnezu czy kwasu foliowego.
Obniżony hematokryt może być spowodowany także przez:
- błędną budowę hemoglobiny,
- zmniejszenie liczby krwinek czerwonych w wyniku ostrego krwawienia, np. z przewodu pokarmowego,
- marskość wątroby,
- choroby szpiku kostnego (choroba popromienna, guzy, fibroza),
- choroby nowotworowe,
- przewodnienie.
Na niski poziom hematokrytu może mieć wpływ także nieodpowiednie wydzielanie erytroipiny, która w dużej mierze odpowiada za powstawanie czerwonych krwinek w organizmie.
9. Hematokryt u dzieci – co oznacza nieprawidłowy wynik badania?
Określenie prawidłowego hematokrytu w przypadku dzieci jest nieco trudniejsze. Inne są bowiem normy hematokrytu u niemowlaka, a inne u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, jeszcze inne dla nastolatków. Ponadto normy HCT dla dzieci są tylko orientacyjne, wyniki badania morfologicznego dziecka zawsze należy konsultować z lekarzem.
Niski hematokryt u dziecka może wskazywać na anemię. W przypadku rozpoznania niewielkiej anemii u dziecka zwykle zaleca się kurację preparatem żelaza oraz odpowiednią dietę. Gdy pomimo tego nie zmienia się liczba krwinek czerwonych, utrzymuje się hemoglobina i hematokryt poniżej normy, konieczne są dalsze badania. Za niskie HCT u dziecka może też wskazywać na zbyt duże nawodnienie organizmu. Niekiedy HCT obniżone wskazuje też na przebyte krwotoki.
A co oznacza podwyższony hematokryt u dzieci? Do najczęstszych przyczyn wysokiego hematokrytu u dzieci należy odwodnienie. Podwyższony hematokryt u dziecka może wskazywać także na nadkrwistość. Oczywiście nie da się trafnie interpretować poziomu hematokrytu w oderwaniu od innych mierzonych parametrów krwi. W przypadku odchylenia od norm także pozostałych wskaźników (np. podwyższonej hemoglobiny u dziecka), zawsze konieczna jest konsultacja z lekarzem.
10. Hematokryt (HCT) u kobiet w ciąży
Niski hematokryt w ciąży, zwłaszcza w jej drugiej połowie, jest normalny. Hematokryt w czasie ciąży zawsze spada o jakieś 4–7 proc. Niskie HCT w ciąży jest wynikiem wzrostu objętości osocza w tym stanie.
Nie zawsze jednak hematokryt poniżej normy w ciąży jest naturalnym zjawiskiem. Jeśli znajduje się na poziomie ok. 30–34 proc. lub niższym, wynik HCT należy skonsultować z lekarzem. Czasem za niski hematokryt może wskazywać na anemię. Mówi się o niej wówczas, gdy dochodzi do spadku poziomu hemoglobiny poniżej 11 g/dl lub hematokrytu poniżej 33 proc.
W przypadku obniżonego hematokrytu w ciąży lekarz może zalecić np. suplementację żelaza lub też poszerzenie diety o produkty bogate w żelazo i kwas foliowy.
11. Morfologia krwi – cena/refundacja i skierowanie na badanie
Hematokryt (HCT lub Ht) jest jednym z badań, które można wykonać w ramach tzw. podstawowej morfologii. Hematokryt pozwala wykryć potencjalne stany chorobowe. Dlatego też ważne jest rutynowe wykonywanie morfologii z HCT.
Co to jest morfologia? Morfologią określa się podstawowe badania laboratoryjne krwi, które pozwalają ocenić ogólny stan zdrowia pacjenta. Wraz z oznaczeniem innych wskaźników w morfologii, HCT pozwala na określenie stanów chorobowych organizmu, szczególnie niedokrwistości czy nadkrwistości. Morfologia umożliwia wczesne wykrycie chorób, gdy często brak jest jeszcze widocznych objawów, zmniejsza czas i zwiększa skuteczność zastosowanego leczenia. Morfologia pozwala także na monitorowanie stanu zdrowia u osób chorych.
Skierowanie na badanie najczęściej wydawane jest przez lekarza POZ (w ramach ubezpieczenia zdrowotnego NFZ). Wówczas badanie to jest refundowane, czyli bezpłatne. Wykonanie badania krwi prywatnie to koszt ok. 15 zł. Dokładna cena zależna jest od miasta i wybranej placówki.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.