Tetracykliny – leki, działanie, wskazania i przeciwwskazania

Tetracykliny to antybiotyki bakteriostatyczne, które charakteryzuje szerokie spektrum działania. Wpływają zarówno na bakterie Gram-dodatnie, jak również Gram-ujemne oraz niektóre pierwotniaki. Otrzymuje się je z Gram-dodatnich bakterii glebowych Streptomyces.

Tetracykliny wykazują więc działanie bakteriostatyczne, a nie bakteriobójcze. Mechanizm ich działania sprawia, że bakterie nie mogą przyłączyć tRNA, czyli cząsteczek kwasu rybonukleinowego. Efektem ich aktywności jest zahamowanie rozwoju komórki bakteryjnej.

Tetracykliny to liczna grupa substancji. Dzieli się je na:

• tetracykliny naturalne: to chlorotetracyklina (chlorotetracyclinum), tetracyklina (tetracyclinum) i oksytetracyklina (oxytetracyclinum),
• tetracykliny półsyntetyczne: to doksycyklina, minocyklina, rolitetracyklina i metacyklina.

Preparaty na rynku polskim zawierające doksycyklinę to tabletki Unidox Solutab, Doxycyclinum Polfarmex, Doxycyclinum TZF, roztwór do infuzji Doxycyclinum TZF. Przykłady preparatów zawierających limecyklinę to tabletki Tetralysal, tabletki Damelium. Z kolei tetracyklina nazwy handlowe to Tetracyclinum Chema (maść) i Tetracyclinum TZF (tabletki powlekane).

Tetracykliny są stosowane w postaciach takich jak: maść, krem, żel lub tabletki doustne, a także roztwór do infuzji. W połączeniu z innymi substancjami dostępne są także w postaci aerozolu do stosowania na skórę. Wydaje się je z przepisu lekarza. Tetracykliny bez recepty nie są dostępne.

Leki z grupy tetracyklin stosuje się w przypadku wielu schorzeń, takich jak zakażenia bakteryjne dróg oddechowych, zakażenia dróg moczowych, choroby przenoszone drogą płciową, zakażenia skóry i tkanek miękkich, zakażenia przewodu pokarmowego, zakażenia okulistyczne oraz takie choroby egzotyczne.

Wskazaniem do stosowania tetracyklin jest na przykład:

• trądzik pospolity, trądzik grudkowo-krostkowy, trądzik ropowiczy, trądzik różowaty,
• zapalenie gardła, ucha środkowego, migdałków, zatok, oskrzeli, płuc,
• rzeżączka, kiła, ziarnica weneryczna,
• przewlekłe zapalenie spojówek,
• zakażenie pęcherza i cewki moczowej,
• biegunka podróżnych, cholera, ameba, papuzica, bruceloza, dżuma, tularemia, malaria.

Tetracyklinę przyjmuje się w ilości od 750 mg do 1,5 g w dawkach podzielonych. Dawka doksycykliny w tabletkach, w zależności od wagi ciała oraz wskazania, wynosi zazwyczaj 100-200 mg na dobę.

Leczenie tetracyklinami trwa najczęściej 4-6 tygodni, choć czasem zostaje przedłużone nawet do 12 tygodni. Tetracyklina antybiotyk doustny powinien być stosowany od 7 do 14 dni.

Preparaty zawierające tetracykliny przeznaczone są dla dorosłych oraz dzieci i młodzieży powyżej 12. roku życia. Inne przeciwwskazania do ich zażywania to ciąża i karmienie piersią. Wyjątek stanowią sytuacje, gdy nie istnieje inna opcja leczenia.

Jeśli chodzi o skutki uboczne, te podczas terapii tetracyklinami występują rzadko. Tetracykliny mogą cechować takie działania niepożądane, takie jak:

• nudności, wymioty, biegunki, bóle brzucha, niestrawność, brak apetytu,
• utrudnione przełykanie, owrzodzenie przełyku, zapalenie błony śluzowej jamy ustnej,
• nadkażenia gronkowcami, drożdżakami, laseczkami rzekomobłoniastego zapalenia jelit,
• bóle i zawroty głowy,
• zaburzenia widzenia, szumy uszne,
• astma, niedociśnienie tętnicze,
• zwiększenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego,
• małopłytkowość, niedokrwistość hemolityczna,
• zwiększenie stężenia kreatyniny i mocznika we krwi,
• bóle stawów i mięśni,
• przebarwienia zębów (tzw. przebarwienia tetracyklinowe),
• łamliwość kości,
• zaburzenia czynności wątroby,
• obrzęk naczynioruchowy (ust, języka, gardła, krtani),
• duszność, tachykardia,
• zapalenie osierdzia,
• złuszczające zapalenie skóry, rumień wielopostaciowy, martwica toksyczna rozpływna, zespół Stevensa i Johnsona,
• reakcje anafilaktyczne, wstrząs anafilaktyczny.

Warto pamiętać, że antybiotyki z grupy tetracyklin mogą wchodzić w interakcje z lekami, także hormonalnymi środkami antykoncepcyjnymi, co niesie ryzyko wystąpienia poważnych skutków ubocznych.