Haemophilus influenzae - choroby wywołane bakterią, szczepienie
Szczepienie przeciwko Haemophilus influenzae typu b przez wiele lat było w Polsce szczepieniem zalecanym, od 2007 r. jest obowiązkowe, czyli wykonywane nieodpłatnie. Hib, czyli Haemophilus influenzae typu b, jest bakterią złożoną z jednej komórki, ma kształt pałeczki. Wokół tej komórki znajduje się otoczka, stanowiąca dla bakterii dodatkową ochronę i pozwalająca przeżyć w trudnych dla niej warunkach. To właśnie przeciwko otoczce wytwarzane są białka odpornościowe (immunoglobuliny, inaczej przeciwciała) w naszym organizmie. Białka te nie atakują samej komórki bakteryjnej, gdyż jest ona chroniona przez otoczkę. Między innymi dlatego bakterie otoczkowe (do których należy Hib) są bardziej niebezpieczne dla naszego organizmu niż ich odmiany bezotoczkowe.
1. Choroby wywołane bakterią Haemophilus influenzae
Bakteria Haemophilus influenzae może powodować groźne dla zdrowia i życia choroby. Są to:
- posocznica,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu,
- zapalenie płuc,
- zapalenie nagłośni,
- zapalenie kości i stawów.
Posocznica to ogólne zakażenie organizmu, ze znajdującymi się we krwi drobnoustrojami. Mogą to być bakterie, wirusy lub grzyby. Inwazja mikroorganizmów prowadzi do rozwoju silnego stanu zapalnego, który skutkuje zaburzeniami pracy narządów. Mogą przestać pracować wątroba, płuca czy nerki, obciążony zostaje układ krążenia, co może prowadzić do śmierci nawet w ciągu kilku godzin.
- Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu
Jest to choroba, w przebiegu której prowadzi do powstania ognisk infekcji w obrębie błon otaczających mózg i rdzeń kręgowy, czyli opon oraz w komorach mózgu i w jego obrębie. Objawia się to wysoką gorączką, apatią dziecka, bólami głowy, wymiotami, mogą pojawić się drgawki, utrata świadomości. U niemowląt ciemiączko napina się i tętni. Zapalenie opon i mózgu może prowadzić do poważnych i trwałych następstw, takich jak: niedosłuch, niedowidzenie, zwolniony rozwój psychoruchowy, porażenia mięśni, padaczka.
- Zapalenie płuc
Bakteryjne zapalenie płuc przebiega u dzieci z gorączką, złym samopoczuciem, bólami brzucha, kaszlem, dusznością. U niemowląt obserwujemy apatię, niechęć do ssania, brak przyrostu masy ciała. Zapalenie płuc spowodowane przez Hib ma ciężki przebieg, ok. 5–10% dzieci z tą chorobą umiera pomimo zastosowania antybiotyków. Powikłaniem zapalenia płuc mogą być: zapalenie opłucnej przebiegające z obecnością płynu w jamie opłucnej lub bez, ropnie w płucach, czyli ogniska obecności bakterii, niedodma, czyli niewypełnienie płuca powietrzem z powodu zatkania oskrzela.
- Zapalenie nagłośni
Nagłośnia to fałd zamykający od góry wejście do krtani zbudowany z chrząstki nagłośniowej, więzadeł, mięśni i błony śluzowej. Kiedy dojdzie do infekcji bakterią Haemophilus influenzae, powstaje w tym miejscu stan zapalny prowadzący do obrzęku nagłośni i zwężenia wejścia do krtani. Zwężenie może być na tyle duże, że powoduje trudności w oddychaniu lub duszność, która zagraża życiu i wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej. Poprzedzone jest to bólem gardła z trudnościami w połykaniu, gorączką, świszczącym oddechem.
2. Szczepionka przeciw Hib
Wg aktualnych badań szczepionka posiada 100% skuteczność w zapobieganiu zapaleniu płuc powodowanych przez Haemophilus influenzae oraz 95% skuteczności w profilaktyce tzw. inwazyjnych zakażeń wywołanych przez Hib. Należą do nich: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, posocznica, zapalenie nagłośni, zapalenie stawów i kości.
Szczepione powinny być:
- wszystkie niemowlęta po ukończeniu 6. tygodnia życia
- dzieci do 5. roku życia dotychczas niezaszczepione
- dzieci powyżej 5. roku życia z osłabioną odpornością – są one bardziej narażone na zakażenia Hib np. po usunięciu śledziony czy w trakcie chemioterapii.
W szczepionce przeciw Haemophilus influenzae znajduje się jedynie wielocukier obecny w otoczce bakteryjnej. Nie zawiera ona całej bakterii, a jedynie jej niewielki fragment, więc szczepionka nie może doprowadzić do rozwoju chorób powodowanych przez Hib. Aby ułatwić wytwarzanie przeciwciał odpornościowych u dzieci najmłodszych – do 2 roku życia, wielocukier ten połączony jest z białkiem – toksoidem tężcowym lub białkiem bakterii Neisseria meningitidis, w zależności od preparatu szczepionki. Są one tylko białkami pomocniczymi i zaszczepienie szczepionką przeciw Hib nie powoduje jednocześnie powstania odporności na te bakterie.
Najczęstszym działaniem niepożądanym szczepionki na HiB jest miejscowe zaczerwienienie w okolicy podania szczepionki, obrzęk i ból. Objawy te pojawiają się nawet u 25% dzieci szczepionych i ustępują same. Inne dolegliwości, takie jak niepokój i płaczliwość, gorączka, mogą się również zdarzyć, ale zdecydowanie rzadziej. Jeszcze rzadziej pojawiają się reakcje alergiczne.
Jest ono przeciwwskazane jedynie u dziecka, u którego wystąpiły ciężkie reakcje alergiczne po podaniu poprzedniej dawki szczepionki. Ponadto podanie szczepionki przeciw Haemophilus influenzae należy przesunąć w czasie w przypadku ostrych chorób przebiegających z wysoką gorączką. U dzieci z objawami skazy krwotocznej należy zmienić sposób podania szczepionki i zamiast wstrzyknięcia domięśniowego zastosować wstrzyknięcie podskórne.
Szczepionka to wielocukier obecny w otoczce Haemophilus influenzae.Podawana jest w 4 lub 3 dawkach w zależności od preparatu szczepionki.W pierwszym roku życia następuje szczepienie podstawowe (2 lub 3 dawki), dawka przypominająca w wieku 12–15 miesięcy. W Polsce dostępne są dwa rodzaje preparatów: zawierające anatoksynę tężcową oraz zawierające białko Neisseria meningitidis.
Schemat szczepienia prowadzący do całkowitego uodpornienia obejmuje 4 dawki szczepionki podane w następujący sposób: szczepienie podstawowe w 3 dawkach podanych co 6 tygodni począwszy od 2. miesiąca życia oraz szczepienie przypominające w 1. roku życia (w wieku 12–15 miesięcy). Szczepienie podstawowe, na które składają się tylko dwie dawki szczepionki (dwie w 1. roku życia i trzecia w 2. roku) można zastosować tylko w przypadku, gdy cały cykl prowadzony jest szczepionką, w której białkiem nośnikowym jest białko błonowe Neisseria meningitidis.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.