Zatruwa organizm. Może być wodzie z kranu i dymie papierosowym

Dotychczas zidentyfikowano około 16 toksycznych substancji obecnych w naszym otoczeniu, z których kadm, rtęć oraz ołów występują w największych ilościach. Te trzy metale ciężkie mają zdolność odkładania się w organizmie, a ich nadmiar może prowadzić do zaburzeń, które dotychczas częściej wiązano z naturalnym procesem starzenia się niż z przewlekłym zatruciem - jak miażdżyca czy nadciśnienie tętnicze. W tym artykule skupimy się na pierwszym z wymienionych - kadmie.

Kadm (Cd) jest szeroko wykorzystywany w przemyśle od długiego czasu, m.in. jako środek antykorozyjny, pigment barwnikowy, stabilizator w produktach PVC, pochłaniacz neutronów w elektrowniach jądrowych oraz w produkcji baterii niklowo-kadmowych. Jest metalem ciężkim, stanowiącym poważne zagrożenie dla zdrowia człowieka. Do tej pory nie wykazano, aby kadm pełnił jakąkolwiek funkcję fizjologiczną w organizmie.

Jego poważna toksyczność zaczęła przyciągać uwagę naukowców w połowie XX wieku. Po raz pierwszy szkodliwe działanie kadmu opisał Friedrich Stromeyer (Göttingen, Niemcy) w 1817 roku - wskazując, że zatrucie kadmem może prowadzić do uszkodzeń nerek, kości i płuc. Kolejne badania przeprowadzone w tym obszarze wykazały jednak o wiele więcej negatywnych skutków zdrowotnych.

Kadm w naturalnej postaci występuje jako domieszka rudy cynku. Jest silnie trujący - w wodzie stężenie ½-2 części na milion uważa się za toksyczne dla większości żyjących istot. Kadm może wchłaniać się do organizmu trzema głównymi drogami:

• przewodem pokarmowym,
• drogą oddechową,
• przez skórę.

Ten toksyczny pierwiastek znajduje się w spalinach samochodów, gdyż dodawany jest do benzyny i oleju napędowego. Duże ilości kadmu znajdują się również w nawozach fosforowych, co powoduje skażenie plonów. Woda pitna przepływająca przez galwanizowane rury (rury stalowe pokryte warstwą cynku, która ma je chronić przed rdzą) również może zawierać spore ilości kadmu, ponieważ używany kiedyś do galwanizacji cynk nie był dokładnie oczyszczany i zawiera wiele domieszek, m.in. kadm. Wielu ekspertów przestrzega zatem przed piciem wody, która leci bezpośrednio z kranu od razu po odkręceniu. Radzi się, by po odkręceniu wody poczekać chwilę, aż nieco jej zleci.

Kadm obecny jest także w dymie papierosowym. 20 sztuk papierosów zawiera 20 mikrogramów kadmu, z którego połowa jest wchłaniana w czasie palenia. Ze względu na to, że kadm używany jest do produkcji baterii niklowo-kadmowych, głównym źródłem jego zanieczyszczenia są te właśnie zakłady.

Wśród innych, powszechnie znanych źródeł zanieczyszczeń, wymienia się zakłady wyrabiające piece spalające samochody wycofane z użycia oraz huty cynku i miedzi. Coraz częściej kadm zastępuje cynk do platerowania i w ten sposób emaliowane naczynia kuchenne mogą powodować powolne zatrucie. Kadmu używa się do malowania emalii, podobne jak ołowiu do emaliowania garnków i wyrobów ceramicznych. Warto zatem zwrócić uwagę, jakich na co dzień używamy naczyń do przyrządzania posiłków.

Uszkodzenia nerek

Kadm odkłada się w nerkach, dlatego od dawna wiadomo, że głównym problemem u osób przewlekle narażonych na kadm są uszkodzenia nerek. Wzrost ładunku kadmu w nerkach może również prowadzić do zwiększonego wydalania wapnia, a w konsekwencji zwiększać ryzyko kamicy nerkowej.

Ostre zatrucie

Układ oddechowy jest szczególnie narażony na działanie powietrza zanieczyszczonego kadmem. Opisywane są m.in. duszność, obrzęk płuc oraz uszkodzenia błon śluzowych, jako element kadmowego zapalenia płuc. Już w 1942 roku doniesiono, że spożycie żywności zanieczyszczonej kadmem powoduje ostre objawy ze strony przewodu pokarmowego, takie jak wymioty i biegunka.

Miażdżyca i zawał serca

Kadm odkłada się w też w tętnicach. Hamuje działanie naturalnych przeciwutleniaczy, takich jak cynk i witamina C. Uważa się, że przyczynia się również do nadciśnienia tętniczego, miażdżycy, wylewów do mózgu, udarów i zawałów serca.

Uszkodzenia kości i choroba Itai-Itai

W XX wieku wiele badań wykazało związek między zatruciem kadmem a uszkodzeniami kości, np. u pracowników narażonych na dymy i pyły zawierające kadm.

Kadm wykazano także jako czynnik związany z występowaniem choroby Itai-Itai, w której pacjenci doświadczają szeregu objawów, takich jak:

• niska mineralizacja kości,
• wysoka częstość złamań,
• zwiększona częstość osteoporozy,
• silny ból związany z kośćmi.

Epidemia tej choroby została zaobserwowana w latach 40. XX wieku w dorzeczu rzeki Jinzu w Japonii. Badania wykazały, że pacjenci wykazywali charakterystyczne objawy po spożyciu ryżu uprawianego na polach nawadnianych wodą silnie zanieczyszczoną kadmem.

W jednym z badań zaobserwowano również zwiększone ryzyko złamań przedramienia u osób narażonych na kadm. Uczestnikami badania byli zarówno pracownicy zakładów produkujących baterie, jak i mieszkańcy pobliskiego miasta, a grupa osób nienarażonych służyła jako punkt odniesienia.

Rozedma płuc

Rozedma to ciężka choroba płuc, która rozwija się wśród wieloletnich palaczy. Charakteryzuje się utratą elastyczności tkanki płucnej, co objawia się dusznością oraz wysokim ciśnieniem krwi. U pacjentów z rozedmą płuc stwierdzono więcej kadmu w nerkach i wątrobie niż u zdrowych pacjentów. Ze względu na to, że kadm jest w dymie papierosowym, może stanowić jedną z przyczyn tej choroby. Chcąc się uchronić przed tymi konsekwencjami, na pewno warto rzucić palenie.

Źródła: Michael Sharon "Zdrowo jeść, by zdrowo żyć", wydawnictwo W.A.B., Warszawa 1999 rok https://occup-med.biomedcentral.com/

Źródła

1. Dagmara Dąbek