Estriol – badanie, normy, interpretacja wyników

Estriol (łac. estriolum) jest żeńskim hormonem steroidowym. Zaliczany jest do grupy estrogenów, obok estradiolu i estronu. Występuje w niewielkich ilościach zarówno u kobiet, jak i mężczyzn.

Fizjologicznie hormon E3 występuje w dość niewielkich stężeniach. Wzrost estriolu ma miejsce dopiero w okresie ciąży, zwłaszcza w trzecim trymestrze.

Podczas ciąży w produkcji estriolu bierze udział głównie płód i łożysko. Kiedy hormon przenika przez łożysko, jest metabolizowany w wątrobie matki do form związanych glukuronidów oraz siarczanów estriolu.

Po tych przemianach estriol wolny (uE3) w krążeniu stanowi tylko 9 proc. estriolu całkowitego.

Estriol pełni wiele istotnych funkcji, zwłaszcza w organizmie kobiety. Wśród tych najważniejszych, wymienić można:

• hamowanie owulacji w fazie lutealnej i w czasie ciąży,
• regulowanie przepływu krwi przez łożysko w ciąży,
• hamowanie owłosienia na twarzy, plecach i linii brzucha,
• łagodzenie objawów menopauzy,
• regulowanie poziomu ciśnienia krwi,
• wzmocnienie odporności.

Leki z estriolem

Z uwagi na swoje właściwości estriol wykorzystywany jest także w leczeniu różnorodnych dolegliwości. Postacie leków z estriolem:

• kremy dopochwowe,
• tabletki,
• tabletki dopochwowe,
• globulki.

Estriol wykorzystuje się najczęściej w terapii hormonalnej u kobiet po menopauzie przy niedoborze estrogenów. Globulki, kremy, czy tabletki z estriolem znajdują też zastosowanie m.in. przy niepłodności, wynikającej z wrogości śluzu szyjkowego, czy atroficznych zapaleniach pochwy i sromu.

Estriol to główny estrogen w ciąży, dlatego też oznaczenie jego stężenia w tym czasie pozwala na ocenę stanu płodu. Stężenie hormonu w surowicy matki lub jego ilość wydalana z moczem, pozwalają także na ocenę stanu łożyska.

Badanie poziomu estriolu wykonuje się także przy nieokreślonym wieku ciąży. Ponadto stężenia tego hormonu monitorowane jest w ciąży wysokiego ryzyka, czyli w przypadkach, gdy występują czynniki zwiększające ryzyko poronienia, chorób płodu, czy przedwczesnego porodu.

Pomiary estriolu mają miejsce także przy ciążach powikłanych cukrzycą i nadciśnieniem. Ponadto badanie tego hormonu wykonuje się w przypadku ciąż przenoszonych.

Pomiar estriolu może być wykonany także jako część tzw. testu potrójnego lub poczwórnego. Dzięki czemu możliwa jest ocena ryzyka wystąpienia u dziecka wad wrodzonych.

Wskazaniem do badania stężenia estriolu u kobiet nieciężarnych może być hormonalne podłoże zaniku miesiączkowania.

Zwykle badanie poziomu wolnego estriolu (uE3) wykonuje się z krwi żylnej. Krew pobierana jest z żyły łokciowej. Zaleca się zwykle, by przed pobraniem pacjent pozostawał na czczo.

Jednak wybór materiału biologicznego do badań zawsze należy do lekarza. Dlatego też w określonych przypadkach, lekarz może zalecić oznaczenie poziomu estriolu w ślinie lub moczu (tzw. dobowa zbiórka moczu). Co istotne, wyniki stężenia estriolu we krwi, moczu czy ślinie są różne i nie można ich interpretować tak samo.

W przypadku ciąży zagrożonej lekarz może zalecić monitorowanie poziomu wolnego estriolu, wówczas badanie będzie przeprowadzone kilkukrotnie. Przy seryjnych badaniach poziomu estriolu istotne jest, by wszystkie pobrania były wykonane o tej samej porze, a próbki zostały oznaczone tą samą metodą.

Normy hormonu estriolu u mężczyzn nie powinny przekraczać 0,18 ng/ml, a w przypadku estriolu wolnego 0,08 ng/ml. U kobiet poziom estriolu powinien być niższy niż 0,2 ng/ml, w przypadku estriolu wolnego norma to mniej niż 0,07 ng/ml.

Poziom estriolu zmienia się znacząco u ciężarnych. Wyższy poziom tego hormonu obserwuje się już po 8. tygodniu ciąży, potem wzrasta on aż do porodu. W pierwszym trymestrze ciąży normy estriolu mieszczą się poniżej 2,5 ng/ml, w drugim – poniżej 9,6 ng/ml, w trzecim – 14,6 ng/ml.

Poziom estriolu u ciężarnych po 40. tygodniu ciąży spada średnio ok. 12 proc. tygodniowo.

Estriol – nadmiar

Zbyt wysoki poziom estriolu u kobiet obserwuje się nierzadko przy zaburzeniach miesiączkowania. Skutkiem nadmiaru estrogenów (w tym estriolu) może być także kamica dróg żółciowych.

Z kolei, kiedy E3 występuje w zbyt wysokim stężeniu u mężczyzn, może wpływać na budowę ich sylwetki (występowanie cech kobiecych).

Estriol – niedobór

Niski lub gwałtownie spadający poziom estriolu u ciężarnych jest niepokojący. Co istotne, pojedynczy nieprawidłowy wynik nie jest miarodajny, konieczne jest kilkukrotne powtórzenie badania.

Stale obniżające się wartości serii oznaczeń mogą sugerować nieprawidłowy przebieg ciąży oraz stan zagrożenia płodu.

Małe stężenie estriolu może wskazywać na:

• wewnątrzmaciczne obumarcie płodu,
• wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu,
• wady rozwojowe płodu.

Badanie estriolu wykonywane jest często jako część, tzw. testu potrójnego. Jest to badanie przesiewowe, które pozwala na wczesne wykrywanie wad genetycznych płodu i otwartych wad ośrodkowego układu nerwowego. W badaniu tym oznacza się trzy substancje: AFP ciążowa (alfa-fetoproteina ciążowa), bhCG, wolny estriol (uE3).

W sytuacji, gdy występuje niskie AFP (norma 28-48 IU/ml między 15 a 18 tygodniem), przekroczona norma beta hCG, wolny estriol poniżej normy – podejrzewa się zespół Downa. Z kolei, gdy wszystkie trzy parametry są zbyt niskie, istnieje ryzyko wystąpienia zespołu Edwardsa.

W przypadku, gdy wyniki testu wskazują na prawdopodobieństwo wystąpienia wad genetycznych, zwykle ciężarna kierowana jest na dalszą diagnostykę, czyli inwazyjne badanie prenatalne – amniopunkcję.

Źródła

1. Romer T.E. Endokrynologia kliniczna dla ginekologa, internisty i pediatry, Springer PWN, Warszawa 1998, ISBN 83-86637-07-2
2. Hyla-Klekot L., Kokot F., Kokot S. Badania laboratoryjne - Zakres norm i interpretacja, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011, ISBN 978-83-200-4301-3
3. Tomaszewski J., Diagnostyka laboratoryjna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2001, ISBN 83-200-3591-0