Homocysteina - wskazania, przebieg, interpretacja

W wielu przypadkach to nie zbyt wysoki poziom cholesterolu, a nadmierne stężenie homocysteiny, wiąże się z wystąpieniem zawału serca.

Homocysteina jest aminokwasem, którego zbyt wysokie stężenie we krwi może spowodować zmiany miażdżycowe. Wpływa ona bardzo niekorzystnie na naczynia krwionośne, które tracą elastyczność i stają się bardziej na miażdżycę podatne.

Niestety, mała jest świadomość społeczeństwa na temat hiperhomocysteinemii (czyli stan, w którym poziom homocysteiny jest zbyt niski).

Mutacja genu MTHFR może podnieść poziom tego aminokwasu i wywołać miażdżycowe zmiany. W warunkach normalnych gen ten jest odpowiedzialny za utrzymanie właściwego stężenia homocysteiny w osoczu krwi. Uszkodzenie go przynosi jednak skutek zupełnie odwrotny.

Zbyt wysoki poziom homocysteiny uszkadza żyły, co bardziej naraża je na ryzyko choroby zakrzepowej i miażdżycy.

Aminokwas ten sprawia, że źle wchłaniany do organizmu jest kwas foliowy, wówczas homocysteina nie może się przekształcić w metioninę. Zbyt mała ilość kwasu foliowego to jedna z przyczyn hiperhomocysteinemii.

Wysokie stężenie można obniżyć poprzez dostarczanie sobie do organizmu odpowiednich dawek kwasu foliowego, witaminy B6 i witaminy B12. Obecność tych mikroelementów pozwala zachować poziom homocysteiny na właściwym poziomie.

Jednak samo podawanie dużych ilości kwasu foliowego osobom z mutacją genu MTHFR jeszcze nie wyleczy ich z hiperhomocysteinemii. Może im wręcz zaszkodzić, zamiast pomóc.

Ponieważ organizm osoby chorej nie jest w stanie samodzielnie przetworzyć i wchłonąć kwasu foliowego, dlatego powinien on zostać dostarczony w przetworzonej formie, tzw. metylowanej. Dlatego przepisanie takiej formy kwasu foliowego powinno być poprzedzone badaniami genetycznymi.

Aby przeprowadzić test na obecność mutacji genu MTHFR jest potrzebna próbka krwi lub wymaz z policzka. Chory wykonując go dowiaduje się, czy niewłaściwe wchłanianie kwasu foliowego oraz hiperhomocysteinemia, która u niego występuje, wynika z błędu genetycznego.

Homocysteinę powinny zbadać osoby, które są:

• obciążone genetycznie ryzykiem zawału serca;
• obciążone genetycznie ryzykiem udaru mózgu;
• obciążone genetycznie ryzykiem choroby wieńcowej.

Badania wykazały, że podwyższony poziom homocysteiny znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia zawału serca, a także obniża przeżywalność po zawale. Homocysteina wpływa na krzepliwość krwi, choć jeszcze nie odkryto dokładnego mechanizmu łączącego zawał serca z poziomem homocysteiny.

Pozwala ona także wnioskować o poziomach witamin B6, B12 i kwasu foliowego w organizmie. Stężenie homocysteiny wzrasta, zanim jeszcze obniży się ich poziom.

Badanie homocysteiny jest przeprowadzane u:

• osób starszych,
• osób niedożywionych,
• alkoholików,
• narkomanów.

Poziom homocysteiny jest także oznaczany u niemowląt, u których istnieje podejrzenia homocystynurii, czyli wrodzonej choroby metabolicznej, związanej z nieprawidłowym metabolizmem aminokwasu metioniny.

Jeśli stwierdzone zostanie podwyższenie homocysteiny w moczu i we krwi oraz inne badania potwierdzą diagnozę, można wdrożyć leczenie, które spowalnia rozwój choroby.

Homocysteinę można oznaczać w moczu lub krwi. Badanie homocysteiny przeprowadza się na czczo (10-12 godzin przed badaniem nie należy jeść ani pić niczego poza wodą). Krew do badania homocysteiny pobiera się z żyły łokciowej.

Można zbadać równocześnie poziom homocysteiny we krwi i w moczu. Niektóre leki, łącznie z ziołowymi i bez recepty, mogą wpływać na wynik badania homocysteiny. Dlatego zawsze przed badaniem homocysteiny należy skonsultować z lekarzem wszystkie przyjmowane suplementy.

W moczu homocysteina wcale nie powinna się pojawiać, dlatego wynik dodatni badania poziomu homocysteiny w moczu zawsze świadczy o nieprawidłowościach. We krwi norma homocysteiny wynosi 5-14 mol/l. Jednak już ok. 11-13 mol/l może zacząć uszkadzać tkanki.

Aminokwas ten może być związany z różnymi schorzeniami. Podwyższony poziom homocysteiny we krwi to hiperhomocysteinemia. Może być wywołana przez:

• palenie papierosów,
• picie dużych ilości kawy,
• niektóre leki,
• czynniki genetyczne,
• brak witamin spowodowany niewłaściwą dietą (niedobór witaminy B6, B12 i kwasu foliowego).

Zobacz odpowiedzi na pytania osób, które miały do czynienia z tym problemem:

• Czy ten poziom homocysteiny jest zbyt niski? - odpowiada lek. Katarzyna Szymczak
• Jak mam obniżyć homocysteinę? - odpowiada lek. Jacek Ławnicki
• Czy stres może powodować podwyższenie homocysteiny? - odpowiada lek. mgr Irena Mielnik-Madej

Wszystkie odpowiedzi lekarzy

Poziom homocysteiny podnosi się także w przebiegu chorób takich, jak:

• niewydolność nerek,
• cukrzyca
• białaczka limfoblastyczna,
• rak jajnika,
• rak sutka,
• anemia,
• niedoczynność tarczycy,
• łuszczyca

Suplementacja kwasem foliowym, witaminą B12 i witaminą B6 powoduje spadek poziomu homocysteiny aż o 30 proc. Zażywanie takich preparatów zaleca się osobom w starszym wieku, u których ryzyko pojawienia się zawału serca jest duże.

Jak wcześniej wspomniano, skutkiem wysokiego poziomu homocysteiny jest postępująca miażdżyca. Białko to jest również czynnikiem prozakrzepowym - jej wysoki poziom zwiększa ryzyko chorób takich jak m.in. zakrzepica żylna.

Czym jest miażdżyca?

Miażdżyca jest to choroba, w której dochodzi do całkowitego lub częściowego zatkania światła naczyń krwionośnych przez blaszkę miażdżycową, zbudowaną z cholesterolu.

Cholesterol produkowany w wątrobie odpowiada za wiele ważnych funkcji w organizmie, w tym produkcję hormonów oraz trawienie.

Cholesterol można podzielić na dwa rodzaje:

• cholesterol o małej gęstości (LDL), zwany potocznie złym,
• cholesterol o dużej gęstości (HDL), potocznie zwany dobrym,
• cholesterol całkowity - stanowi sumę wszystkich frakcji (rodzajów).

Warto wiedzieć, że cholesterolu dostarczamy sobie w pożywieniu. Dlatego właśnie zbyt duży poziom złego cholesterolu jest często efektem nieprawidłowej, bogatej w niezdrowe tłuszcze i nadmiar cukru diety.

W naczyniu krwionośnym, które nie jest drożne, nie ma swobodnego przepływu krwi, a zasila ona organizm w substancje odżywcze i tlen. Prawidłowe jej krążenie w organizmie jest konieczne do życia.

Krew zapewnia wszystkim wewnętrznym organom prawidłowe odżywienie i utlenienie. Z tych właśnie powodów zaawansowana miażdżyca może doprowadzić do:

• udaru mózgu,
• zawału serca,
• choroby niedokrwiennej serca lub dolnych kończyn.

Przeciwdziałanie miażdżycy

Profilaktyka miażdżycy to głównie właściwa dieta. Z codziennego pożywienia powinniśmy wyeliminować główne źródła cholesterolu:

• czerwone mięso,
• słodycze,
• tłuste sery.

