Przetoka przeduszna – przyczyny, objawy i leczenie
Przetoka przeduszna, czyli niewielkie zagłębienie lub dołek w tkankach miękkich okolic ucha, to wada wrodzona małżowiny usznej. Powstaje we wczesnym okresie życia płodowego, czasem jest składową zespołów genetycznych. Zwykle nie towarzyszą jej żadne dolegliwości, stąd zmiana najczęściej nie wymaga leczenia. Kiedy jest ono konieczne?
1. Co to jest przetoka przeduszna?
Przetoka przeduszna (łac. fistula preauricularis) to jedna z najczęstszych rozwojowych wad wrodzonych ucha zewnętrznego. Powstaje we wczesnym okresie życia płodowego, na etapie kształtowania się małżowiny usznej. To konsekwencja niepełnego połączenia elementów embrionalnych, trzech wzgórków ogonowych: I łuku skrzelowego z trzema wzgórkami głowowymi II łuku skrzelowego. Połączenie takie fizjologicznie ma miejsce około 6. tygodnia życia płodowego.
Choć przyczyna pojawienia się tej wady rozwojowej nie została ustalona, specjaliści są zdania, że na jej wystąpienie może mieć kilka czynników, które pojawiają się na etapie ciąży. To:
- narażenie na toksyny,
- promieniowanie jonizujące,
- przyjmowane leki,
- zakażenia wirusowe lub bakteryjne,
- niedobory pokarmowe.
W niektórych przypadkach występowanie przetoki przedusznej jest przekazywane z pokolenia na pokolenie (dziedziczone autosomalnie dominująco). Wada ta może być także składową zespołów genetycznych, takich jak: BOR (Branchio-oto-renal syndrome), BOS (Branchio-otic syndrome) czy tetralogia Fallota. Częstość występowania przetoki przedusznej uzależniona jest od grupy etnicznej. Stwierdza się ją u 0,1% osób rasy białej i do 10% u rasy czarnej.
2. Jak wygląda przetoka przeduszna?
Przetoka przeduszna to niewielkie zagłębienie w skórze z przetoką w okolicy odnogi wstępującej obrąbka małżowiny usznej. Wyglądem przypomina niewielką dziurkę przy uchu. To dlatego określa się ją również jako dołek (ale i dziura w uchu) czy zachyłek. Zmiana zwykle lokalizuje się po stronie prawej. Obustronne przetoki często występują rodzinnie i współistnieją z wadami małżowiny, słuchu i nerek.
Najczęściej przetoka przeduszna jest zrośnięta z przednią odnogą obrąbka. W większości przypadków kończy się ślepo, to znaczy jej ujście znajduje się w tkankach miękkich okolicy ucha. Bywa jednak, że jest zakończona torbielą w tkance podskórnej na zewnątrz od ślinianki przyusznej. Zdarza się, choć rzadko, że przetoki penetrują głębiej do ślinianki przyusznej lub kończą się w okolicy pnia głównego nerwu twarzowego. Ponadto przebieg przetoki może być rozgałęziony.
Choć przetoce przedusznej najczęściej nie towarzyszą żadne objawy i dolegliwości, to zdarza się, że dochodzi do jej zapalenia. Wówczas pojawia się sącząca wydzielina w postaci ropy (niekiedy o nieprzyjemnym zapachu), a także opuchlizna, zgrubienie nad uchem i ból w okolicy dziurki w uchu. W przypadku nawracających zapaleń może dochodzić do tworzenia się ropni podskórnych. Zdecydowanie nie można tego lekceważyć.
3. Rozpoznanie i leczenie
Przetokę przeduszną różnicuje się z torbielą dermoidalną, łojotokową oraz przetoką pierwszego łuku skrzelowego. Czy trzeba ją leczyć? To zależy. Wady bezobjawowe w większości przypadków nie wymagają leczenia, a jedynie obserwacji. Jeśli dziecko nie skarży się na ból uszu, promieniujący od ucha ból głowy, a i nie pojawiają się żadne niepokojące objawy (zaczerwienienie, wydzielina z przetoki usznej ), nie należy się nią martwić.
Gdy dochodzi do zakażenia skóry okolicy przetoki przedusznej, konieczne jest leczenie farmakologiczne. W terapii zakażenia dołka stosuje się antybiotyki w postaci doustnej (zwykle z grupy pochodnych penicylin, jeśli pacjent nie jest na nie uczulony) oraz preparaty miejscowe. Gdy stan zapalny przetoki w uchu nawraca lub pojawiają się powikłania, może być wskazana interwencja chirurgiczna. Zabieg polega na wycięciu przetoki skórnej z przewodem i torbielą wraz z częścią odnogi obrąbka małżowiny usznej. Warunkiem powodzenia leczenia chirurgicznego jest usunięcie przetoki wraz z nabłonkiem wyścielającym jej światło. Nigdy nie usuwa się przetok bezobjawowych.
Przeciwwskazaniem do wycięcia przetoki przedusznej u dziecka jest stan zapalny w przetoce przedusznej, przeciwwskazanie do znieczulenia ogólnego i zły stan ogólny pacjenta. W przypadku, gdy zostaje stwierdzona obustronna przetoka uszna, dziecko zostaje poddane poszerzonej diagnostyce. Sprawdza się słuch i różne narządy, zwłaszcza ucho (zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne), ale i nerki.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.