Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Lek. Łukasz Galus

Leczenie grzybicy - rodzaje grzybicy, leki przeciwgrzybicze, zasady

Grzybica u ludzi stanowi niezwykle istotny, wciąż aktualny problem epidemiologiczny i terapeutyczny.
Grzybica u ludzi stanowi niezwykle istotny, wciąż aktualny problem epidemiologiczny i terapeutyczny. (Pexels)

Leczenie grzybicy, w dobie intensywnego rozwoju nauk medycznych, intensywnej antybiotykoterapii, stosowania leków immunosupresyjnych, leków przeciwnowotworowych, staje się coraz częstszą koniecznością. Te szeroko stosowane procedury medyczne doprowadzają do obniżenia odporności, przez co dochodzi do wzrostu częstości zachorowań na różnego rodzaju zakażenia grzybicze. Dlatego grzybica u ludzi to wciąż aktualny problem epidemiologiczny i terapeutyczny. Jak leczyć grzybicę u człowieka? Jak wygląda działanie leków przeciwgrzybiczych?

spis treści

1. Grzybica – co to jest?

Grzybica, nazywana również zakażeniem grzybiczym to nic innego jak wysoce zaraźliwe schorzenie, powodowane przez grzyby. Grzybica może obejmować różne obszary ludzkiego ciała. Chorobotwórcze drobnoustroje lokalizują się najczęściej na skórze głowy, rękach, paznokciach, stopach czy błonach śluzowych narządów płciowych.

Do rozwoju grzybicy przyczyniają się niedobory witamin z grup B (tzw. awitaminozy grupy B), ale również niedobory takich składników mineralnych jak żelazo czy cynk. Czynniki predysponujące do wystąpienia zakażenia grzybiczego to również:

Zobacz film: "Polacy żyją aż 7 lat krócej niż Szwedzi"

2. Rodzaje grzybicy

Klasyfikując zakażenia grzybicze specjaliści wyróżniają:

  • dermatofitozy – są to infekcje dermatofitowe, tzn. wywołane przez dermatofity. Grzyby odpowiedzialne za zakażenie atakują struktury bogate w keratynę np. włosy, paznokcie, naskórek. Najpopularniejsze dermatofitozy: grzybica kolan, grzybica pachwin, grzybica stóp, grzybica paznokci, grzybica owłosionej skóry głowy, grzybica brody, grzybica skóry gładkiej.
  • kandydozy – infekcje wywoływane przez grzyby drożdżopodobne, najczęściej Candida albicans. Kandydoza jest chorobą, która może obejmować błony śluzowe jamy ustnej (grzybica jamy ustnej) bądź błony śluzowe narządów płciowych. Kandydoza skóry to z kolei zakażenie, które może występować w postaci wyprzeń drożdżakowych fałdów skóry lub wyprzeń drożdżakowych międzypalcowych. U niektórych pacjentów rozpoznaje się również kandydozę paznokci.
  • pleśnice – wywoływane atakiem grzybów pleśniowych. Objawy grzybicy tego rodzaju występują u pacjentów wyjątkowo rzadko.

3. Zakażenie grzybicze - czy powoduje świąd?

Czy grzybica skóry swędzi? Czy pierwsze objawy grzybicy pochwy mogą obejmować świąd? Pytania te często zadawane są w gabinetach specjalistów. Warto wiedzieć, że częstym objawem pojawiającego się zakażenia grzybiczego jest swędzenie miejsc zmienionych chorobowych.

Infekcja grzybicza może powodować także zaczerwienienie, podrażnienie. W przypadku grzybicy skóry zaobserwować można pękanie naskórka lub jego łuszczenie.

4. Leczenie grzybicy - jak przebiega, zasady

Terapia zakażeń grzybiczych zawsze powinna odbywać się pod okiem specjalisty. Grzybica na kolanach, rękach czy stopach nie powinna być leczona samodzielnie, a z pomocą dermatologa.

Z kolei infekcję grzybiczą pochwy należy niezwłocznie skonsultować z ginekologiem. Domowe kuracje zazwyczaj nie przynoszą oczekiwanych efektów, tylko kończą się nawrotem choroby.

Dobierając odpowiednią terapię, specjalista powinien wziąć pod uwagę:

  • potwierdzoną (badaniem mykologicznym), bądź prawdopodobną wrażliwość izolowanego szczepu na dany lek,
  • stan kliniczny pacjenta oraz wszelkiego rodzaju czynniki ryzyka,
  • czas leczenia grzybicy – jest oczywiście zależny od powyższego punktu, zazwyczaj jednak nie krótszy niż 4-6 tygodni. Często kontynuuje się terapię, po uzyskaniu poprawy czy ustąpieniu objawów,
  • drogę podania leku (dożylna, doustna), która jest zależna od stanu pacjenta, rozległości procesu chorobowego i zajętych narządów,
  • potencjalną toksyczność leku.

