Chronoterapia – na czym polega i kiedy się ją stosuje?
Chronoterapia to metoda leczenia odnosząca się do rytmu biologicznego, jakiemu podlega każdy żywy organizm. Jej założenia wykorzystuje się w psychiatrii, w terapii różnych zaburzeń, ale i innych dziedzinach medycyny, na przykład w kardiologii czy alergologii. Na czym polega chronoterapia alergicznego nieżytu nosa czy nadciśnienia tętniczego? W jakiej formie leczenie odnajduje się w psychiatrii?
1. Co to jest chronoterapia?
Chronoterapia to leczenie, które wykorzystuje wiedzę na temat działania leków i hormonów w zależności od pory dnia. Jej zadaniem jest opracowanie schematu terapii choroby na podstawie czasu występowania towarzyszących jej objawów. W psychiatrii chronoterapia jest rozumiana jako kontrolowana ekspozycja na czynniki środowiskowe, które mają wpływ na rytm biologiczny.
Chronoterapia jest istotna zwłaszcza w sytuacjach, gdy w rytmie okołodobowym można przewidzieć w czasie:
- ryzyko lub nasilenie objawów choroby (np. alergiczny nieżyt nosa, zapalenie stawów, astma, zawał serca, zastoinowa niewydolność serca, udar mózgu i choroba wrzodowa),
- farmakokinetykę i farmakodynamikę leku,
- stosunek terapeutyczny do toksyczności leku (np. leki przeciwnowotworowe),
- okołodobowe zmiany wydzielania hormonów. W przypadku substytucji hormonalnej celem chronoterapii jest synchronizacja podawania leków sterydowych z ich naturalnym wyrzutem z gruczołów.
2. Założenia chronoterapii
Wszystkie żywe organizmu funkcjonują w oparciu o oparciu o homeostazę i rytm biologiczny, to jest powtarzalność procesów fizjologicznych i biochemicznych, które podlegają cyklicznej zmienności. Zaobserwowano również, że w ciągu doby zmianie ulega rytmika podstawowych procesów, które odpowiadają za kinetykę leków: wchłanianie, dystrybucję, biotransformację i wydalanie. Umożliwia to kontrolowanie i zwiększanie efektywności leczenia.
Chronoterapia może być prowadzona poprzez stosowanie konwencjonalnych postaci leku, takich jak kapsułki czy tabletki, podawanych we właściwym czasie lub specjalnego układu dostarczającego lek (ang. Chrono-Drug Delivery Systems) w celu synchronizacji stężeń leku z rytmem aktywności choroby.
3. Chronoterapia w psychiatrii
Chronoterapia znajduje zastosowanie w psychiatrii. Sprawdza się szczególnie w przypadku leczenia depresji sezonowej, ale i wielu różnych schorzeń. To na przykład zaburzenia rytmów okołodobowych występujących w spektrum zaburzeń afektywnych. Sprawdza się również w terapii zaburzeń nastroju czy chorób neurodegeneracyjnych.
Chronoterapia jako metoda terapeutyczna może być stosowana w wielu wariantach. Najpopularniejsze techniki to deprywacja snu i fototerapia. W zależności od potrzeb wdraża się także inne zmodyfikowane techniki. Uzupełnia się je także o farmakoterapię.
Wyróżnia się takie warianty chronoterapii jak:
- fototerapia (bright light therapy – BLT, dawn and dusk simulation therapy). Terapia światłem wymaga zastosowania fal o odpowiednich parametrach. Zaleca się światło monochromatyczne zielone, zielononiebieskie, czerwone i białe,
- ograniczanie światła (dark therapy – DT),
- deprywacja snu, czyli jego niedobór (sleep deprivation – SD). Wczesne budzenie pacjenta kilka razy w tygodniu ma wyraźne działanie przeciwdepresyjne. Deprywacja snu nazwana jest terapią wczesnego budzenia („wake therapy”),
- przesunięcie cyklu sen – czuwanie (sleep phase advance – SPA),
- zintegrowane terapie chronobiologiczne.
## Zastosowanie chronoterapii
Chronoterapia jest wykorzystywana nie tylko w przypadku chorób psychicznych, ale i astmy, alergicznego nieżytu nosa, reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS), choroby zwyrodnieniowej stawów, choroby wrzodowej żołądka i refluksu (GERD), padaczki, choroby nowotworowej czy chorób sercowo-naczyniowe. Na czym to polega? Doskonale obrazuje to chronoterapia alergicznego nieżytu nosa.
Chronoterapia alergicznego nieżytu nosa
Alergiczny nieżyt nosa jest chorobą, objawy której zaostrzają się nocą lub nad ranem. Dlaczego tak się dzieje? Odpowiada za to okołodobowy rytm wydzielania kortyzolu, epinefryny i histaminy. Dodatkowo wzrost aktywności układu przywspółczulnego i napięcia nerwu błędnego sprzyja rozszerzeniu naczyń i zwiększonemu przepływowi krwi do błony śluzowej nosa i zatok, uwalniając tym samym większą ilość mediatorów stanu zapalnego do jam nosowych i zatokowych.
To dlatego leki przeciwhistaminowe najczęściej podaje się raz dziennie w godzinach wieczornych (zasada ta odnosi się także do antagonistów receptorów antyleukotrienowych).
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.