Flawonoidy - charakterystyka, właściwości, występowanie
Flawonoidy to bioaktywne związki, które w bardzo dużych ilościach występują w warzywach i owocach. Pełnią szereg istotnych funkcji, szczególnie ważne są ich właściwości antyutleniające oraz przeciwzapalne. Warto włączyć flawonoidy do codziennej diety w dużej ilości, ale należy zachować ostrożność, bo nadmiar może nam zaszkodzić. Co warto wiedzieć o flawonoidach?
1. Co to są flawonoidy?
Flawonoidy to naturalne bioaktywne związki roślinne, które pełnią funkcję barwnika. Występują powszechnie w większości warzyw i owoców. Istnieje bardzo wiele odmian i gatunków flawonoidów. Najdują się przede wszystkim w liściach i kwiatach, a także owocach i nasionach roślin.
Ze względu na swoją różnorodność pod względem budowy flawonoidy dzieli się na:
- flawanony,
- flawanole,
- flawony,
- izoflawony,
- flawonole,
- antocyjany.
Flawonoidy są naturalnymi barwnikami i nadają roślinom różnorodne kolory. W cytrusach zwykle jest to żółty, pomarańczowy lub zielony, w pozostałych owocach od czerwieni aż po czerń.
2. Właściwości flawonoidów
Flawonoidy wykazują działanie ochronne wobec roślin. Przede wszystkim zabezpieczają je przed działaniem czynników zewnętrznych - promieniowaniem UV, szkodnikami, grzybami oraz pleśnią. Dodatkowo regulują wzrost roślin i kontrolują wszystkie procesy zachodzące w nich.
Jeśli chodzi o ludzki organizm, flawonoidy wykazują przede wszystkim działanie:
- antyoksydacyjne i przeciwnowotworowe
- przeciwzapalne
- detoksykujące
- przeciwbakteryjne
- przeciwwirusowe
- przeciwgrzybicze
- antyarytmiczne
- rozkurczowe
- moczopędne
- obniżające ciśnienie krwi
- antyzakrzepowe
- przeciwmiażdżycowe
Swoje antyoksydacyjne działanie flawonoidy zawdzięczają niektórym mechanizmom, które wspierają walkę z wolnymi rodnikami. Przede wszystkim hamują działanie enzymów, biorących udział w tworzeniu rozrostów nowotworowych. Dodatkowo wpływa na jony miedzi i żelaza, dzięki czemu zapobiega tworzeniu się wolnych rodników.
Niskocząsteczkowe antyoksydanty dość szybko się utleniają. Dzieje się tak na przykład w przypadku witamin C oraz E. Flawonoidy pomagają wzmacniać je przed rozpadem, dzięki czemu mogą one lepiej działać na organizm.
2.1. Flawonoidy a nowotwory
Badania prowadzone od końca XX wieku wskazują na to, iż flawonoidy mogą znacznie obniżać ryzyko rozwoju nowotworów, ponieważ obniżają aktywność tzw. związków kancerogennych i mutagennych. Dodatkowo hamują uszkodzenia komórek, co zmniejsza ryzyko nieprawidłowych rozrostów.
Badania wykazały ponadto, że stosowanie określonego gatunku flawonoidów - izoflawonów - znacznie obniża ryzyko rozwoju nowotworów hormonozależnych, czyli raka piersi i prostaty. Dodatkowo flawonoidy pomagają w zapobieganiu nowotworów tarczycy oraz płuc.
Regularne picie zielonej herbaty i umiarkowane spożywanie czerwonego wina pomaga chronić organizm przed działaniem wolnych rodników i pozwala zachować zdrowie na dłużej.
2.2. Wpływ flawonoidów na układ sercowo-naczyniowy
Flawonoidy pełnią także istotną funkcję w zapobieganiu chorobom układu sercowo-naczyniowego. Już niewielka ich ilość dziennie może znacząco zmniejszyć ryzyko śmierci na zawał. Flawonoidy utrudniają utlenianie cholesterolu LDL i osadzaniu się jego cząsteczek w naczyniach krwionośnych. Jednocześnie zwiększają poziom dobrego cholesterolu HDL, a w połączeniu z witaminą C wspierają syntezę kolagenu.
Dzięki takiemu działaniu flawonoidy zmniejszają ryzyko rozwoju żylaków, obniżają ciśnienie krwi, a także chronią przed stanami zapalnymi związanymi z miażdżycą.
Ciekawostka - francuski paradoks
Francuska dieta obfituje w produkty maślane oraz tłuszcze, a mimo to Francuzi bardzo rzadko chorują na miażdżycę czy inne choroby sercowo-naczyniowe. Dzieje się tak prawdopodobnie dlatego, że ich dieta dodatkowo jest bardzo bogata we flawonoidy pochodzące z warzyw, owoców oraz umiarkowanych ilości czerwonego wina.
Flawonoidy aktywnie zapobiegają tworzeniu blaszek miażdżycowych, pomaga także w przypadku tzw. zespołu metabolicznego.
2.3. Flawonoidy a układ nerwowy
Działanie flawonoidów pozwala aktywnie walczyć także z procesami neurodegeneracyjnymi, a ich regularne spożywanie wspiera cały układ nerwowy. Z wiekiem procesy te zaczynają postępować, a sprawności psychiczne mogą być osłabione. Włączenie flawonoidów na stałe do diety pozwala także zredukować ryzyko rozwoju demencji i choroba Alzheimera, a także choroby Parkinsona.
Flawonoidy wychwytują reaktywne formy tlenu oraz azotu, odpowiedzialne za procesy neurodegradacyjne, a następnie neutralizują je. W ten sposób znacznie zmniejszają niszczenie neuronów i hamują ten proces.
3. Flawonoidy w leczeniu chorób
Regularne spożywanie flawonoidów pomaga także w prewencji wielu chorób, w tym także przewlekłych. Należy zadbać o ich odpowiednią podaż szczególnie w przypadku:
- cukrzycy
- chorób wątroby
- AIDS
W przypadku cukrzycy flawonoidy zatrzymują gwałtowny wzrost poziomu cukru we krwi, szczególnie po posiłku. Chronią także przed rozwojem zaćmy, co u cukrzyków zdarza się bardzo często. Stymulują także wydzielanie insuliny, czyli hormonu trzustkowego, który odpowiedzialny jest za transport glukozy.
Sylimaryna jest jednym z flawonoidów, który wykazuje szczególnie pozytywne działanie na wątrobę. Chroni ją przed uszkodzeniami i stymuluje ją do regeneracji.
Okazuje się, że flawonoidy mają także swój udział w leczeniu i zapobieganiu rozwojowi AIDS. W tym przypadku najważniejszą ich funkcją jest hamowanie namnażania się wirusa. Niektóre z nich hamują przenikanie wirusa HIV do wewnątrz komórek.
4. Źródła flawonoidów w diecie
Flawonoidy znajdują się powszechnie w warzywach i owocach, a także jadalnych kwiatach. Ich główne źródła w naszej diecie to:
- kawa
- herbata
- kakao
- cebula
- papryka
- brokuły
- pomidory
- rośliny strączkowe
- owoce leśne
- winogrona
- jabłka
- owoce cytrusowe
- czerwone wino
- niektóre zboża i przyprawy
Dzięki swojemu działaniu stanowią one istotny element codziennej diety. Świetnym źródłem flawonoidów w diecie są także świeżo wyciskane soki owocowe i warzywne.
4.1. Suplementy z flawonoidami
Flawonoidy wchodzą dość licznie w skład suplementów diety, które są powszechnie dostępne w aptekach, marketach i sklepach ze zdrową żywnością. Wśród najchętniej stosowanych flawonoidów wymienia się:
- rutynę
- sylimarynę
- diosminę
- hesperydynę
- izoflawony
Ich działanie może być skuteczne, ale tylko w sytuacji, kiedy cała nasza dieta jest zdrowo zbilansowana.
5. Działania niepożądane flawonoidów
Ogólnie flawonoidy uważane są za bezpieczne nawet w dużych ilościach. Niestety, nadmierne ich stosowanie może doprowadzić do mniej lub bardziej groźnych dla zdrowia powikłań. Najczęściej nadmiar flawonoidów wchodzi w niepożądane reakcje z witaminą C, E oraz kwasem foliowym, zaburzając ich prawidłowe wchłanianie. Dzieje się tak tylko w przypadku znacznego nadmiaru flawonoidów w diecie.
Na nadmiar flawonoidów powinny uważać także osoby chorujące na tarczyce, ponieważ mogą osłabiać działanie jodu i zaburzać procesy metaboliczne. Niekóre z nich mogą także zaburzać transport leków w organizmie.
Flawonoidy pochodzące z soi (np. izoflawony sojowe) mogą doprowadzić do tzw. dominacji estrogenu, który jest niekorzystny dla osób w wieku rozrodczym. Wykazują one pozytywne działanie w okresie menopauzalnym, ale wcześniej nie powinny być stosowane w nadmiarze.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.