Naczynia włosowate - budowa, rodzaje, funkcje, choroby

Naczynia włosowate (inaczej włośniczki) są elementem układu krwionośnego, którego zadaniem jest przewodzenie krwi w zamkniętym układzie cew. Wyróżniają się prostą budową, a dzięki swoim przepuszczalnym ścianom umożliwiają wymianę substancji chemicznych i komórek krwi. Gdzie występują naczynia włosowate? Jaka tkanka buduje ściany naczyń krwionośnych?

1. Co to są naczynia włosowate?

Naczynia włosowate to małe naczynia krwionośne w organizmie człowieka. Są na tyle cienkie, że umożliwiają wymianę tlenu, dwutlenku węgla, składników odżywczych i innych związków między krwią a tkankami.

W naczyniach włosowatych zachodzi proces dyfuzji, który pozwala na przenikanie substancji przez ich ściany do tkanek lub z tkanek do krwi. Naczynia włosowate są istotne dla utrzymania zdrowia oraz prawidłowego procesu wymiany gazowej.

2. Budowa naczyń włosowatych

Zobacz film: "Wpływ kwasów Omega 3 na układ krwionośny"

Naczynia włosowate są cienkimi cewkami o długości 1 mm i średnicy od 4 do 15 µm. Są dostrzegalne jedynie pod mikroskopem. Ściany naczyń włosowatych są zbudowane z jednej warstwy nabłonka płaskiego, nazywanego śródbłonkiem. Wyściela on wszystkie naczynia krwionośne, naczynia chłonne oraz serce.

Budowa ściany naczyń włosowatych jest uzależniona od stanu czynnościowego tkanki, którą zaopatrują włosieniczki. Wyróżnić można trzy typy naczyń włosowatych:

• typ I – śródbłonki o budowie ciągłej, nieposiadające „okienek” (mięśnie szkieletowe, mózg, płuca),
• typ II – śródbłonki z wewnątrzkomórkowymi „okienkami” lub porami (nerki, kosmki jelita, gruczoły dokrewne),
• typ III – śródbłonki z porami międzykomórkowymi (śledziona, wątroba).

Przepuszczalność ścian naczyń włosowatych uzależniona jest od stanu śródbłonka, przylegającej do niego błony podstawnej oraz od efektywnego ciśnienia krwi i płynów w naczyniu włosowatym.

3. Funkcje naczyń włosowatych

Najważniejszą funkcją naczyń włosowatych jest pośredniczenie w wymianie materii między otaczającymi je tkankami a przepływającą przez nie krwią. Jest to możliwe dzięki biernej oraz czynnej przepuszczalności ścian naczyń włosowatych.

Tlen przechodzi przez ich ściany docierając do tkanek, podobnie dzieje się ze składnikami odżywczymi, takimi jak glukoza, aminokwasy i lipidy.

Naczynia włosowate pozwalają również na usuwanie produktów przemiany materii z tkanek do krwi, co jest kluczowe dla utrzymania równowagi metabolicznej. Odgrywają też kluczową rolę w regulacji ciśnienia krwi poprzez zmiany średnicy naczyń za pomocą skurczu bądź rozkurczu.

Za sprawą kontrolowania przepuszczalności ścian i regulacji przepływu krwi naczynia włosowate pomagają w utrzymaniu homeostazy organizmu, czyli stabilności wewnętrznego środowiska ciała. Uczestniczą jednocześnie w reakcjach zapalnych umożliwiając przemieszczanie się komórek układu odpornościowego.

4. Rodzaje naczyń włosowatych

Wyróżnia się dwa główne rodzaje naczyń włosowatych. Naczynia włosowate przewodzące to włośniczki, które przyczyniają się do przewodzenia krwi z obszaru tętniczego do żylnego. Stanowią główną drogę przepływu krwi między tętnicami a żyłami, mają istotne znaczenie dla zapewnienia właściwego poziomu ciśnienia krwi w organizmie.

Naczynia włosowate zwykłe pełnią kluczową rolę w wymianie gazowej i odżywczej między krwią a tkankami. To one pozwalają na dostarczanie tlenu i składników odżywczych do komórek oraz usuwanie produktów przemiany materii.

Podział na naczynia włosowate przewodzące i zwykłe podkreśla różnice w ich funkcjach: pierwsze koncentrują się na przewodzeniu krwi między głównymi systemami krążenia, natomiast drugie na dokładnej wymianie substancji między krwią a tkankami.

Oba rodzaje naczyń włosowatych są niezwykle istotne dla zdrowia organizmu, gdyż razem tworzą sieć, która umożliwia transport i wymianę substancji niezbędnych do życia każdej komórki w ciele.

Naczynia włosowate budują sieci, najczęściej trójwymiarowe (dwuwymiarowe występują w błonie surowiczej jelit i w przegrodach międzypęcherzykowych płuc). Kształt siatki włosowatej uzależniony jest od tkanki lub narządu, który zaopatrują włosieniczki.

Nie wszystkie naczynia włosowate są ponadto równomiernie wypełnione krwią, np. w mięśniu w stanie spoczynku na powierzchni 1 mm2 rozszerzonych jest 5 naczyń włosowatych, zaś w mięśniu pracującym lub objętym stanem zapalnym – aż 195.

Skurcz naczyń włosowatych uzależniony jest od układu nerwowego autonomicznego, a przepływ krwi regulowany jest przez komórki kurczliwe.

