Niedobór witaminy B12 - przyczyny, objawy, leczenie

Witamina B12 to jedna z najważniejszych i najbardziej niezbędnych związków organicznych w ludzkim organizmie. Inaczej zwana kobalaminą, witamina B12 bierze udział w syntezie kwasu nukleinowego w komórkach, między innymi w szpiku kostnym, który z kolei odpowiada za procesy krwiotwórcze.

Dodatkowo witamina B12 wspiera cały układ nerwowy i pośrednio odpowiada za nasz dobry nastrój. Pomaga tworzyć neuroprzekaźniki, wspierają koncentrację, proces kojarzenia faktów, pamięć, zdolność zapamiętywania, uczenia się i szereg procesów poznawczych.

Buduje także ogólną odporność organizmu, wspomaga mięśnie i uczestniczy w procesach, pomagających utrzymać ciążę. Ma także znaczenie w farmakologii - stosuje się ją w przypadku leczenia niektórych chorób psychicznych, nowotworów, a także AIDS, artretyzmu oraz stwardnienia rozsianego.

Witamina B12 znajduje się przede wszystkim w produktach odzwierzęcych. Za główną przyczynę jej niedoboru uważa się więc dietę wegetariańską oraz wegańską. W ostatnich latach teoria ta została niejako obalona, ponieważ odpowiednio zbilansowana dieta i regularna suplementacja pozwala weganom zachować pełnię zdrowia i utrzymać witaminę B12 na właściwym poziomie.

Najczęstszą przyczyną niedoboru witaminy B12 są w rzeczywistości zaburzenia wchłaniania. Dochodzi do tego na skutek nieprawidłowości w budowie tzw. glikoprotein, które wytwarzane są przez błony śluzowe żołądka (jest to tzw. czynnik Castle'a) lub zaburzeń działania receptorów, które odpowiadają ża przyswajanie kobalaminy.

Na niedobór tej witaminy narażone są także osoby, które przeszły jakąś operację bariatryczną, usunięcie części lub całości żołądka lub jelita grubego. Dodatkowo często braki w poziomie witaminy B12 w organizmie wynikają z niewłaściwej diety, ubogiej w ten składnik.

Także niektóre leki mogą wpływać na obniżenie poziomu kobalaminy - są to przede wszystkim preparaty, których zadaniem jest zobojętnienie kwasu solnego, a także:

• neomycyny,
• metforminy,
• kwasu paraaminosalicylowego,
• cholestyraminy,
• kolchicyny.

Niedobór witaminy B12 jako objaw innej choroby

Niedobór witaminy B12 sam w sobie może być także objawem niektórych chorób. Towarzyszy najczęściej takim schorzeniom, jak:

• choroba Leśniowskiego-Crohna,
• choroba alkoholowa,
• zakażenie tasiemncem,
• zakażenie bakterią Helicobacter Pylori,
• choroba Addisona i Biermera,
• zespół Zollingera-Ellisona.

Podstawowym objawem niedoboru witaminy B12 jest anemia i tzw. niedokrwistość megalobastyczna. U jej podłoża leżą zwykle zaburzenia syntezy DNA w komórkach krwinek czerwonych. Wówczas mogą pojawić się takie objawy, jak:

• osłabienie
• zaburzenia pamięci i koncentracji
• bóle głowy
• blada skóra
• tachykardia (przyspieszony rytm serca)
• zawroty głowy

Oprócz tego objawy niedoboru witaminy B12 mogą pojawić się zaburzenia neurologiczne, takie jak:

• parestezje palców
• zaburzenia czucia, smaku
• zaburzenia czucia bodźców takich jak wibracje, temperatura oraz ból
• osłabienie siły mięśniowej
• zanik nerwu wzrokowego: mroczki przed oczami, zmniejszenie pola widzenia, osłabienie ostrości

Może wystąpić także pieczenie języka, brak apetytu, a czasem nadmierne chudnięcie. Witamina B12 wspiera także układ pokarmowy, a więc jej niedobory mogą wywołać dolegliwości żołądkowe, w tym także:

• biegunki,
• zaparcia,
• nudności,
• utratę smaku,
• powiększenie języka.

Witamina B12 wspiera układ nerwowy i dba o zachowanie prawidłowych funkcji psychologicznych, z tego powodu bardzo często jej niedobór wywołuje takie objawy, jak:

• apatia,
• drażliwość,
• splątanie,
• stany depresyjne,
• urojenia.

U niektórych pojawiają się dodatkowo objawy skórne: bielactwo lub lekkie zażółcenie skóry.

Jeśli niedobory są bardzo duże, na skutek niedokrwistości może dojść nawet do śpiączki lub śmierci. Spektrum objawów niedoboru witaminy B12 jest bardzo szerokie, dlatego tak trudno jest postawić prawidłową diagnozę. Bardzo ważne jest regularne badanie poziomu kobalaminy - można to zrobić prywatnie lub na podstawie skierowania od lekarza rodzinnego. Cena takiego badania wynosi od kilkunastu do dwudziestukilku złotych.

Leczenie niedoborów witaminy B12 opiera się na trzech podstawowych filarach. Pierwszym z nich jest ustalenie przyczyny takiego stanu. Jeśli u pacjenta stwierdzi się chorobę, która mogła doprowadzić do niedoboru kobalaminy, wówczas na początek należy rozpocząć jej leczenie.

Następnym krokiem jest uzupełnienie niedoborów witaminy B12 poprzez suplementację. Dobowe zaptrzebowanie na kobalaminę u osób dorosłych wynosi 10-15 mikrogramów. Podczas uzupełniania niedoborów dopuszczalne jest stosowanie dawki większej, niż dzienne zaptrzebowanie, ale musi się to odbywać pod kontrolą lekarza.

Ostatnim etapem leczenia jest zmiana nawyków żywieniowych, wprowadzenie do diety większej ilości produktów bogatych w witaminę B12 lub wdrożenie stałej suplementacji.

Dobrym źródłem witaminy B12 są:

• mięso i przetwory mięsne
• ryby (szczególnie łosoś, pstrąg i makrela)
• mleko i jego przetwory
• jajka
• sery
• drożdże spożywcze
• niektóre orzechy, np. migdały.

Mnóstwo wegańskich produktów zawiera dodatki witaminowe, które pozwalają zapobiec ewentualnym niedoborom.