Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Lek. Jan Karol Cichecki

Nerwica serca - objawy, charakterystyka, podłoże psychogenne, leczenie

Każdą nerwicę serca można skutecznie opanować
Każdą nerwicę serca można skutecznie opanować (123rf.com)

Nerwica serca jest problemem, który wymaga szczegółowej diagnostyki. Jeśli kiedykolwiek zdarzyło ci się odczuwać silny niepokój połączony z uczuciem duszności, kłucia w klatce piersiowej, kołatania serca, czy zawrotami głowy, zapewne łatwo możesz sobie wyobrazić stan, w którym każdy, nawet najmniejszy, stres wywołuje tego typu dolegliwości. Wyżej wymienione objawy są ściśle powiązane z nerwicą serca. Jak sobie radzić i jak leczyć ten problem?

spis treści

1. Co to jest nerwica serca?

Nerwica serca - zastanówmy się chwilę nad trafnością tego pojęcia. Termin „nerwica” jest synonimem lęku, a w połączeniu z drugim członem nazwy sugeruje, że serce osoby cierpiącej z powodu tego zaburzenia jest „znerwicowane”, zbyt podatne na stres. Co ma jednak sam mięsień sercowy z nim wspólnego?

W sytuacjach stresu nasz organizm wydziela wiele hormonówadrenalinę, noradrenalinę, kortyzol) – których zadaniem jest taka modulacja zasobów naszego organizmu, by jak najlepiej, jak najefektywniej mógł on obronić się przed zagrożeniem. Serce zaczyna mocniej bić, ciśnienie krwi wzrasta, krew płynie do mięśni, co umożliwia organizmowi jak najlepszą reakcję typu „walki” lub „ucieczki”, a tym samym uniknięcie lub zniwelowanie prawdopodobieństwa doznania urazu. Dochodzi tym samym do nerwicy serca.

Zobacz film: "Leczenie chorób serca"

Kiedy jednak sytuacji takich było wiele w naszym życiu, a my nie znaleźliśmy odpowiedniego sposobu radzenia sobie w nich, doznajemy frustracji – uczucia, iż każde kolejne, nawet mniej stresujące, zadanie wydaje się przerastać nasze możliwości i wywołuje podobne objawy. Z biegiem czasu, jeśli taki stan rzeczy się utrzymuje, wystarczający do wywołania nerwicy serca jest już niewielki bodziec, który uprzednio był dla nas obojętny, teraz jednak kojarzy się nam z sytuacją bólu i cierpienia.

Przy nerwicy serca tolerancja na stres spada, lęk w tych chwilach rośnie, a nasz organizm reaguje nadwrażliwie w sytuacjach niegdyś emocjonalnie obojętnych.

Mięsień sercowy ma w gruncie rzeczy niewielkie możliwości autoregulacyjne. Posiada oczywiście tzw. rozrusznik, czyli grupę komórek nerwowych, które wysyłając cykliczne impulsy, utrzymują równy, miarowy jego rytm. Jest również zdolny do produkcji niewielkiej ilości hormonów. Większą rolę w regulacji tempa pracy serca odgrywa jednak ośrodkowy układ nerwowy.

Dzięki docierających do niego informacji (np. z oczu, uszu, skóry, jamy brzusznej) jest w stanie regulować rytm serca na drodze produkcji hormonów bądź też bezpośredniego pobudzenia drogą nerwów docierających do mięśnia sercowego.

Zauważono, że w zależności od reakcji człowieka na sytuację stresową, jego organizm może reagować w różny sposób. Wzrost tętna i ciśnienia krwi, uczucie duszności, uczucie „guli w gardle”, pocenie i zaczerwienienie skóry, nudności, drżenie rąk i głosu są tzw. wegetatywnymi objawami lęku (czyli takimi, które swój wyraz znajdują w reakcjach różnych narządów wewnętrznych). Świadczą one o nerwicy serca. Często pojawiają się w reakcjach na stres. Jeśli są wybitnie nasilone, mogą prowadzić do odczuwania dyskomfortu, a wręcz cierpienia i być oznaką zaburzeń lękowych. Lęk w dużej mierze jest kierowany naszymi emocjami

Podobnie w przypadku „nerwicy serca”, możemy mówić o problemach lękowych lub emocjonalnych, które znajdują swój wyraz w reakcji ciała.

Problem nerwicy serca zauważyli jako pierwsi antyczni badacze – Plutarch i Cycero. Z biegiem czasu i rozwoju nauk medycznych, pojawiły się na ten temat pierwsze prace naukowe. Da Costa opisywał reakcje stresowe u żołnierzy wojny secesyjnej w USA, Oppenheim – podobne doznania u ofiar wypadków komunikacyjnych w XIX wieku.

Podczas pierwszej wojny światowej dostrzeżono wagę problemu, jakim jest nerwica serca – wielu żołnierzy było niezdolnych do walki właśnie z powodu zaburzeń związanych ze stresem. Powstało pojęcie „szoku artyleryjskiego” (ang. shell shock) na określenie stanu nerwicy serca, jednakże wówczas uważano, że ma on związek z uszkodzeniami organicznymi – mikrourazami mózgu. Zespół objawów, na które skarżyli się żołnierze długotrwale przebywający na froncie, określano mianem „serca żołnierskiego”. W późniejszym czasie zmodyfikowano tę nazwę na termin „nerwica serca”. Dziś wiemy, że zaburzenia takie wynikają z przyczyn emocjonalnych.

Klasyfikuje się je zazwyczaj jako zaburzenia lękowe, w tym: zaburzenia lękowe z napadami lęku, reakcje na ciężki stres (ang. Acute Stress Disorders, ASD), zaburzenia stresowe pourazowe (ang. Post-Traumatic Stress Disorders, PTSD), zaburzenia lękowe występujące pod postacią somatyczną (ang. Somatoform disorders) lub inne.

2. Podłoże psychologiczne nerwicy serca

Lęk jest typową reakcją na ból i często pojawia się w sytuacjach ogólnego pobudzenia organizmu.

Stąd takie stany wymagają zawsze w pierwszej kolejności różnicowania z chorobami somatycznymi (m.in. choroby serca, nadnerczy, niedokrwistość, hipoglikemia, zaburzenia hormonalne).

Objawy nerwicy serca są więc niespecyficzne, często kojarzone z zawałem serca, który oczywiście również trzeba wykluczyć. Dopiero po przeprowadzeniu niezbędnych badań możemy stwierdzić lub wstępnie wykluczyć podłoże emocjonalne tych problemów zdrowotnych. W przypadku objawów nerwicy serca, należy zwrócić się o poradę lekarską.

3. Nerwica serca – objawy somatyczne i psychiczne

Najczęściej występujące objawy somatyczne, czyli dolegliwości fizyczne u pacjentów zmagających się z nerwicą sercową to:

  • tachykardia, zwana również częstoskurczem,
  • dodatkowe skurcze serca na tle nerwowym,
  • osłabienie,
  • kołatanie serca, opisywane przez chorych jako palpitacje lub potykanie się serca,
  • uczucie duszności,
  • ból w klatce piersiowej, opisywany przez pacjentów często jako ucisk serca lub ucisk w klatce,
  • nadmierna potliwość,
  • drżenie ciała (drżenie mięśni, drżenie w klatce piersiowej).

Duszności nerwicowe, bulgotanie w sercu, częstoskurcz, ucisk w klatce piersiowej czy nieprzyjemne drgania w klatce piersiowej to nie jedyne objawy spowodowane nerwicą sercową. Nerwica serca może powodować u pacjentów również problemy gastryczne takie jak rozwolnienie, ból brzucha, niestrawność czy zgaga.

Objawy psychiczne występujące u pacjentów z nerwicą serca to z kolei:

  • uczucie lęku lub kołatanie serca i uczucie niepokoju,
  • problemy z koncentracją,
  • trudności w wykonywaniu codziennych czynności,
  • obniżone poczucie własnej wartości,
  • irytacja,
  • problemy z zasypianiem, zaburzenia snu.

4. Leczenie nerwicy serca

Każdą nerwicę serca, czy to spowodowaną chorobą somatyczną, czy zaburzeniami emocjonalnymi, można skutecznie opanować. W przypadku zaburzeń emocjonalnych wybór metod leczenia dotyczy podjęcia psychoterapii lub przyjmowania leków. Terapia poznawczo-behawioralna (CBT), pomaga dostarczyć ludziom narzędzi do radzenia sobie z lękiem, gdy ten się pojawia.

Specjaliści mogą zalecić również stosowanie środków farmakologicznych np. leków przeciwlękowych, antydepresantów, leków hamujących objawy wegetatywme. Środki farmakologiczne tego rodzaju działają w celu zrównoważenia chemii mózgu i zapobiegania epizodom lęku. Mogą one nawet odeprzeć najcięższe objawy.

Nieleczona nerwica sercowa i zaburzenia lękowe mają zazwyczaj tendencję do narastania, niekiedy w ich przebiegu pojawiają się:

Problem pogłębia się. Warto więc zastanowić się, czy nie lepiej byłoby znaleźć rozwiązanie, już w momencie gdy zauważymy pojawienie się tego typu objawów.

5. Nerwica serca – leczenie domowe

W domowym leczeniu nerwicy serca ważną rolę odgrywa dieta. Pacjenci uskarżający się na częste nerwobóle serca, pieczenie w klatce piersiowej, problemy z oddychaniem czy duszności na tle nerwowym, powinni unikać potraw solonych i wysoko przetworzonych.

Sól kuchenna, będąca naturalnym konserwantem oraz wzmacniaczem smaku, obniża poziom potasu w organizmie oraz podnosi ciśnienie tętnicze krwi. Oprócz soli, warto unikać również innych substancji konserwujących np. azotanów, azotynów, glutaminianu sodu, sztucznych barwników.

Jak sobie radzić z nerwicą przy pomocy diety? Okazuje się, że pomocne może okazać się wyeliminowanie cukrów prostych, które to powodują gwałtowny wzrost stężenia glukozy we krwi, a następnie gwałtowny spadek poziomu tego organicznego związku chemicznego.

Co ciekawe, nadmierne spożywanie cukru osłabia strukturę DNA oraz zaburza wchłanianie białek. Osoby uzależnione od cukru częściej uskarżają się na wahania nastrojów, nagłe spadki energii, drażliwość, problemy ze snem.

W diecie zamiast produktów słodzonych i solonych warto uwzględnić takie, które zawierają dużą ilość witamin z grupy B, magnezu oraz żelaza.

Magnez usprawnia działanie funkcje układu nerwowego oraz szarych komórek, poprawia pamięć oraz koncentrację. Występuje w kaszy gryczanej, ciemnym ryżu, płatkach owsianych, ciemnym pieczywie, bananach, jajkach, orzechach, pestkach dyni.

Witaminy z grupy B znaleźć można w kaszach, jajach, chlebie pełnziarnistym, zielonych warzywach.

Odpowiedni poziom żelaza zapobiega takim objawom jak osłabienie, zawroty głowy, duszność wdechowa, drżenie w klatce piersiowej, uderzenia gorąca, kołatanie serca. A doskonałym źródłem żelaza hemowego są z kolei podroby, przetwory mięsne, kaszanki oraz ryby.

Leczenie nerwicy sercowej w zaciszu domowym może opierać się także na stosowaniu odpowiednich ziół. Polecane, naturalne środki to:

6. Zawał czy nerwica?

Objawy zawału serca a nerwica sercowa – czym się różnią? Do zawału serca dochodzi wskutek zamknięcia naczynia krwionośnego w sercu, a także nagłego ograniczenia przepływu krwi przez tętnice wieńcowe. U większości pacjentów stan ten jest następstwem miażdżycy tętnic wieńcowych.

Na większe ryzyko wystąpienia zawału narażone są osoby stosujące nieprawidłową dietę, osoby otyłe, pacjenci z wysokim poziomem cholesterolu LDL we krwi, osoby chorujące na nadciśnienie tętnicze, ludzie palący papierosy, osoby nadużywające alkoholu.

Wśród innych czynników ryzyka warto wyróżnić także wysoki poziom białka ostrej fazy (białko C-reaktywne, CRP) oraz wysokie stężenie homocysteiny.

Zawał serca – objawy

Objawy, które mogą wskazywać na zawał to przede wszystkim:

  • silne bóle wieńcowe, trwające mniej więcej dwadzieścia, trzydzieści minut,
  • ból w klatce piersiowej oraz kłucie w klatce piersiowej,
  • lęk,
  • nudności,
  • wymioty,
  • ciężki oddech,
  • brak tchu,
  • duszności w klatce piersiowej,
  • ból w obrębie mostka.

W przebiegu zawału pacjent może się pocić lub zasłabnąć. Czasami pojawiają się stany podgorączkowe.

Nerwica sercowa – objawy podobne do zawału

Nerwica serca wielu pacjentom kojarzy się z zawałem, ponieważ powoduje takie objawy jak tachykardia na tle nerwowym, określana również jako częstoskurcz, dodatkowe skurcze serca. W przebiegu nerwicy mogą pojawić się także duszności w klatce piersiowej, bóle serca, problemy z oddychaniem na tle nerwowym, duszności w klatce piersiowej, płytki oddech, zaczerwienienie.

Jak odróżnić nerwicę sercową od zawału?

Doświadczeni pracownicy służby zdrowia podkreślają, że istnieją pewne różnice między objawami zawałowymi a objawami nerwicy sercowej. Nerwica sercowa, zaliczana do zaburzeń lękowych, powoduje zwykle mniej intensywny ból w obrębie klatki piersiowej.

Pacjent, u którego wystąpił zawał zazwyczaj nie jest w stanie samodzielnie się poruszać. Ten problem zdrowotny może doprowadzić także do utraty przytomności, zatrzymania akcji serca, zatrzymania krążenia i oddychania. Tego rodzaju objawy nie są charakterystyczne dla nerwicy sercowej.

W przypadku zawału mięśnia sercowego chory wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze