Inhibitory MAO – nazwy leków, podział i działanie

Inhibitory MAO, czyli inhibitory monoaminooksydazy (ang. monoamine oxidase inhibitors, MAOIs), to substancje hamujące aktywność enzymów z rodziny enzymów oksydazy monoaminowej.

Monoaminooksydaza to enzym, który odpowiada za rozkład neuroprzekaźników, takich jak dopamina, adrenalina, serotonina, noradrenalina i benzyloamina, tyramina czy fenyloetyloamina.

Niektóre inhibitory MAO występują w naturze jako naturalne substancje w roślinach, takich jak miłorząb dwuklapowy (Ginkgo biloba), męczennica, czarna porzeczka, dziurawiec czy ruta stepowa. W formie leków w Polsce inhibitory monoaminooksydazy są obecne w takich zarejestrowanych preparatach jak moklobemid, selegilina i rasagilina.

Wskazania do stosowania inhibitorów MAO

Inhibitory MAO wykorzystuje się jako leki przeciwdepresyjne, stosowane głównie w leczeniu atypowej depresji. Niektóre są wskazane przy chorobie Parkinsona.

Substancje znajdują również zastosowanie w leczeniu takich schorzeń jak niedociśnienie tętnicze, kiedy to obserwuje się obniżone stężenie neuroprzekaźników.

Inhibitory MAO są związkami o dwupierścieniowej budowie chemicznej. Tworzą grupę, w obrębie której wyróżnia się 3 generacje. Ma to związek z ich zróżnicowanymi właściwościami i działaniem, a co za tym idzie, także interakcjami i skutkami ubocznymi związanymi z ich stosowaniem.

I generacja inhibitorów monoaminooksydazy to nieselektywne i nieodwracalne inhibitory MAO (działają na ogół neuroprzekaźników). Były stosowane przy leczeniu gruźlicy, niestety wywoływały wiele skutków ubocznych.
Inhibitory MAO II generacji cechują się selektywnością, to jest wybiórczym działaniem na poszczególne grupy neuroprzekaźników.

III generacja inhibitorów monoaminooksydazy to grupa leków najnowszych, najczęściej stosowanych. Charakterystyczne dla nich jest selektywne i odwracalne działanie względem typu monoaminooksydazy.

Do III generacji IMAO zalicza się inhibitory:

• selektywne względem MAO-A: moklobemid, toloksaton, amiflamina,
• selektywne względem MAO-B: lazabemid.

W zależności od tego, do jakich enzymów monoaminooksydaza wykazuje powinowactwo, wyróżnia się grupę MAO typu A i inhibitory typu B.

I tak inhibitory MAO typu A, które są uznawane za bezpieczne, stosuje się w leczeniu zaburzeń depresyjnych i fobii społecznych. Należy do nich moklobemid (Aurorix, Mobemid, Moklar).

Ponieważ MAO-A (typu A) ma wpływ na rozkład (poprzez eliminację grupy aminowej) serotoniny, adrenaliny, noradrenaliny, dopaminy i tyraminy, zwiększa ich stężenie w szczelinie synaptycznej. Efektem terapeutycznym jest poprawa nastroju, jakości snu i aktywności psychomotorycznej.

Inhibitory typu B (MAO-B) hamują wychwyt zwrotny amin katecholowych w zakończeniach nerwowych, przez co wzrasta stężenie dopaminy w OUN. Grupę tę tworzy:

• selegilina (Segan, Selgres) stosowana jest w monoterapii lub w skojarzeniu z lewodopą i karbidopą w chorobie Parkinsona,
• rasagilina jest stosowana w monoterapii lub w terapii skojarzonej z lewodopą w chorobie Parkinsona.

Obecnie stosuje się jedynie leki selektywnie blokujące MAO. Ma to związek z tym, że terapia innymi substancjami z tej szerokiej grupy oznacza ryzyko wystąpienia bardzo poważnych interakcji zarówno z innymi lekami, jak i produktami spożywczymi.

Podczas przyjmowania inhibitorów MAO konieczne jest zachowanie środków ostrożności. Konieczne jest wykluczenie z diety na przykład serów (to głównie sery pleśniowe i dojrzewające), czekolady, ryb wędzonych, wędlin, owoców (awokado, banany), napojów alkoholowych (piwo, wino, szampan) czy rodzynek.

Jeśli chodzi o leki, niepożądane reakcja mogą nastąpić po połączeniu IMAO z inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Ponadto ryzyko nasilenia skutków ubocznych występuje po połączeniu MAO z lekami, takimi jak: niesteroidowe leki przeciwzapalne, opioidowe leki przeciwbólowe, tryptany, cymetydyna, sympatykomimetyki czy trójcykliczne leki przeciwdepresyjne. Z tego względu przed stosowaniem IMAO należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych preparatach.

Podczas leczenia inhibitorami może pojawić się wiele skutków ubocznych. Najczęściej obserwuje się takie działania niepożądane jak:

• wzmożona pobudliwość, nerwowość,
• bóle głowy, migrena, zawroty głowy,
• bezsenność,
• zmęczenie, osłabienie, nadmierne uspokojenie,
• niepokój, lęk,
• napady zaczerwienienia twarzy, uczucie gorąca,
• duszność,
• wysypka, skórna reakcja alergiczna, świąd,
• zaburzenie oddawania moczu,
• nudności, wymioty, zaparcia lub biegunki, bóle żołądkowo-jelitowe,
• tachykardia, palpitacja serca, niedociśnienie, udar mózgu, zawał serca,
• szum uszny, parestezja, niewyraźna mowa.