5. Działanie leków przeciwgrzybiczych

Większość leków przeciwgrzybiczych wpływa ujemnie na syntezę ergosterolu albo na jego wbudowywanie do ściany komórkowej grzybów. Ergosterol jest substancją, będącą ważnym składnikiem strukturalnym grzybów o funkcji analogicznej do cholesterolu u człowieka.

Ten ostatni fakt jest niestety, powodem możliwych działań niepożądanych omawianych leków, gdyż podobieństwo strukturalne obydwu związków może spowodować, że medykament zadziała też na komórki ludzkie.

Coraz częściej stosuje się leki przeciwgrzybicze o działaniu układowym (są one czasami stosowane także w przypadku grzybic powierzchownych, jak grzybica paznokci, czy skóry).

6. Infekcja grzybicza a ośrodkowy układ nerwowy

Do sytuacji szczególnych zaliczamy zajęcie przez infekcję grzybiczą ośrodkowego układu nerwowego, czyli tkanki mózgowej, opon mózgowych, płynu mózgowo-rdzeniowego czy rdzenia kręgowego. Jest to sytuacja groźna, a pacjenci są często w ciężkim stanie.

W takim przypadku należy wziąć pod uwagę, że część leków nie dostaje się w odpowiednim stężeniu do wyżej wymienionych struktur. Stosuje się wówczas leczenie skojarzone dwoma lekami o potwierdzonej penetracji do ośrodkowego układu nerwowego. Przykładowo są to: amfoterycyna B (liposomalna) czy flukonazol.

Drugą sytuacją szczególną jest profilaktyka przeciwgrzybicza okołooperacyjna u chorych z czynnikami ryzyka zakażenia grzybiczego. W takim przypadku, na trzy dni przed planowanym zabiegiem, można podać preparaty przeciwgrzybicze i kontynuować je do czasu operacji.

7. Główne leki przeciwgrzybicze

Amfoterycyna B jest antybiotykiem polienowym, otrzymywanym z promieniowaca Streptomyces nodosus. Jej działanie jest grzybobójcze bądź fungistatyczne (hamujące rozmnażanie się komórek grzybów) w zależności od zastosowanego stężenia.

Jest podstawowym lekiem w leczeniu grzybic narządowych, w których najczęściej podawana jest dożylnie, gdyż źle wchłania się z przewodu pokarmowego. Jest substancją toksyczną i nawet w dawkach terapeutycznych ma liczne działania niepożądane:

  • reakcje uczuleniowe,
  • bóle głowy,
  • hipertermia,
  • spadek ciśnienia tętniczego,
  • zaburzenia żołądkowo- jelitowe,
  • uszkodzenia wątroby w związku z czym okresowo podczas jej stosowania należy dokonywać kontrolnych badań analitycznych.

W rzeczywistości pod nazwą amfoterycyna B kryją się dwie grupy leków:

  • amfoterycyna B w kwasie deoksycholowym – postać konwencjonalna, będąca pierwotnym lekiem wprowadzonym już w 1959 roku,
  • amfoterycyna liposomalna – lipidowa, będąca lekiem nowszym, mniej toksycznym i skuteczniejszym.

Zakres aktywności wobec różnych rodzajów grzybic i mechanizmów działania jest jednak bardzo zbliżony w obu przypadkach.

8. Inne leki przeciwgrzybicze

Ketokonazol jest to lek stosowany zarówno w grzybicach układowych jak i powierzchownych. Ma bardzo szeroki zakres działania. Dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego, w związku z czym może być podawany drogą doustną, nie może natomiast być stosowany w infekcjach OUN, gdyż słabo przenika barierę krew - mózg.

Do działań niepożądanych jego stosowania należą:

Flukonazol jest lekiem dobrze przenikającym do tkanek i wchłaniającym się z przewodu pokarmowego. Działania niepożądane w postaci nudności, dolegliwości bólowych głowy, brzucha czy objawów uczulenia występują rzadko.

Flukonazol jest stosunkowo mało toksyczny, w związku z czym jest alternatywą dla amfoterycyny B - skuteczność obu leków jest porównywalna.

9. Domowe sposoby na grzybicę

Stosowanie olejku z drzewa herbacianego na grzybicę stóp może przyspieszyć proces leczenia. Olejek herbaciany znany jest ze swoich silnych właściwości antyseptycznych oraz antybakteryjnych.

Wystarczy wymieszać go w proporcji 1:3 z olejem kokosowym, a powstałą maścią posmarować zmienione chorobowo miejsca na ciele. Preparat należy stosować 2-3 razy w ciągu doby.

W przypadku zakażenia grzybiczego stóp pomocną metodą na pozbycie się problemu może być mikstura na bazie wody oraz sody oczyszczonej.

Pół szklanki białego proszku należy wsypać do miski, a następnie dodać kilka litrów ciepłej, ale nie gorącej wody. Stopy należy moczyć przez kwadrans w tak przygotowanej kąpieli. Po upłynięciu określonego czasu stopy warto osuszyć przy pomocy ręcznika papierowego.

Jak wyleczyć grzybicę pochwy za pomocą domowych sposobów? To raczej niemożliwe. Domowe metody powinny być stosowane jedynie wspomagająco przy właściwym leczeniu farmakologicznym.

Swędzenia, zaczerwienienia czy upławów nie należy bagatelizować, tylko jak najszybciej udać się do ginekologa, który przepisze odpowiednie środki lecznicze. Warto również wykluczyć ze swojego jadłospisu węglowodany, cukry proste.

Dieta przeciwgrzybicza powinna uwzględniać: kiszonki, naturalne jogurty, kefiry naturalne.

10. Jak długo trwa leczenie grzybicy?

Leczenie infekcji grzybiczych w wielu przypadkach jest trudne i stosunkowo długotrwałe. Objawy grzybicy pochwy zwalcza się najczęściej dopochwowymi antybiotykami np. nystatyną, natamycyną lub lekami z grupy azoli np. klotrimazolem, butakonazolem. Kuracja trwa przeciętnie 3–14 dni.

Nieprawidłowe leczenie zakażeń powoduje, że infekcje nawracają. W przypadku niektórych pacjentek terapia okazuje się nieskuteczna, co jest spowodowane zbyt szybkim odstawieniem leków, gdy tylko znikną nieprzyjemne dolegliwości grzybiczego zakażenia pochwy.

Jak leczyć grzybicę skóry? Terapia tego rodzaju zakażenia grzybiczego obejmuje zwykle stosowanie konkretnych środków miejscowych o działaniu przeciwgrzybiczym. Pacjentom przepisuje się szampony, maści czy lakiery działające leczniczo.

Dodatkowo, wskazane jest stosowanie preparatów doustnych. Wykorzystuje się środki farmakologiczne z grupy azoli (flukonazol, ketokonazol). Przewlekła grzybica skóry gładkiej wymaga terapii ogólnoustrojowej, która trwa od czterech do sześciu tygodni.

W niektórych sytuacjach oprócz omawianego leczenia farmakologicznego konieczna jest interwencja chirurgiczna, mająca na celu usunięcie ogniska zakażenia, ropnia czy sztucznego materiału, np. sztucznej zastawki serca, leżącego u podstawy przyczyn zakażenia.

Zdarza się także, że układ odpornościowy nie jest w stanie w stu procentach usunąć zakażenia grzybiczego (jest to spowodowane brakiem w ludzkich komórkach enzymów rozkładających polisacharydy ściany komórkowej grzybów) i może to być powodem nawracania choroby.

11. W jaki sposób można zapobiec grzybicy?

Zakażenie grzybicze w łatwy sposób przenosi się bezpośrednio z osoby zarażonej na osoby z najbliższego otoczenia. Osoby, które chcą uniknąć grzybicy stóp, powinny nosić wyłącznie swoje obuwie oraz skarpetki. W publicznych siłowniach, basenach czy akwenach również narażeni jesteśmy są na sytuacje, które sprzyjają zarażeniu się grzybicą.

Chodzenie bez obuwia w miejscach ogólnodostępnych stanowi częstą przyczynę grzybicy paznokci. Korzystając z sauny czy prysznica w miejscu publicznym nie należy zapominać o ochronnych klapkach. Warto również zdawać sobie sprawę, że korzystanie z czyjegoś ręcznika lub pumeksu, może przyczynić się do rozwoju zakażenia.

Kobiety powinny unikać zbyt intensywnego podmywania okolic intymnych czy irygacji pochwy, ponieważ takie postępowanie może skutkować zmniejszeniem kwasowości pochwy. Odpowiedni poziom fizjologicznego pH pochwy zabezpiecza przed infekcjami intymnymi.

Współżycie z użyciem popularnej metody antykoncepcyjnej, prezerwatywy, chroni partnera przed przeniesieniem infekcji, niemniej jednak w trakcie zakażenia grzybiczego powinno się unikać zbliżeń seksualnych. Panie cierpiące na częste zakażenia okolic intymnych powinny unikać solarium, sauny oraz basenu.

Aby nie doszło do ponownego zakażenia, po kuracji antybiotykowej warto stosować preparaty zawierające bakterie kwasu mlekowego. Probiotyki dostępne są w formie tabletek doustnych oraz globulek dopochwowych.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Następny artykuł: Komplikacje grzybicy stóp
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze