Szklanka wody nie pomoże - porozmawiaj z lekarzem o antykoncepcji
Wywiad: na pytania odpowiada dr n. med. Grzegorz Południewski – ginekolog, położnik.
1. 1. Kiedyś połykanie kijanek, dziś nowoczesne rozwiązania antykoncepcyjne. Jak bardzo zmieniały się sposoby antykoncepcji na przestrzeni ostatnich dekad?
O osiągnięciu obowiązujących standardów skuteczności i bezpieczeństwa antykoncepcji możemy mówić dopiero od połowy XX wieku. Wkładki wewnątrzmaciczne (wynalazek z 1920 r.) mogły stać się popularne dopiero w erze antybiotyków, a w 1957 roku pojawiła się pigułka hormonalna. Inne dostępne wówczas metody były albo niewygodne i niedopracowane, np. kapturki naszyjkowe, dopochwowe, prezerwatywy, albo mało skuteczne, np. środki do irygacji, gąbki dopochwowe itd.
Stworzenie hormonalnej pigułki antykoncepcyjnej podniosło teoretyczną skuteczność antykoncepcji do ponad 99%. Dziś stawia się antykoncepcji najwyższe wymagania skuteczności i bezpieczeństwa. Dążenie do takiego standardu doprowadziło nie tylko do zmiany składu pigułek, ale także do zmiany drogi podania hormonów, zmniejszenia i modyfikacji dawki oraz zastosowania tylko jednego hormonu (zamiast dwóch). Współcześnie oczekuje się, aby aplikacja hormonów była prosta, aby działały one długo, a przez to eliminowały „błąd dawkowania pigułki”. Nowoczesne metody długoterminowe pozwalają na wysoką, ponad 99% skuteczność nawet u kobiet, które popełniały wcześniej błędy w stosowaniu antykoncepcji. Nowym zjawiskiem jest stosowanie długoterminowych systemów hormonalnych u kobiet, które nie rodziły, chociaż nie jest to metoda z wyboru w tej grupie pacjentek. Dzięki systemom nie ma konieczności pamiętania o powtarzalnym (codziennym, cotygodniowym, comiesięcznym) stosowaniu antykoncepcji. Dodatkowo nowe rozwiązania działają poprzez uwalnianie minimalnej dawki hormonów i można je stosować przez 3 lata.
2. 2. Jak Pan ocenia świadomość Polek w zakresie nowoczesnej antykoncepcji?
Pomimo ogromnych zmian w dostępności do antykoncepcji w Polsce, młodzi ludzie nadal najczęściej stosują „stare” metody zabezpieczenia przed ciążą. Współcześnie młode kobiety bardziej obawiają się pigułki i domniemanych powikłań w przyszłości niż niechcianej ciąży. Wynika to niestety z braku edukacji w zakresie antykoncepcji i dość konserwatywnego podejścia do seksualności człowieka. Młodzi Polacy najchętniej korzystają z prezerwatywy jako metody antykoncepcji (tę metodę stosuje ok. 70%). Na drugim miejscu znajdują się pigułki antykoncepcyjne (wybiera je ok. 30%). Przy czym stosowanie tych ostatnich jest często okazjonalne i krótkotrwałe np. dwa lub trzy miesiące podczas wakacji.
Znajomość najnowszych długoterminowych rozwiązań jest niestety niewielka. Młodzi ludzie nie wiedzą np. że zarówno implant, jak i hormonalne systemy wewnątrzmaciczne pozbawione są możliwości popełnienia błędu w dawkowaniu. Hormon zawarty w systemie wewnątrzmacicznym – progestagen – umożliwia osiągnięcie ponad 99% skuteczności bez działania ogólnoustrojowego na zahamowanie jajeczkowania.
3. 3. Jakie trendy w zakresie nowoczesnej antykoncepcji obserwuje się dziś w krajach europejskich?
Nie jest tajemnicą, że w krajach wysoko rozwiniętych do celów antykoncepcyjnych stosowana jest głównie pigułka lub nowoczesna długoterminowa antykoncepcja hormonalna. Łączy się to z wiedzą o tych sposobach antykoncepcji. Przy wyborze kobiety oceniają nie tylko dyskrecję i prostotę, ale przede wszystkim skuteczność metody, długi czas działania bez potrzeby rutynowej aplikacji, a także odwracalność, czyli szybki powrót płodności po odstawieniu. Kobiety nie tyle planują okres antykoncepcji, co uważają, że warto zaplanować okres płodności. Stosowanie antykoncepcji jest powszechne – ok. 70% 20–25-latek stosuje ją w Niemczech i podobnie jest w innych krajach Europy Zachodniej. Kobiety oczekują od antykoncepcji skuteczności i dodatkowych działań, takich jak np. zmniejszenie lub ograniczenie krwawień, a nawet poprawa samopoczucia.
