Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Lek. Tomasz Szafarowski

Szczepienia obowiązkowe - dla dzieci, dla osób narażonych na zakażenia

Szczepienia obowiązkowe dzieci należy przeprowadzać ściśle z wytycznymi kalendarza szczepień
Szczepienia obowiązkowe dzieci należy przeprowadzać ściśle z wytycznymi kalendarza szczepień (Zdjęcie autorstwa TaniaVdB / CC0 1.0)

Szczepienia obowiązkowe są bezpłatne, finansowane ze środków publicznych. Z kolei szczepienia zalecane, również zawarte w kalendarzu szczepień, nie są refundowane z budżetu Ministerstwa Zdrowia. Różnica pomiędzy szczepieniami obowiązkowymi a zalecanymi wynika przede wszystkim ze sposobu finansowania danego szczepienia. Co warto wiedzieć o szczepieniach? Czym różni się szczepienie w 6 roku życia od szczepienia w wieku 13 lat? Jak wygląda szczepienie w 2 miesiącu życia dziecka?

spis treści

1. Szczepienia ochronne – czym jest szczepionka?

Szczepionka jest preparatem, który stymuluje układ immunologiczny do tego, aby rozwinął odporność na określone drobnoustroje chorobotwórcze.

Dzięki szczepieniom możliwe jest zapewnienie maksymalnej ochrony przed rozwojem groźnych chorób zakaźnych. Innym ważnym celem szczepionek jest eliminacja poszczególnych chorób zakaźnych wśród pacjentów.

2. Obowiązkowe szczepienia w Polsce i szczepienia zalecane

Zobacz film: "Prawidłowy przyrost masy ciała w ciąży"

Czy szczepienia są obowiązkowe? To pytanie zadaje sobie wielu rodziców małych dzieci. Okazuje się, że kalendarz szczepień uwzględnia zarówno szczepienia obowiązkowe, jak i te zalecane. Obowiązek szczepień w Polsce wynika z przepisów ustawowych.

Szczepionki obowiązkowe dla dzieci to szczepienia ochronne regulowane przepisami ustawowymi, realizuje się u pacjentów od pierwszego dnia życia aż do dziewiętnastego roku życia. Co ważne, lista szczepień obowiązkowych dotyczy nie tylko dzieci oraz młodzieży, ale również osób, które są narażone na zachorowanie. Procedurze szczepień powinny poddać się pracownicy służby zdrowia, osoby studiujące kierunki medyczne, lekarze, weterynarze, pielęgniarki etc.

Szczepionki ochronne pozwalają uniknąć chorób zakaźnych, niosących ze sobą ryzyko ciężkiego przebiegu, niebezpiecznych powikłań czy przedwczesnego zgonu. Jaka jest lista szczepień obowiązkowych w naszym kraju?

Obowiązkowe szczepienia w Polsce to:

Kalendarz szczepień, prócz szczepień obowiązkowych uwzględnia także szczepienia zalecane przez Główny Inspektorat Sanitarny. Te powinny zostać przyjęte na przestrzeni pierwszych trzech lat życia. Do szczepień zalecanych zalicza się:

3. Co to jest kalendarz szczepień?

Kalendarz szczepień jest zbiorem zaleceń opracowanym przez specjalistów chorób zakaźnych, nad którym pieczę sprawuje Główny Inspektorat Sanitarny. Zatwierdzony jest on przez Ministerstwo Zdrowia i publikowany jako Program Szczepień Ochronnych.

W kalendarzu podane są rodzaje szczepień obowiązkowych oraz zalecanych, jakim należy poddać dziecko, a także okres życia dziecka, w jakim szczepienia te należy wykonać. Przestrzegając zaleceń zawartych w terminarzu szczepień, dba się o zdrowie dziecka i jego ochronę przed wieloma groźnymi chorobami.

Szczepionki obowiązkowe w Polsce są wykonywane za darmo, za szczepienia dodatkowe trzeba zapłacić. Oba rodzaje szczepień są jednak ważne dla zdrowia.

4. Kalendarz szczepień – kiedy wykonujemy szczepienia obowiązkowe?

Kiedy należy wykonywać szczepienia obowiązkowe? W naszym kraju szczepienia obowiązkowe powinno się realizować zgodnie z wytycznymi zawartymi w kalendarzu szczepień. Pierwsze szczepienia u dzieci realizowane są jeszcze przed wypisaniem z oddziału neonatologicznego. Ostatnie ze szczepień należy przyjąć do dziewiętnastego roku życia.

Szczepieniom poddawane są noworodki, małe dzieci i młodzież, ale również osoby narażone na choroby zakaźne. Do grupy wysokiego ryzyka zaliczyć można studentów medycyny oraz innych kierunków medycznych, pracowników służby zdrowia, weterynarzy oraz techników weterynarii.

4.1. Szczepienia dzieci w 1. roku życia

Pierwsza dawka szczepionki chroniącej przed wirusowym zapaleniem wątroby typu B podawana jest przed wypisaniem maluszka z oddziału noworodkowego, podobnie jak szczepionka przeciwko gruźlicy.

Między szóstym, a ósmym tygodniem życia dziecka wykonane zostają następujące szczepienia obowiązkowe:

  • szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi oraz krztuścowi,
  • szczepienie przeciwko bakterii Haemophilus influenzae typu B,
  • szczepienie przeciwko zakażeniom wywołanym przez rotawirusy
  • szczepienie przeciwko pneumokokom.

Ponadto, dziecku ponownie podaje się szczepionkę przeciw WZW typu B.

Między trzecim, a czwartym miesiącem życia malucha maluch dostaje drugą dawkę szczepienia przeciwko rotawirusom.

Po ukończeniu czternastu tygodni dziecko poddane zostaje powtórnemu szczepieniu przeciwko takim chorobom jak błonica, tężec, krztusiec, bakterii Haemophilus influenzae typu B. Wykonuje się u niego także szczepienie obowiązkowe przeciwko polio.

Maluszkowi trzeba w tym czasie podać również szczepionkę przeciw inwazyjnym zakażeniom Streptococcus pneumoniae (druga dawka szczepienia).

W piątym lub szóstym miesiącu życia dziecko otrzymuje trzecią dawkę podstawowego szczepienia przeciw rotawirusom. Dodatkowo, dziecko trzeba zaszczepić trzecią dawką preparatu przeciwko błonicy, tężcowi oraz krztuścowi.

Po pewnym czasie należy także powtórzyć szczepionkę przeciwko zakażeniom Haemophilus influenzae typu B, a także podać drugą dawkę szczepionki przeciwko polio.

Siódmy miesiąc życia dziecka to okres, w którym dziecku podaje się trzecią dawkę szczepionki przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B.

4.2. Szczepienia dzieci w 2. roku życia

W trzynastym miesiącu życia dziecko otrzymuje szczepienie przeciwko wirusom wywołującym odrę, świnkę oraz różyczkę. Należy także wykonać trzecie szczepienie podstawowe przeciwko pneumokokom. Jakie szczepienia dla dzieci są jeszcze wymagane?

Między szesnastym a osiemnastym miesiącem maluchowi trzeba również wykonać szczepionkę przeciwko takim chorobom jak tężec, krztusiec, polio oraz Haemophilus influenzae typu B.

4.3. Szczepienia dzieci w okresie przedszkolnym

W okresie przedszkolnym, tj. w szóstym roku życia, dziecko powinno otrzymać pierwszą dawkę szczepienia przypominającego przeciwko takim chorobom zakaźnym jak błonica, krztusiec, tężec. Dodatkowo, szczepienie w 6 roku życia to szczepienie przeciwko polio, odrze, śwince, różyczce.

4.4. Szczepienia dzieci w okresie szkolnym

Dziecko w dziesiątym roku swojego życia otrzymuje szczepienie przypominające przeciwko odrze, śwince, różyczce. Kolejne szczepienie odbywa się dopiero wówczas, gdy dziecko ma czternaście lat. Otrzymuje wtedy szczepienie przypominające przeciw błonicy, tężcowi oraz krztuścowi.

4.5. Szczepienia młodzieży do 19. roku życia

Do dziewiętnastego roku życia pacjent powinien otrzymać przypominającą szczepionkę przeciwko takim chorobom jak błonica oraz tężec. Szczepienie na tężec i błonicę w wieku 18 lat jest szczepieniem obowiązkowym.

5. Kalendarz szczepień na przestrzeni lat

Jak wyglądał kalendarz szczepień dwanaście lat temu? Okazuje się, że w 2010 roku do obowiązkowych dla dzieci i młodzieży należały szczepienia przeciwko:

  • gruźlicy – jedna dawka w ciągu doby po urodzeniu,
  • WZW typ B wg schematu: pierwsza dawka w ciągu doby po urodzeniu, kolejne w 2 i 7 miesiącu życia,
  • błonicy, tężcowi, krztuścowi (DTP) wg schematu: 2, 4, 6, 18 miesiąc życia, 6 rok życia oraz dawki tylko przeciwko tężcowi w 14 i 19 roku życia,
  • Poliomyelitis wg schematu: 4, 6, 18 miesiąc życia – szczepionka zabita, w 6 roku życia podaje się szczepionkę żywą,
  • Haemophilus influenzae typ b wg schematu: 2, 4, 6, 18 miesiąc życia,
  • odrze, śwince, różyczce (MMR) – dwie dawki wg schematu: 14 miesiąc życia, 10 rok życia.

