Test obciążenia glukozą - przebieg badania, wskazania, normy

Test obciążenia glukozą (OGTT - Oral Glucose Tolerance Test), inaczej zwany doustnym testem tolerancji glukozy, to badanie stosowane w diagnostyce cukrzycy. Polega na tym, że po podaniu glukozy pacjentowi, bada się reakcje jego organizmu - jak szybko regulowany jest poziom cukru we krwi oraz jak szybko następuje wydzielanie insuliny. Doustny test tolerancji glukozy pozwala na zdiagnozowanie choroby metabolicznej, jaką jest cukrzyca, a także cukrzyca ciężarnych

1. Glukoza i insulina

Glukoza pełni w organizmie niezwykle ważną funkcję – stanowi dla niego podstawowe źródło energii. Wszystkie rodzaje węglowodanów, które spożywamy, są przekształcane właśnie do glukozy. Tylko w takiej formie mogą być wykorzystane przez komórki. Dlatego na drodze ewolucji wykształciły się liczne mechanizmy, regulujące jej stężenie. Wiele hormonów wpływa na ilość dostępnego cukru, jednym z najważniejszych jest insulina.

Powstaje w komórkach beta trzustki. Jej funkcja polega przede wszystkim na transporcie cząsteczek glukozy z krwi do komórek, gdzie są przetwarzane na energię. Ponadto hormon insulina pobudza magazynowanie cukru w komórkach, a z drugiej strony hamuje proces glukoneogenezy (syntezy glukozy z innych związków, np. aminokwasów). Wszystko to powoduje, że w surowicy ilość cukru maleje, natomiast w komórkach jest go dużo. Jeżeli brakuje insuliny lub tkanki są oporne na jej działanie, ilość cukru w surowicy rośnie, a komórki mają go za mało.

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Czym jest ból?"

W prawidłowo funkcjonującym organizmie po podaniu glukozy insulina jest uwalniania z trzustki w dwóch etapach. Tzw. pierwsza szybka faza trwa do 10 minut. Wówczas do krwi dostaje się insulina zgromadzona wcześniej w trzustce. W kolejnej fazie insulina jest produkowana od początku. Dlatego proces jej wydzielania do surowicy trwa do 2 godzin od podania glukozy. Jednak wtedy powstaje więcej insuliny niż w fazie pierwszej. W tym czasie większość glukozy powinna znaleźć się w komórkach. Właśnie ten mechanizm jest badany w doustnym teście tolerancji glukozy.

2. Przebieg testu obciążenia glukozą

Badanie można wykonać praktycznie w każdym laboratorium. Najpierw pobiera się krew żylną na czczo do oznaczenia wyjściowego poziomu glukozy. Następnie w ciągu 5 minut należy wypić 75 gramów glukozy rozpuszczonej w 250-300 ml wody. Potem siada się w poczekalni i czeka na kolejne pobranie krwi. Test obciążenia glukozą służy przede wszystkim diagnostyce cukrzycy, ale pomaga także w zdiagnozowaniu akromegalii. W tym wypadku ocenia się wpływ glukozy na spadek poziomu hormonu wzrostu.

Alternatywą dla doustnego przyjęcia glukozy jest dożylne podanie glukozy. W czasie takiego badania glukoza jest wstrzykiwana do żyły przez trzy minuty. Przed zastrzykiem i po nim (po pierwszej i po trzeciej minucie) bada się poziom insuliny we krwi. Ten rodzaj badania jest jednak rzadko przeprowadzany. Sam test obciążenia glukozą nie jest dla pacjenta źródłem dużego dyskomfortu. W czasie pobierania krwi odczuwalny jest niewielki ból, a po wypiciu roztworu glukozy można odczuwać nudności i zawroty głowy, bardziej się pocić lub nawet zemdleć. Te objawy są jednak rzadkością.

Są różne rodzaje testów obciążenia glukozą, wszystkie jednak mają podobny schemat:

• badanie krwi na czczo;
• wprowadzenie glukozy do organizmu (wypija się roztwór glukozy w wodzie);
• kolejny pomiar poziomu glukozy we krwi po godzinie;
• w zależności od testu - kolejne badanie krwi po 2 godzinach.

Najczęściej stosowane są tak zwane testy 2- i 3-punktowe, ale czasami przeprowadza się też 4- i 6-punktowe. Test tolerancji glukozy 2-punktowy oznacza, że poziom glukozy we krwi bada się dwa razy - przed wypiciem roztworu glukozy i godzinę po.

3-punktowy test tolerancji glukozy zakłada jeszcze jedno pobranie i zbadanie próbki krwi po 2 godzinach od wypicia roztworu glukozy. W teście punktowym stężenie glukozy badane jest w odstępach 30-minutowych. Stosuje się także różne stężenia glukozy na 2/3 szklanki wody, tzn. badany powinien wypić w ciągu 5 minut roztwór 75 g bezwodnej glukozy lub 82,5 g jednowodzianu glukozy w 250 - 300 ml wody. W odpowiednich odstępach czasu mierzony jest poziom cukru we krwi. Z uzyskanych wyników wyznaczana jest, tzw. krzywa cukrowa.

Pacjent podczas badania powinien pozostać w pozycji siedzącej, nie palić papierosów oraz nie spożywać płynów oraz poinformować przed wykonaniem badania o zażywanych lekach lub istniejących zakażeniach. Kilka dni przed wykonaniem testu badany nie powinien zmieniać diety, trybu życia, nie zwiększać ani zmniejszać wysiłku fizycznego.

2.1. Jak przygotować się do badania obciążenia glukozą?

Pierwszym bardzo ważnym wymogiem jest to, że na badanie OGTT należy przyjść na czczo. Oznacza to, że przed pobraniem krwi nie wolno nic jeść przez co najmniej 8 godzin. Można jedynie pić czystą wodę. Ponadto, co najmniej przez 3 dni poprzedzające test należy przestrzegać pełnowartościowej diety (np. bez ograniczania przyjmowania węglowodanów).

Trzeba również ustalić z lekarzem kierującym na badanie, czy nie stosuje się na stałe leków, mogących podnosić poziom glukozy (m.in. glikokortykosteroidów, leków moczopędnych, beta-blokerów). Wówczas prawdopodobnie trzeba je będzie odstawić przed wykonaniem badania OGTT.

2.2. Doustny test tolerancji glukozy u kobiet ciężarnych

To badanie glukozy jest przeprowadzane między 24., a 28. tygodniem ciąży. Ciąża sama w sobie predysponuje do rozwoju cukrzycy. Przyczyną jest znaczny wzrost stężenia hormonów (estrogeny, progesteron), zwłaszcza po 20. tygodniu. Powoduje to zwiększenie oporności tkanek na działanie insuliny. W efekcie stężenie glukozy w surowicy przekracza dopuszczalną normę, co może być przyczyną wystąpienia groźnych powikłań cukrzycy zarówno u matki, jak i płodu.

Test na tolerancję glukozy w ciąży przeprowadza się trochę inaczej. Po pierwsze, kobieta nie musi być na czczo. Po przyjściu do laboratorium również pobiera się krew do oznaczenia wyjściowego poziomu cukru. Następnie przyszła mama w ciągu 5 minut musi wypić 50 g glukozy (czyli mniej niż w zwykłym OGTT). 50 g glukozy to ilość stosowana w praktyce w badaniu przesiewowym, choć według Rozporządzenia Ministra Zdrowia powinno być to 75 g glukozy. Drugie i ostatnie oznaczenie stężenia cukru w teście tolerancji glukozy w ciąży wykonuje się 60 minut po podaniu glukozy.

Najczęściej wykonuje się je po spożyciu 50 g glukozy, poziom glukozy we krwi oznaczany jest po 1 godzinie. W przypadku, gdy wynik jest powyżej 140,4 mg/dl zaleca się powtórzyć test z obciążeniem 75 g glukozy i pomiarem glikemii po 1 i 2 godzinach od spożycia roztworu glukozy.

3. Normy testu obciążenia glukozą

Wynik testu obciążenia glukozą przedstawia się w formie krzywej cukrowej - wykresu przedstawiającego wahania poziomu glukozy we krwi. Norma testu obciążenia glukozą, wynosi w przypadku testu 2-punktowego 105 mg% na czczo, a po 1 godzinie 139 mg%. Wynik pomiędzy 140, a 180 mg% może oznaczać stan przedcukrzycowy. Wynik powyżej 200 mg% oznacza cukrzycę. W takich przypadkach zaleca się powtórzyć test.

Jeżeli po 120 minutach uzyska się wynik w granicach 140-199 mg/dl (7,8-11 mmol/l), rozpoznaje się upośledzoną tolerancję glukozy. To stan przedcukrzycowy. Cukrzycę można stwierdzić, gdy w dwie godziny po obciążeniu, stężenie cukru wynosi ≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l).

W przypadku OGTT z 50 g glukozy (w ciąży) stężenie cukru po godzinie powinno być mniejsze niż 140 mg/dl. Jeżeli jest wyższe, należy powtórzyć test z 75 g glukozy z zastosowaniem się do wszystkich zasad jego przeprowadzenia. Jeżeli po dwóch godzinach od obciążenia 75 g glukozy jej stężenie będzie wynosić ≥ 140 mg/dl, rozpoznaje się cukrzycę ciążową.

Warto pamiętać, że normy laboratoryjne mogą nieznacznie różnić się w poszczególnych laboratoriach, dlatego wynik swojego badania należy skonsultować z lekarzem w oparciu o normy danej placówki.

4. Kiedy należy wykonać test tolerancji glukozy?

Test tolerancji glukozy wykonuje się w sytuacjach, gdy:

• istnieją przesłanki, że u danej osoby występuje cukrzyca bądź nieprawidłowa tolerancja glukozy;
• po uzyskaniu nieprawidłowego wyniku badania glukozy na czczo między 100 a 125 mg/dl;
• przy występowaniu objawów zespołu metabolicznego (otyłość brzuszna, za wysokie stężenie trójglicerydów, podwyższone ciśnienie tętnicze, za mała ilość cholesterolu HDL) u osoby z prawidłowym stężeniem glukozy na czczo;
• u kobiet w ciąży z nieprawidłowym wynikiem badania glukozy na czczo lub OGTT;
• podejrzewa się reaktywną hipoglikemię (przedłużony OGTT z 75g glukozy);
• u każdej kobiety między 24. a 28. tygodniem ciąży.

Doustny test tolerancji glukozy jest ważny ze względu na możliwość zdiagnozowania dzięki niemu ciężkiej choroby, jaką jest cukrzyca. Stosuje się go, gdy w innych badaniach wyniki rozpoznania cukrzycy są niejednoznaczne lub gdy poziom glukozy we krwi znajduje się przy granicznej wartości. Badanie to zalecane jest także przy występowaniu innych czynników wskazujących na zespół metaboliczny, gdy jednocześnie wartości glikemii są prawidłowe.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.