#SzczepSięNiePanikuj. Prof. Moniuszko: Alergia nie zawsze jest przeciwskazaniem do szczepienia na COVID-19
Czy alergia jest przeciwskazaniem do szczepienia przeciw COVID-19? W jakich przypadkach alergicy mogą się szczepić, a kiedy lepiej tego nie robić? Wyjaśnia prof. Marcin Moniuszko, specjalista alergologii i chorób wewnętrznych.
Artykuł jest częścią akcji Wirtualnej Polski #SzczepSięNiePanikuj.
1. Alergie a szczepionki na COVID-19
Wakcynacja szczepionką firmy Pfizer w Wielkiej Brytanii zaczęła się od falstartu. Już pierwszego dnia podano tysiące dawek preparatu, żeby dzień później w popłochu wstrzymać akcję szczepień. Przyczyną tego była gwałtowna reakcja alergiczna, która wystąpiła po szczepieniu u dwóch medyków. Dopiero później okazało się, że obie osoby są alergikami i zawsze noszą przy sobie strzykawkę z adrenaliną na wypadek wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego. Szczepionki przeciw COVID-19 zostały im podane, mimo że producent wśród przeciwwskazań wymienia właśnie wstrząsy anafilaktyczne w historii choroby.
Choć był to ewidentny błąd w sztuce lekarskiej, od tego czasu temat alergii na szczepienia przeciw COVID-19 wzbudza wielkie emocje. I nic dziwnego, ponieważ według szacunków Ministerstwa Zdrowia ponad 40 proc. Polaków ma jakieś alergie.
Zdaniem prof. dr hab. Marcina Moniuszki, specjalisty z Kliniki Alergologii i Chorób Wewnętrznych istnieje ryzyko, że część Polaków z alergiami może zostać zbyt pochopnie pozbawiona szans na zaszczepienie się przeciwko COVID-19. Kiedy trzeba, a kiedy nie warto rezygnować ze szczepienia u alergików?
Tatiana Kolesnychenko, WP abcZdrowie: Czy szczepionki przeciw COVID-19, dopuszczone do obrotu w UE i Stanach Zjednoczonych, wywołują więcej reakcji alergicznych niż wcześniej znane szczepionki?
Prof. Marcin Moniuszko: Jeśli brać pod uwagę całą, liczącą kilkadziesiąt lat historię masowych szczepień, to statystycznie ryzyko wystąpienia ciężkiej reakcji alergicznej wynosi około 1 na milion podań. Obserwacje pierwszych kilku milionów osób zaszczepionych przeciw COVID-19 wskazują, że ciężkie reakcje alergiczne po podaniu szczepionki, opartej na technologii mRNA występują przeciętnie w 1 przypadku na 100 tysięcy podań.
Z czego wynika zwiększona liczba przypadków alergii?
O tym, czy ta liczba rzeczywiście jest zwiększona, przekonamy się dopiero za jakiś czas, kiedy zaszczepione zostaną dziesiątki milionów osób.
Na razie jest to odsetek promila. Wystarczy porównać, z jaką częstotliwością występują reakcje alergiczne po podaniu antybiotyków albo bardzo popularnych leków przeciwbólowych, które na całym świecie i również w Polsce można kupić bez recepty. Otóż nawet licząc bardzo ostrożnie, alergie na te leki występują średnio u jednego na 100-200 pacjentów, czyli około tysiąc razy częściej niż po podaniu szczepionki.
Jak najczęściej objawia się alergia na szczepionki? Czy wszystkie przypadki są ciężkie?
W odróżnieniu od typowych działań niepożądanych szczepionki, czyli bólu w miejscu wstrzyknięcia, zmęczenia czy podwyższonej temperatury, alergia na szczepionki to naprawdę rzadkie zjawisko. Czasem może przebiegać łagodnie, ograniczając się jedynie do pokrzywki. Jeszcze rzadsza, ale budząca szczególny niepokój jest anafilaksja, czyli nagłe pojawienie się gwałtownie rozwijającej się ciężkiej, uogólnionej reakcji organizmu, która może prowadzić do zagrażającego życiu spadku ciśnienia tętniczego, czyli wstrząsu anafilaktycznego.
Co może być przyczyną wystąpienia alergii na szczepienie przeciw COVID-19?
Generalnie wiele składników różnych leków może wywołać reakcję alergiczną, jeśli organizm ma predyspozycję do wytwarzania swoistych przeciwciał IgE, które następnie rozpoczynają kaskadę różnych, zwykle bardzo nieprzyjemnych procesów immunologicznych.
Jeśli chodzi konkretnie o szczepionki mRNA, to pierwsze miejsce na liście podejrzanych zajmuje jeden ze "stabilizatorów" szczepionki - PEG, czyli glikol polietylenowy. To dość powszechnie używana substancja. Jest składnikiem wielu kosmetyków, leków, kremów, maści, środków przeczyszczających umożliwiających przygotowanie do kolonoskopii. Innymi słowy, PEG był i jest uznawany w świecie za substancję bezpieczną. Tym bardziej, że do tej pory uczulenie na PEG nie należało do częstych zjawisk. W piśmiennictwie medycznym do końca roku 2020 opisano zaledwie kilkadziesiąt przypadków takiej alergii w świecie.
Czy można i warto przed szczepieniem na COVID-19 sprawdzić swoją wrażliwość na glikol polietylenowy?
Myślę, że jest to uzasadnione tylko w niektórych przypadkach i po wcześniejszym uzgodnieniu z alergologiem. Samo badanie nie jest takie proste, ponieważ nie zawsze są dostępne gotowe zestawy do testowania uczulenia na PEG. W Polsce takie testy mogłoby wykonać stosunkowo niewiele ośrodków.
Poza tym PEG może też wywoływać inne reakcje, podobne do alergicznych, ale wywołane przez zupełnie inne mechanizmy. A testy nie są zbyt wiarygodne w przewidywaniu ryzyka takich niealergicznych reakcji. Więc testy w kierunku PEG mogą pomóc tylko w jakiejś części przypadków. Więcej informacji lekarzowi może dostarczyć dokładny wywiad z pacjentem. Jeśli na przykład okaże się, że w przeszłości dana osoba miała reakcje alergiczne na leki, w których był zawarty PEG, to powinna zostać zdyskwalifikowana ze szczepienia.
Niebawem KE dopuści na rynek wektorową szczepionkę firmy AstraZeneca. Czy ten preparat może być alternatywą dla osób uczulonych na PEG?
Brytyjscy lekarze sugerują, że tak. Niemniej jednak należy tu zachować pewną ostrożność. Szczepionka firmy AstraZeneca nie ma w składzie PEG, ale zawiera Polisorbat 80. Ta substancja również jest składnikiem wielu leków i kosmetyków, ale w niektórych przypadkach może wywołać krzyżową reakcję alergiczną u osób uczulonych na PEG.
W jakich przypadkach odradzałby pan szczepienia?
Wszystkie rekomendacje międzynarodowe oraz polskie są pod tym względem zgodne. Powinniśmy powstrzymać się od szczepienia osób, które są uczulone na którykolwiek ze składników szczepionki oraz u tych, u których po przyjęciu pierwszej dawki szczepionki wystąpiła uogólniona reakcja alergiczna.
Jak można sprawdzić, czy jest się uczulonym na składniki szczepionki?
Przede wszystkim przedstawiając lekarzowi informacje na temat przebytych przez nas w przeszłości reakcji alergicznych, szczególnie tych związanych z przyjęciem leków lub innych preparatów. Lekarz, a najlepiej alergolog, pomoże nam rozstrzygnąć, czy takie historie mogą mieć wpływ na bezpieczeństwo obecnego szczepienia.
A co z osobami, które przebyły w przeszłości wstrząs anafilaktyczny z innych powodów? Czy one mogą się szczepić przeciwko COVID-19?
Z pewnością należy zachować szczególną ostrożność w przypadku osób, które w przeszłości doświadczyły ciężkich reakcji alergicznych z powodu innej szczepionki, leku, pokarmu czy użądlenia/ukąszenia przez owady. Ale uwaga! Nie oznacza to, że ci pacjenci powinni być automatycznie dyskwalifikowani do szczepienia.
COVID-19 potrafi być nieprzewidywalną chorobą, która może zakończyć się zgonem. Zanim więc zrezygnujemy ze szczepienia, powinniśmy przeanalizować i przedstawić pacjentowi wszystkie za i przeciw. Jeśli zapadnie decyzja o szczepieniu, konieczna jest obserwacja takiego pacjenta po iniekcji przez co najmniej 30 minut. Oczywiście, najlepiej byłoby, gdyby szczepienie odbywało się w placówce, w której istniałaby możliwość natychmiastowego leczenia ewentualnej ciężkiej reakcji alergicznej.
Co z osobami, które mają inne alergie wziewne lub pokarmowe, ale nie przebyły anafilaksji? Czy mogą otrzymać szczepionkę przeciw COVID-19?
Różnego rodzaju alergiami jest obarczonych nawet 40 proc. Polaków. Dla większości z nich zarówno szczepionki mRNA jak i wektorowe nie stanowią niebezpieczeństwa, ponieważ nie zawierają w swoim składzie elementów pokarmowych ani też alergenów wziewnych. Nie powinno się więc pozbawiać możliwości szczepienia przeciw COVID-19 osób, które mają alergię, ale nie doświadczały dotychczas reakcji anafilaktycznych. Zaleca się natomiast, by pacjenci ze skłonnością do alergii byli obserwowani po szczepieniu przez co najmniej 15 minut.
A jeśli jednak lekarz POZ zdyskwalifikuje pacjenta ze szczepienia?
Każdy lekarz kwalifikujący do szczepienia ma takie prawo i może z niego skorzystać. Ostateczna decyzja o szczepieniu należy do lekarza w punkcie szczepień.
Zobacz także: #SzczepSięNiePanikuj. Do Polski może trafić nawet pięć szczepionek przeciw COVID-19. Czym się będą różnić? Którą wybrać?
Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.