4. 4. Metod antykoncepcji jest wiele. Które są godne polecenia?
W krajach Europy Zachodniej coraz bardziej popularne są długoterminowe metody hormonalne, które eliminują ryzyko pomyłek w stosowaniu antykoncepcji. Wykazują one nie tylko wysoką skuteczność, ale także stabilne działanie (bez wahań hormonalnych) przez cały okres stosowania. Szybki powrót naturalnej płodności po odstawieniu jest dodatkowym argumentem dla nowoczesnych kobiet, które wybierają systemy długoterminowe. W poszukiwaniu metod antykoncepcyjnych kobiety coraz częściej wybierają wkładki wewnątrzmaciczne, które wykazują stabilny efekt. Zawsze należy pamiętać o potrzebie zabezpieczenia się od infekcji przenoszonych drogą płciową, więc prezerwatywy nadal są polecane w kontaktach z nowym partnerem.
5. 5. Dla kogo jest antykoncepcja długoterminowa i na czym polega jej przewaga nad innymi formami zabezpieczenia przed nieplanowaną ciążą?
Biorąc pod uwagę oczekiwania związane z nowoczesną antykoncepcją długoterminową, to grupą najbardziej zainteresowaną będą (lub powinny być) kobiety młode w szczycie naturalnej płodności (18-25 lat). Na pewno dodatkowym argumentem przemawiającym za tymi metodami będzie nieregularny tryb życia. Metody te sprawdzą się również u kobiet po porodzie, u których przerwa do następnej ewentualnej ciąży będzie dłuższa niż 3 lata. Wybierając antykoncepcję opartą na jednym hormonie (np. długoterminową), kobieta może karmić piersią, ponieważ wykazano brak wpływu tych metod na ilość i jakość pokarmu. Długoterminowe systemy hormonalne są również odpowiednim rozwiązaniem dla kobiet, które zakończyły już swoje plany macierzyńskie.
6. 6. Foliówka zamiast prezerwatywy, płukanka z coca-coli czy stawanie na głowie – „ekstremalnych”, błędnych pomysłów na zapobieganie nieplanowanej ciąży jest wiele. Co można zrobić, by współczesne Polki świadomie podchodziły do antykoncepcji i planowania życia seksualnego?
Pomysłowość osób próbujących zabezpieczyć się przed niechcianą ciążą jest wielka. Jednak im bardziej egzotyczne metody, tym niższa jest ich skuteczność. Pamiętajmy, że korzystanie z „ostatniej deski ratunku”, jakim jest antykoncepcja postkoitalna, jest ograniczone do maksymalnie 2 razy w trakcie cyklu. Osoby, które częściej muszą korzystać z takich rozwiązań powinny zastosować długoterminową metodę antykoncepcji. Warto zapytać lekarza o wewnątrzmaciczny system hormonalny, choćby ze względu na ponad 99% skuteczność. W Polsce, niestety, niedostateczna edukacja seksualna powoduje, że wiedza dotycząca metod zapobiegania ciąży jest nadal niska. Wiedzę w zakresie planowania rodziny i skutecznej antykoncepcji warto pozyskiwać ze sprawdzonych źródeł, czyli np. zapytać lekarza. Pamiętajmy, że wszystkie metody planowania rodziny o wysokiej skuteczności to tak naprawdę leki hormonalne. Kwalifikacje do ich stosowania oraz sam okres przyjmowania powinny być ściśle kontrolowane przez lekarza-ginekologa. Rolą lekarza jest przeprowadzenie wywiadu, badanie fizykalne oraz indywidualne dobranie badań dodatkowych. Dzięki temu możliwe jest wykluczenie przeciwwskazań oraz wczesne wychwycenie ewentualnych działań niepożądanych. Lekarz powinien pełnić rolę doradcy i uwzględniać oczekiwania pacjentki, a nie narzucać gotowe rozwiązania.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.