Gonady - żeńska, męska, choroby, płeć gonadalna
Gonady to gruczoły, które wytwarzają gamety - komórki rozrodcze. U samic są to jajniki, natomiast u samców jądra. Gonady odpowiedzialne są również za produkcję hormonów płciowych, istotnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Co warto wiedzieć o gonadach żenskich i męskich?
1. Czym są gonady?
Gonady to gruczoły płciowe, które uczestniczą w procesie rozrodczym u człowieka i zwierząt. Produkują one komórki rozrodcze (gamety) istotne podczas zapładniania. Gonady występują podwójnie u większości zwierząt, jedynie niektóre ptaki i bezkręgowce mają jedną gonadę.
Gonady u kobiet to jajniki, natomiast gonady u mężczyzn to jądra. Bardzo rzadko zdarza się sytuacja, kiedy organizm posiada gonady obojnacze lub gonady żeńskie i męskie jednocześnie.
2. Gonada żeńska
Gonady u kobiet znajdują się w jamie otrzewnej, w pobliżu bocznych wiązadeł i ścian macicy. Jajniki są stosunkowo niewielkie, ich objętość wynosi 6-8 ml. Funkcja jajników to produkcja oraz transport komórek jajowych, co umożliwia zajście w ciążę.
Gonady wydzielają żeńskie hormony płciowe:
- estrogeny,
- progesteron,
- relaksyna,
- androgeny,
- inhibiny,
- hormon antymullerowski.
W jajnikach obecne są pęcherzyki jajnikowe. W wieku reprodukcyjnym (od rozpoczęcia miesiączkowania do menopauzy) w jajniku dochodzi do dojrzewania pęcherzyka Graafa, w którym znajduje się komórka jajowa.
Rozwój ten jest możliwy za sprawą hormonu folikulotropowego. Następnie pęcherzyk pęka i dochodzi do uwolnienia komórki jajowej, która trafia do jajowodu.
Z uszkodzonego pęcherzyka tworzy się ciało czerwone, a później ciałko żółte. Wytwarza ono progesteron, który pozwala na zagnieżdżenie zapłodnionej komórki jajowej w błonie śluzowej macicy i rozwój ciąży.
3. Gonada męska
Gonady męskie to jądra, znajdujące się w mosznie. Jądra znajdują się poza organizmem, ponieważ proces spermatogenezy przebiega prawidłowo poniżej 37 stopni Celsjusza.
Z tego względu worek mosznowy odpowiada za utrzymywanie prawidłowej temperatury jąder, tak by mogły w odpowiedni sposób wytwarzać plemniki. Zwykle jądra są niesymetryczne, nieco różnią się wielkością i cieżarem (ich objętość wynosi 12-30 ml).
Gonady u mężczyzny składa się z wielu kanalików, w których znajdują się komórki plemnikotwórcze. Następnie przenoszą się do najądrza, gdzie dojrzewają do odpowiedniej formy. Wówczas przedostają się do nasieniowodu, a kolejno do przewodu wytryskowego, połączonego z cewką.
Gonady wydzielają męskie hormony płciowe:
- testosteron,
- hormon antymullerowski,
- aktywiny,
- inhibiny.
4. Choroby gonad
W obszarze gonad męskich i żeńskich może dojść do szeregu nieprawidłowości. U kobiet może pojawić się torbiel jajnika, cysta, skręcenie jajnika lub nowotwór. Dosyć często dochodzi również do zaburzeń hormonalnych, do których nalezy zespół policystycznych jajników lub problem z miesiączką (nieregularność lub brak).
Z kolei mężczyźni są narażeni między innymi na ryzyko skręcenia powrózka nasiennego, raka jąder, zapalenia najądrzy lub hipogonadyzm (niewystaczająca produkcja testosteronu w jądrach).
5. Płeć gonadalna
Na podstawie gonad można określić płeć gonadalną u ludzi i zwierząt. To z kolei przekłada się na rozróżnienie płci genitalnej za pomocą zewnętrznych narządów płciowych.
Za rozwój płci gonadalnej odpowiada chromosom Y. Płeć kształtuje się około 6 tygodnia ciąży, wcześniej płeć zarodków jest identyczna. Dopiero pod wpływem Y gonada zaczyna przeobrażać się w jądro, a w przypadku braku chromosomy - samodzielnie powstają jajniki.
Następuje też produkcja hormonów płciowych, które oddziałują na organizm. Powstają też cechy wyglądu charakterystyczne dla chłopców i dziewczynek. Sporadycznie dochodzi do zaburzenia płci gonadalnej, szacuje się że dochodzi do tego u jednej osoby na 20 000 przypadków.
Wówczas dziecko może mieć nieprawidłowo rozwinięte gonady, brak gruczołów lub posiadać obie płci. Skutkiem będzie pojawienie się męskiej i żeńskich narządów rozrodczych jednocześnie, a także problem w identyfikacji własnej tożsamości.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.
