Prowadzi do zakrzepicy. "Dla żył to jest absolutny dramat"

Zakrzepica, czyli tworzenie się skrzepów w żyłach, według danych Ministerstwa Zdrowia jest trzecią najczęstszą przyczyną zgonów z powodu chorób sercowo-naczyniowych w Polsce, zaraz po udarach mózgu i zawałach serca. Latem ryzyko to wzrasta, głównie z powodu odwodnienia, które prowadzi do zagęszczenia krwi i zwiększa jej skłonność do krzepnięcia. Dodatkowo, wysokie temperatury powodują rozszerzenie naczyń krwionośnych, co może prowadzić do zastoju krwi i jeszcze bardziej zwiększać ryzyko zakrzepicy.

- Ta zależność jest faktem. Im wyższe temperatury, tym więcej mamy pacjentów z zakrzepicą kończyn dolnych. Dla wielu z nich upały są momentem, w którym tym bardziej unikają ruchu, a to dodatkowo zwiększa ryzyko wystąpienia podobnych powikłań - mówi w rozmowie z WP abcZdrowie prof. dr hab. Aleksander Sieroń, konsultant krajowy w dziedzinie angiologii, członek Zespołu Specjalistów Chorób Naczyń Unii Europejskiej i Royal Medical Society.

Okres upałów jest więc szczególnie niebezpieczny dla pacjentów cierpiących na żylaki, nadciśnienie czy inne choroby sercowo-naczyniowe. Wielu z nich to pacjenci zmagający się z nadwagą czy otyłością i deficytem ruchu w codziennej rutynie. Niestety, konsekwencje tego połączenia mogą być tragiczne.

Zobacz też: Matka ponad 200 chorób. Z otyłością zmagają się miliony, a tylko garstka się leczy

- Brak ruchu połączony z wysoką temperaturą znacząco sprzyja powstawaniu zakrzepicy, a więc żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Tego absolutnie nie wolno lekceważyć, bo choroba jest bardzo poważna. Gdy zakrzepy rozwijają się w kończynach dolnych, z czasem zamykają one przepływ krwi do płuc, co skutkuje powikłaniami w postaci duszności, bólu w klatce piersiowej, przyspieszenia rytmu serca i innymi świadczącymi o rozwijającej się zatorowości płucnej. Nieleczone mogą doprowadzić nawet do śmierci, jak w medialnym przypadku olimpijki Kamili Skolimowskiej - wspomina prof. Sieroń.

Mechanizm powstawania zakrzepów opiera się na tzw. triadzie Virchowa, która obejmuje:

• nadmierną krzepliwość krwi,

• spowolnienie przepływu krwi,

• uszkodzenie ściany naczynia krwionośnego.

O triadzie Virchowa mówi się również jako o zespole czynników prozakrzepowych, które, połączone razem, zwiększają ryzyko zakrzepicy. Poza wysoką temperaturą, odwodnieniem i intensywnym wysiłkiem, do czynników tych zalicza się również spożywanie alkoholu bądź podróże samolotem.

- Coraz częściej korzystamy z wygodnych środków komunikacji: samochodów, autobusów, samolotów. Niby jesteśmy w ruchu, ale tak naprawdę godzinami siedzimy. To samo tyczy się tego, jak pracujemy: coraz więcej obowiązków zawodowych wykonujemy na siedząco. Dla żył to jest absolutny dramat - ostrzega ekspert.

Choć zakrzepica kojarzy się głównie z osobami starszymi, coraz częściej dotyka młodych dorosłych. Co więcej, badania z 2024 roku opublikowane w czasopiśmie "Frontiers in Cardiovascular Medicine" wykazały, że młodzi pacjenci z zakrzepicą żył głębokich mają wyższe ryzyko nawrotów i zespołu pozakrzepowego w porównaniu do pacjentów w średnim wieku. Dodatkowo, osoby z dziedzicznym obrzękiem naczynioruchowym mają zwiększone ryzyko zakrzepicy żylnej.

- Powstanie zakrzepicy wcale nie jest powiązane z miażdżycą kończyn dolnych, bo zakrzep powstaje w żyłach, a w żyłach nie ma miażdżycy, w związku z czym coraz częściej problemy zakrzepowe nie mają związku z wiekiem. Bierze się to przede wszystkim z globalnej zmiany w stylu życia. Jesteśmy wygodni, poruszamy się samochodami, prowadzimy siedzący tryb życia, wszystko możemy mieć na telefon. Młodzi ludzie kiedyś stale byli w ruchu, dziś już nie muszą, więc średnia wieku pacjenta z zakrzepicą niestety stale się obniża - podkreśla prof. Sieroń.

Objawy zakrzepicy, zwłaszcza zakrzepicy żył głębokich (najczęściej kończyn dolnych), mogą być bardzo zróżnicowane - od niemal bezobjawowego przebiegu po bolesne dolegliwości. Do najczęściej obserwowanych należą obrzęki kończyny (zwykle jednostronne, szczególnie w okolicy podudzia, kostki lub całej nogi). Do opuchlizny najczęściej dochodzą: ból, zaczerwienienie, miejscowe uczucie ciepła.

Jeśli zakrzep się oderwie i przemieści do płuc, mogą wystąpić:

• nagła duszność,

• ostry ból w klatce piersiowej (nasilający się przy oddychaniu),

• krwioplucie,

• utrata przytomności,

• przyspieszony oddech i tętno.

W przypadku wystąpienia powyższych objawów konieczna jest natychmiastowa pomoc medyczna, gdyż zatorowość płucna stanowi bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia.

Do najważniejszych elementów profilaktyki przeciwzakrzepowej w letnich miesiącach należą:

• regularne nawadnianie organizmu,

• unikanie długiego siedzenia w jednej pozycji,

• unikanie alkoholu (zwłaszcza w upalne dni),

• stosowanie lekkiej diety (unikanie tłustych i przetworzonych potraw).

Zdaniem prof. Sieronia, jedno z tych wskazań jest absolutnie kluczowe. - Trzeba bezwzględnie zbudować świadomość, że wstawanie, przechadzanie się, każda forma delikatnego ruchu po każdej godzinie siedzenia jest kluczowa w profilaktyce przeciwzakrzepowej. Jest to wykonalne nawet w podróży, nawet podczas długiego lotu samolotem. Po prostu wstańmy, przejdźmy się nawet do toalety w tę i z powrotem. I dbajmy o nawodnienie - apeluje specjalista.

Jak podkreśla, maksymalny czas przebywania w pozycji siedzącej bez przerwy to godzina, z możliwością przedłużenia do godziny i kwadransa. Po upływie tego czasu należy wstać i wprowadzić ciało, zwłaszcza kończyny dolne, w ruch.

Aleksandra Zaborowska, dziennikarka Wirtualnej Polski

Źródła:

• Zhang Y. i in., "Clinical characteristics of lower extremity deep vein thrombosis in young vs. middle-aged adults", Frontiers in Cardiovascular Medicine, 2024.

• Grover A. i in., "Increased risk of venous thromboembolism in young and middle-aged individuals with hereditary angioedema", Blood, 2024.

• Zhou C. i in., "Revisiting Virchow’s triad: exploring the cellular and molecular alterations in cerebral venous congestion", Cell & Bioscience, 2024.