Flawonoidy - charakterystyka, właściwości, występowanie

Flawonoidy to naturalne bioaktywne związki roślinne, które pełnią funkcję barwnika. Występują powszechnie w większości warzyw i owoców. Istnieje bardzo wiele odmian i gatunków flawonoidów. Najdują się przede wszystkim w liściach i kwiatach, a także owocach i nasionach roślin.

Ze względu na swoją różnorodność pod względem budowy flawonoidy dzieli się na:

• flawanony,
• flawanole,
• flawony,
• izoflawony,
• flawonole,
• antocyjany.

Flawonoidy są naturalnymi barwnikami i nadają roślinom różnorodne kolory. W cytrusach zwykle jest to żółty, pomarańczowy lub zielony, w pozostałych owocach od czerwieni aż po czerń.

Flawonoidy wykazują działanie ochronne wobec roślin. Przede wszystkim zabezpieczają je przed działaniem czynników zewnętrznych - promieniowaniem UV, szkodnikami, grzybami oraz pleśnią. Dodatkowo regulują wzrost roślin i kontrolują wszystkie procesy zachodzące w nich.

Jeśli chodzi o ludzki organizm, flawonoidy wykazują przede wszystkim działanie:

• antyoksydacyjne i przeciwnowotworowe
• przeciwzapalne
• detoksykujące
• przeciwbakteryjne
• przeciwwirusowe
• przeciwgrzybicze
• antyarytmiczne
• rozkurczowe
• moczopędne
• obniżające ciśnienie krwi
• antyzakrzepowe
• przeciwmiażdżycowe

Swoje antyoksydacyjne działanie flawonoidy zawdzięczają niektórym mechanizmom, które wspierają walkę z wolnymi rodnikami. Przede wszystkim hamują działanie enzymów, biorących udział w tworzeniu rozrostów nowotworowych. Dodatkowo wpływa na jony miedzi i żelaza, dzięki czemu zapobiega tworzeniu się wolnych rodników.

Niskocząsteczkowe antyoksydanty dość szybko się utleniają. Dzieje się tak na przykład w przypadku witamin C oraz E. Flawonoidy pomagają wzmacniać je przed rozpadem, dzięki czemu mogą one lepiej działać na organizm.

Flawonoidy a nowotwory

Badania prowadzone od końca XX wieku wskazują na to, iż flawonoidy mogą znacznie obniżać ryzyko rozwoju nowotworów, ponieważ obniżają aktywność tzw. związków kancerogennych i mutagennych. Dodatkowo hamują uszkodzenia komórek, co zmniejsza ryzyko nieprawidłowych rozrostów.

Badania wykazały ponadto, że stosowanie określonego gatunku flawonoidów - izoflawonów - znacznie obniża ryzyko rozwoju nowotworów hormonozależnych, czyli raka piersi i prostaty. Dodatkowo flawonoidy pomagają w zapobieganiu nowotworów tarczycy oraz płuc.

Regularne picie zielonej herbaty i umiarkowane spożywanie czerwonego wina pomaga chronić organizm przed działaniem wolnych rodników i pozwala zachować zdrowie na dłużej.

Wpływ flawonoidów na układ sercowo-naczyniowy

Flawonoidy pełnią także istotną funkcję w zapobieganiu chorobom układu sercowo-naczyniowego. Już niewielka ich ilość dziennie może znacząco zmniejszyć ryzyko śmierci na zawał. Flawonoidy utrudniają utlenianie cholesterolu LDL i osadzaniu się jego cząsteczek w naczyniach krwionośnych. Jednocześnie zwiększają poziom dobrego cholesterolu HDL, a w połączeniu z witaminą C wspierają syntezę kolagenu.

Dzięki takiemu działaniu flawonoidy zmniejszają ryzyko rozwoju żylaków, obniżają ciśnienie krwi, a także chronią przed stanami zapalnymi związanymi z miażdżycą.

Francuska dieta obfituje w produkty maślane oraz tłuszcze, a mimo to Francuzi bardzo rzadko chorują na miażdżycę czy inne choroby sercowo-naczyniowe. Dzieje się tak prawdopodobnie dlatego, że ich dieta dodatkowo jest bardzo bogata we flawonoidy pochodzące z warzyw, owoców oraz umiarkowanych ilości czerwonego wina.

Flawonoidy aktywnie zapobiegają tworzeniu blaszek miażdżycowych, pomaga także w przypadku tzw. zespołu metabolicznego.

Flawonoidy a układ nerwowy

Działanie flawonoidów pozwala aktywnie walczyć także z procesami neurodegeneracyjnymi, a ich regularne spożywanie wspiera cały układ nerwowy. Z wiekiem procesy te zaczynają postępować, a sprawności psychiczne mogą być osłabione. Włączenie flawonoidów na stałe do diety pozwala także zredukować ryzyko rozwoju demencji i choroba Alzheimera, a także choroby Parkinsona.

Flawonoidy wychwytują reaktywne formy tlenu oraz azotu, odpowiedzialne za procesy neurodegradacyjne, a następnie neutralizują je. W ten sposób znacznie zmniejszają niszczenie neuronów i hamują ten proces.

Regularne spożywanie flawonoidów pomaga także w prewencji wielu chorób, w tym także przewlekłych. Należy zadbać o ich odpowiednią podaż szczególnie w przypadku:

• cukrzycy
• chorób wątroby
• AIDS

W przypadku cukrzycy flawonoidy zatrzymują gwałtowny wzrost poziomu cukru we krwi, szczególnie po posiłku. Chronią także przed rozwojem zaćmy, co u cukrzyków zdarza się bardzo często. Stymulują także wydzielanie insuliny, czyli hormonu trzustkowego, który odpowiedzialny jest za transport glukozy.

Sylimaryna jest jednym z flawonoidów, który wykazuje szczególnie pozytywne działanie na wątrobę. Chroni ją przed uszkodzeniami i stymuluje ją do regeneracji.

Okazuje się, że flawonoidy mają także swój udział w leczeniu i zapobieganiu rozwojowi AIDS. W tym przypadku najważniejszą ich funkcją jest hamowanie namnażania się wirusa. Niektóre z nich hamują przenikanie wirusa HIV do wewnątrz komórek.

Flawonoidy znajdują się powszechnie w warzywach i owocach, a także jadalnych kwiatach. Ich główne źródła w naszej diecie to:

• kawa
• herbata
• kakao
• cebula
• papryka
• brokuły
• pomidory
• rośliny strączkowe
• owoce leśne
• winogrona
• jabłka
• owoce cytrusowe
• czerwone wino
• niektóre zboża i przyprawy

Dzięki swojemu działaniu stanowią one istotny element codziennej diety. Świetnym źródłem flawonoidów w diecie są także świeżo wyciskane soki owocowe i warzywne.

Suplementy z flawonoidami

Flawonoidy wchodzą dość licznie w skład suplementów diety, które są powszechnie dostępne w aptekach, marketach i sklepach ze zdrową żywnością. Wśród najchętniej stosowanych flawonoidów wymienia się:

• rutynę
• sylimarynę
• diosminę
• hesperydynę
• izoflawony

Ich działanie może być skuteczne, ale tylko w sytuacji, kiedy cała nasza dieta jest zdrowo zbilansowana.

Ogólnie flawonoidy uważane są za bezpieczne nawet w dużych ilościach. Niestety, nadmierne ich stosowanie może doprowadzić do mniej lub bardziej groźnych dla zdrowia powikłań. Najczęściej nadmiar flawonoidów wchodzi w niepożądane reakcje z witaminą C, E oraz kwasem foliowym, zaburzając ich prawidłowe wchłanianie. Dzieje się tak tylko w przypadku znacznego nadmiaru flawonoidów w diecie.

Na nadmiar flawonoidów powinny uważać także osoby chorujące na tarczyce, ponieważ mogą osłabiać działanie jodu i zaburzać procesy metaboliczne. Niekóre z nich mogą także zaburzać transport leków w organizmie.

Flawonoidy pochodzące z soi (np. izoflawony sojowe) mogą doprowadzić do tzw. dominacji estrogenu, który jest niekorzystny dla osób w wieku rozrodczym. Wykazują one pozytywne działanie w okresie menopauzalnym, ale wcześniej nie powinny być stosowane w nadmiarze.