Dobrze jest w zamian za to dostarczać organizmowi odpowiednich dawek kwasu foliowego. Można go znaleźć w:

• kapuście,
• brukselce,
• grochu,
• fasoli,
• sałacie,
• bananach,
• pomarańczach

Kwas foliowy obniża poziom homocysteiny we krwi, przez co nie będzie ona uszkadzać naczyń krwionośnych.

Od niedawna mówi się o związku między wysokim poziomem homocysteiny a ryzykiem powikłań ciążowych. Pojawia się coraz więcej badań, których wyniki mówią, że hiperhomocysteinemia mogłaby być niekorzystna dla płodu i wpływać negatywnie na poród.

W miarę wyraźnie udokumentowany jest związek między zbyt wysokim poziomem homocysteiny, a ryzykiem wad wrodzonych u płodu, stanu przedrzucawkowego czy wewnątrzmacicznego spowolnienia wzrastania płodu.

Jeśli chodzi o inne problemy, jak np. poronienie, cukrzyca ciążowa, przedwczesne oddzielenie się łożyska lub pęknięcie błon płodowych, zdania badaczy są podzielone. Istnieje jednak możliwość, że nadmiar homocysteiny może również sprzyjać ich występowaniu.

W przypadku oceny związku między zaburzeniami płodności a hiperhomocysteinemią, wg jednych naukowców taki związek istnieje, inni zaś całkowicie go negują.

Należy podkreślić, że nadmiar homocysteiny może rzeczywiście być niebezpieczny dla dziecka i jego matki, jednak w sytuacji, kiedy jego poziom jest prawidłowy, ten aminokwas nie stwarza żadnego zagrożenia dla nich.

Oznaczanie stężenia poziomu homocysteiny we krwi nie zaleca się każdej kobiecie będącej w ciąży. Można je jednak zasugerować głównie tym pacjentkom, które borykały się z takimi problemami jak:

• liczne poronienia (tak u samej pacjentki, jak u innej kobiety w rodzinie),
• urodzenie dziecka z wadą cewy nerwowej.

Problemy tego typu mogą być związane z hiperhomocysteinemią właśnie, stąd też w razie gdy miały miejsce, korzystnie jest zbadać poziom homocysteiny.

Takie badanie można wykonać w ramach NFZ bezpłatnie. Jeśli decydujemy się na oznaczenie poziomu homocysteiny we krwi w medycznej placówce prywatnej, powinniśmy liczyć się z kosztem rzędu 40-50 złotych.

Dieta może także mieć wpływ na częstotliwość i nasilenie objawów, które są skutkiem ubocznym zbyt wysokiego poziomu homocysteiny. Jeśli będziemy spożywać dużo produktów zwierzęcego pochodzenia, a także przetworzonej żywności, prawdopodobieństwo wysokiego poziomu tego aminokwasu zwiększa się.

Oto kilka zasad diety, która pomoże obniżyć poziom homocysteiny:

• spożywaj więcej antyoksydantów, takich jak witamina C, które są obecne m.in. w owocach cytrusowych i warzywach liściastych; witamina E np. z jagód i kartenoidy z kolorowych warzyw,
• pij świeże soki z warzyw - jest to również rewelacyjny sposób na zwiększenie dziennego zapotrzebowania na przeciwulteniacze,
• jedz żywność nieprzetworzoną, ekologiczną. Wysoki poziom homocysteiny zwiększa stan zapalny, utrudnia odtruwanie organizmu,
• alkohol spożywaj w niewielkich ilościach, tak jak kofeinę, ponieważ wiążą się one także z homocysteiną,
• spożywaj pokarmy przyjazne dla jelit - organiczne warzywa i owoce, nasiona chia i świeże soki.

Źródła

1. Homocysteina – czynnik ryzyka występowania niedokrwiennego udaru mózgu
2. Szczeklik A. (red.), Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2011, ISBN 978-83-7430-289-0
3. Tomaszewski J., Diagnostyka laboratoryjna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001, ISBN 83-200-3591-0
4. Kokot F. (red.), Choroby wewnętrzne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006, ISBN 83-200-3368-3