5. Jakie choroby są związane z naczyniami włosowatymi?

5.1. Choroby układu krwionośnego

Schorzenia struktur tego układu, a więc serca i naczyń krwionośnych: tętnic, żył i naczyń włosowatych, są najczęstszą przyczyną zgonów na świecie. Powszechnie występujące choroby układu krwionośnego to:

• arytmia,
• migotanie przedsionków,
• niewydolność serca,
• choroba wieńcowa,
• wady zastawek,
• zapalenie osierdzia,
• miażdżyca,
• nadciśnienie tętnicze,
• zakrzepica,
• żylaki,
• zapalenie naczyń,
• anemia (niedokrwistość),
• małopłytkowość,
• białaczka,
• hemofilia,
• chłoniak,
• zatorowość płucna,
• choroba Raynauda,
• niedokrwienie kończyn dolnych.
• przewlekła niewydolność żylna.

5.2. Charakterystyka i leczenie zespółu Goodpasture’a

To rzadko występująca choroba autoimmunologiczna, atakująca nerki i płuca. Chorobę określa się jako układowe zapalenie naczyń. Zespół Goodpasture’a stanowi zagrożenie dla życia, gdyż bardzo szybko (nawet w ciągu kilku dni) prowadzi do niewydolności oddechowej i/lub niewydolności nerek.

Objawami zespołu Goodpasture’a są:

• duszności,
• suchy kaszel,
• ból w klatce piersiowej,
• krwioplucie,
• krwiomocz,
• sinica,
• osłabienie,
• nudności i wymioty,
• zaburzenia widzenia,
• utrata masy ciała.

Podstawowe badania diagnostyczne w przypadku tej choroby to morfologia (oznaczenie przeciwciał anty-GBM), badanie moczu oraz RTG klatki piersiowej. W razie konieczności wykonuje się ponadto biopsję nerki i płuca.

Zespół Goodpasture’a leczy się z zastosowaniem glikokortykosteroidów oraz cyklofosfamidu. Wykonuje się ponadto plazmaferezę (metoda oczyszczania osocza krwi).

Jeśli choroba nie zostanie zdiagnozowana w odpowiednim czasie, wówczas najczęściej dochodzi do nieodwracalnych zmian w nerkach i konieczne jest poddanie pacjenta dializom.

6. Diagnostyka chorób naczyń włosowatych

Diagnostyka chorób naczyń włosowatych może obejmować różnorodne procedury w zależności od objawów występujących u pacjenta. Główne metody diagnostyczne schorzeń naczyń włosowatych to:

• badania krwi - oznaczenie markerów zapalnych (np. białka ostrej fazy), poziomu enzymów wątrobowych czy markerów specyficznych dla niektórych chorób (np. testy anty-GBM),
• badania obrazowe - tomografia komputerowa (TK), rezonans magnetyczny (MRI) lub angiografia, mogą pomóc wizualizować struktury naczyń i wykrywać ewentualne zmiany patologiczne,
• biopsja - w niektórych przypadkach konieczne jest pobranie próbki z tkanki,
• echokardiografia - to badanie ultrasonograficzne może pomóc w ocenie struktury i funkcji serca w przypadku chorób sercowo-naczyniowych,
• testy immunologiczne - sprawdzenie obecności przeciwciał lub markerów autoimmunologicznych może wskazywać na choroby autoimmunologiczne naczyń krwionośnych,
• badania czynnościowe - spirometria (ocena funkcji płuc) czy testy czynności nerek mogą być stosowane w celu oceny funkcjonowania narządów.

Diagnostyka chorób naczyń włosowatych wymaga zazwyczaj wielodyscyplinarnego podejścia i stosowania różnych metod, aby postawić dokładną diagnozę.

7. Jakie metody leczenia są stosowane w przypadku chorób naczyń włosowatych

Leczenie chorób naczyń włosowatych jest zazwyczaj prowadzone przez zespół specjalistów, takich jak kardiolodzy, nefrolodzy, reumatolodzy czy specjaliści od chorób naczyń krwionośnych. Plan terapeutyczny jest dostosowywany do indywidualnych potrzeb pacjenta oraz charakterystyki choroby, a celem jest kontrola stanu zapalnego, utrzymanie funkcji narządów oraz poprawa jakości życia pacjenta.

Zazwyczaj przepisywane są leki mające na celu kontrolę stanu zapalnego, zmniejszenie nadciśnienia czy hamowanie reakcji autoimmunologicznych. Do tych najczęściej stosowanych należą steroidy, leki immunosupresyjne, obniżające ciśnienie krwi czy leki przeciwpłytkowe.

W niektórych przypadkach może być konieczna interwencja chirurgiczna, aby naprawić uszkodzenia naczyń krwionośnych. W przebiegu chorób, takich jak toczeń rumieniowaty układowy czy zapalenie naczyń, stosuje się terapię biologiczną, która polega na stosowaniu leków zmierzających do regulacji reakcji immunologicznych.

Jedną z metod leczenia jest również plazmafereza, czyli procedura polegająca na oczyszczeniu osocza z niepożądanych cząsteczek. W przebiegu chorób naczyń włosowatych prowadzących do uszkodzenia nerek może być konieczna dializoterapia w celu pozbywania się toksyn z organizmu. Jednocześnie pacjenci objęci są leczeniem objawowym, mającym na celu poprawę jakości życia.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.