6. Szczepienia refundowane czy płatne?

Niekwestionowaną zaletą szczepień refundowanych jest to, że są one bezpłatne i dostępne. Rodzic, który zdecyduje się zaszczepić dziecko preparatami refundowanymi, może zaoszczędzone pieniądze przeznaczyć na szczepienia zalecane, nieobowiązkowe.

Szczepionki zalecane pozwalają uchronić dziecko przed ospą wietrzną, zakażeniem meningokokowym i bakteriami Neisseria meningitidi czy wirusowym zapaleniem wątroby typu A.

Należy podkreślić, że szczepienia bezpłatne, podobnie jak preparaty wieloskładnikowe pozwalają nabyć odporność na te samy choroby. Zaletą szczepień płatnych jest to, że znajdziemy w nich mniejszą ilość substancji pomocniczych.

Dzięki nim można ograniczyć liczbę ukłuć szczepiennych, co oszczędza maluchowi dodatkowego stresu. Za nierefundowany pakiet obowiązkowych szczepień trzeba zapłacić ok. 1100 złotych.

7. Obowiązek szczepień w innych krajach Europy

W Belgii przyjmowanie szczepionek jest dobrowolne. Obowiązkowemu szczepieniu przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby muszą poddać się jednak pracownicy opieki zdrowotnej.

W kraju sąsiadującym z Polską, Czechach, istnieje obowiązek szczepień dzieci, które nie uczęszczają jeszcze do placówki przedszkolnej. Maluchy do trzeciego roku życia muszą zostać poddane sześciu szczepieniom.

Finlandia jest krajem, który charakteryzuje się niezwykle wysokim wskaźnikiem zaszczepienia. Jakiś czas temu wprowadzono obowiązek szczepień przeciwko takim chorobom jak odra, ospa wietrzna, krztusiec oraz grypa dla osób zatrudnionych w służbie zdrowia i opiece społecznej.
Szczepionki obowiązkowe funkcjonują również we Francji.

Najmłodsi pacjenci muszą przyjąć szczepienie obowiązkowe przeciwko takim chorobom jak: tężec, błonica, polio, krztusiec, wirusowe zapalenie wątroby typu B. Dzieciom podaje się także szczepionki ochronne przeciw pneumokokom, meningokokom grupy C oraz bakterii Haemophilus influenzae typu B.

Inne obowiązkowe szczepienia ochronne to te przeciwko odrze, różyczce i śwince. Nie istnieją żadne kary finansowe dla rodziców niezaszczepionych dzieci, jednak brak szczepień uniemożliwia dostanie się do przedszkoli, szkół, klubów piłkarskich, klubów koszykarskich etc.

Norwegia jest krajem dysponującym najlepiej rozwiniętym kalendarzem szczepień noworodka. Nie istnieją przymusowe szczepienia, ale rodzice małych dzieci mogą korzystać z nich nieodpłatnie.

We Włoszech wykonuje się dwanaście obowiązkowych szczepień przeciwko takim chorobom jak:

  • polio,
  • błonica,
  • tężec,
  • odra,
  • świnka,
  • różyczka,
  • wirusowe zapalenie wątroby typu B,
  • Hib,
  • meningokoki grupy B,
  • meningokoki grupy C,
  • krztusiec,
  • ospa wietrzna.

Szczepienia u dzieci do szóstego roku życia należy wykonać, w przeciwnym razie rodzic może zostać pociągnięty do opłacenia grzywny. Zaostrzono również przepisy dotyczące szczepień dzieci starszych.

8. Czy można zaszczepić chore dziecko?

Wielu rodziców zastanawia się czy można zaszczepić chore dziecko?. Okazuje się, że wśród wyraźnych przeciwwskazań do szczepienia dzieci specjaliści wymieniają ostrą chorobę infekcyjną przebiegającą z gorączką.

Przykładem takiej choroby może być np. ospa wietrzna, mononukleoza zakaźna, angina, zakażenie układu moczowego, zapalenie oskrzeli. Szczepienia ochronne zawierające żywe drobnoustroje nie powinny być podawane w sytuacji, gdy dziecko zmaga się z poważnym zaburzeniem odporności.

Pacjentom nie powinno się podawać szczepienia również wtedy, kiedy nastąpiło zaostrzenie choroby przewlekłej:

Kolejne przeciwwskazanie do podania szczepionki to uczulenie na składniki zawarte w preparacie.

9. Szczepionki dla dzieci – jakie wybrać i kto odpowiada za zaszczepienie?

Odpowiedzialność za szczepienia obowiązkowe u dziecka biorą zarówno rodzice, jak i lekarz rodzinny. W trakcie konsultacji lekarskiej rodzic dziecka warto omówić ze specjalistą kalendarz szczepień, a także wyjaśnić wszelkie wątpliwości związane z tym tematem.

