Zajęcie opon mózgowo-rdzeniowych w ostrej białaczce limfoblastycznej
Ostra białaczka limfoblastyczna ( ALL – acute lymphoblastic leukemia) to choroba nowotworowa wywodząca się z prekursorów krwinek białych, a konkretnie jednego z ich rodzajów limfocytów B lub T. Z prekursorów tych wywodzą się też chłoniaki o dużym stopniu złośliwości. W tym typie białaczki, w porównaniu do ostrej białaczki szpikowej, niestety częściej dochodzi do zajęcia ośrodkowego układu nerwowego (białaczka, poza tym, że jest w szpiku i we krwi, przedostaje się też do mózgu i rdzenia kręgowego).
Umiejscowienie zmian w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN) niestety pogarsza rokowanie, zwiększając prawdopodobieństwo wznowy i licznych powikłań. W niektórych podtypach białaczki limfoblastycznej dochodzi do zajęcia centralnego systemu nerwowego u prawie 10% chorych.
1. Objawy ostrej białaczki limfoblastycznej
Objawy kliniczne zajęcia opon mózgowo-rdzeniowych mogą wystąpić w każdym okresie choroby podstawowej, a czasami poprzedzają inne objawy białaczki. Mogą świadczyć również o nawrocie choroby.
Powikłania neurologiczne spotykane w ostrej białaczce limfoblastycznej podzielić można na trzy grupy:
- związane z naciekami w OUN;
- spowodowane tzw. zespołem nadlepkości;
- spowodowane zakażeniami OUN.
Nacieki to skupiska komórek białaczkowych zlokalizowanych w danym narządzie. W przypadku białaczek i chłoniaków, jeżeli chodzi o zajęcie układu nerwowego, naciek zlokalizowany jest najczęściej w oponach (błonach otaczających mózg i rdzeń kręgowy). Zajęta jest szczególnie opona miękka. Do zajęcia opon może dojść w każdym okresie choroby – pojawia się bez względu na poziom białych krwinek.
2. Objawy zajęcia opon mózgowych
Objawami zajęcia opon mózgowych są:
- bóle głowy – najczęściej opasujące, długotrwałe, mogą dotyczyć całej głowy, dolegliwości zwykle narastają;
- nudności i wymioty,
- senność i zaburzenia świadomości – pojawiają się w ciężkiej postaci zajęcia opon mózgowo-rdzeniowych.
Jeżeli choroba lokalizuje się w obrębie opon mózgowo-rdzeniowych kanału kręgowego pojawić się mogą następujące objawy:
- bóle pleców;
- bóle kończyn, głównie nóg - może dojść także do niedowładu wiotkiego, czyli takiego w którym napięcie mięśniowe jest obniżone.
3. Leukostaza
Drugą przyczyną zmian w ośrodkowym układzie nerwowym jest leukostaza – jest to sytuacja, gdy komórki białaczkowe występujące w dużej ilości zatykają drobne naczynia krwionośne, doprowadzając do ograniczenia w nich przepływu krwi. Objawy pojawiają się zwykle gdy liczba krwinek białych wzrasta powyżej 100000 na mm³ i zależna jest także od wielkości komórek nowotworowych - im większe komórki tym łatwiej utykają w naczyniach krwionośnych doprowadzając do zwężenia ich światła. Doprowadza to do upośledzenia ukrwienia poszczególnych obszarów, które są zaopatrywane przez dane naczynie krwionośne.
Objawami mogą być:
Trzecim problemem występującym w przebiegu białaczki, a dotykające ośrodkowego układu nowotworowego jest jego zakażenie. Powodem wystąpienia infekcji jest obniżona odporność – w wyniku nacieku szpiku i wypierania prawidłowych krwinek odpowiedzialnych za obronę organizmu oraz jako objaw niepożądany po stosowanym agresywnym leczeniu, które także może uszkodzić szpik. Infekcje często spowodowane są przez grzyby, w przypadku zakażenia OUN, najczęściej bywa to Cryptococcus.
4. Zajęcie OUN
Badania jakie są wykonywane w przypadku podejrzenia zajęcia OUN to:
- badanie płynu mózgowo-rdzeniowego;
- badania obrazowe – najlepiej rezonans magnetyczny.
Płyn mózgowo-rdzeniowy pobiera się przez tzw. nakłucie lędźwiowe – na wysokości kręgosłupa lędźwiowego wbija się specjalną igłę, przez którą pobiera się płyn otaczający rdzeń kręgowy. Najczęściej, poza pobraniem płynu, podaje się w to miejsce chemioterapię – profilaktycznie lub leczniczo.
W przypadku stwierdzenia nacieku na opony mózgowo-rdzeniowe stosowana jest chemioterapia – podawanie leków dokanałowo – oraz radioterapia - czyli naświetlanie. Dokanałowo obecnie najczęściej podaje się preparat cytarabiny o przedłużonym działaniu (Depocyte) lub cytarabinę, metotreksat i deksametazon. W przypadku dużego ryzyka zajęcia opon mózgowo-rdzeniowych (w większości przypadków ALL) leczenie jest stosowane także profilaktycznie, aby zapobiec zajęciu ośrodkowego układu nerwowego.
Wraz z zastosowanym leczeniem poprawia się rokowanie u chorych – dawniej chorzy nie przeżywali choroby, obecnie rokowania się poprawiły. Bardzo istotne jest także stałe śledzenie choroby i ocena czy nie dochodzi do wznowy białaczki pod postacią zajęcia ośrodkowego układu nerwowego (okresowe badania neurologiczne, kontrola płynu mózgowo-rdzeniowego).
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.