Zwlekanie z decyzją o szczepieniach zwiększa ryzyko zachorowania na choroby zakaźne, a także naraża dziecko na wystąpienie ewentualnych powikłań chorobowych.

Poza szczepieniami obowiązkowymi, istnieją również szczepienia zalecane. Zapewniają one ochronę przed takimi chorobami jak ospa wietrzna czy wirusowe zapalenie wątroby typu A. Do szczepień zalecanych zalicza się również szczepienia przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu, grypie, infekcji rotawirusowej, infekcji meningokokowej.

10. Szczepionki obowiązkowe i konsekwencje odmowy zaszczepienia

Obowiązkowe szczepienia dzieci stanowią od lat temat rozlicznych dyskusji wśród rodziców małych dzieci. Należy nadmienić, że obowiązek poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym jest regulowany przepisami ustawowymi.

Wobec rodziców uchylających się od obowiązku szczepienia dzieci może zostać wszczęte postępowanie egzekucyjne, w rezultacie którego rodzic będzie musiał zapłacić karę administracyjną.

Uchylanie się od obowiązkowych szczepień ochronnych przeciw wskazanym problemom zdrowotnym powoduje, że dziecko może nie tylko zachorować na którąś z poważnych chorób zakaźnych, ale również mieć poważne powikłania chorobowe. Szczególnie negatywny stosunek do szczepień mają ruchy antyszczepionkowe.

11. Szczepienia obowiązkowe dla osób szczególnie narażonych na zakażenia

W 2022 roku do obowiązkowych dla osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie należą szczepienia przeciwko:

WZW typ B

Szczepienia te są obowiązkowe u osób wykonujących zawody medyczne, narażonych na zakażenie (uczniowie średnich i policealnych szkół medycznych, studenci akademii medycznych i innych uczelni wyższych kształcących się na kierunkach medycznych, w ciągu pierwszego roku akademickiego).

U osób z bliskiego otoczenia chorych na WZW typu B i nosicieli HBV (domownicy oraz osoby przebywające w zakładach opiekuńczych, wychowawczych i zakładach zamkniętych), dla chorych z przewlekłym uszkodzeniem nerek, zwłaszcza osób dializowanych.

Dodatkowo, z przewlekłym uszkodzeniem wątroby o etiologii wirusowej, autoimmunologicznej, metabolicznej lub alkoholowej, w szczególności z przewlekłym zakażeniem HCV.

Ponadto szczepienie to jest obowiązkowe u chorych zakażonych HIV, a także dzieci z wrodzonym lub nabytym defektem odporności oraz u chorych przygotowywanych do zabiegów wykonywanych w krążeniu pozaustrojowym.

Haemophilus influenzae

Dla dzieci do ukończenia 2 roku życia niezaszczepionych w schemacie podstawowym od 2 miesiąca życia.

Zakażeniom Streptococcus pneumoniae

To szczepienie obowiązkowe podawane jest domięśniowo lub podskórnie dla dzieci od 2 miesiąca życia do ukończenia 5 roku życia po urazach i z wadami ośrodkowego układu nerwowego przebiegającymi z wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego lub chorujących na:

  • przewlekłe choroby serca z niewydolnością układu krążenia,
  • schorzenia immunologiczno-hematologiczne,
  • małopłytkowość idiopatyczną,
  • ostrą białaczkę,
  • chłoniaki,
  • sferocytozę wrodzoną,
  • asplenię wrodzoną
  • po splenektomii,
  • zespół nerczycowy o podłożu genetycznie uwarunkowanej strukturopatii,
  • pierwotne zaburzenia odporności,
  • zakażenie HIV,
  • przed planowanym przeszczepem lub po przeszczepie szpiku, narządów wewnętrznych lub wszczepieniu implantu ślimakowego.

Ponadto szczepienie to jest obowiązkowe u dzieci przedwcześnie urodzonych do ukończenia pierwszego roku życia, chorych na dysplazję oskrzelowo-opłucną.

Błonicy

Wykonywane ze wskazań indywidualnych i dla osób ze stycznością z chorymi na błonicę oraz w zależności od sytuacji epidemiologicznej.

Ospie wietrznej

Szczepienie obowiązkowe dla dzieci do ukończenia 12 roku życia: z upośledzeniem odporności o wysokim ryzyku ciężkiego przebiegu choroby, z ostrą białaczką limfoblastyczną w okresie remisji.

Obowiązkowe u zakażonych HIV, przed leczeniem immunosupresyjnym lub chemioterapią oraz dla dzieci do ukończenia 12 roku życia z otoczenia osób określonych punktem dotyczącym Streptococcus pneumoniae, które nie chorowały na ospę wietrzną.

Durowi brzusznemu, wściekliźnie, tężcowi, zakażeniom Neisseria meningitidis

Wykonywane ze wskazań indywidualnych i w zależności od sytuacji epidemiologicznej.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze