Trwa ładowanie...

Żelazo - rola, nadmiar i niedobór, źródła żelaza, zapotrzebowanie

 Paula Jakubasik
09.02.2022 13:55
Niedobór żelaza prowadzi do anemii.
Niedobór żelaza prowadzi do anemii. (123rf)

Żelazo to jeden ze pierwiastków mineralnych, których obecność w organizmie jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania. Niedobór żelaza wywołuje szereg nieprzyjemnych dolegliwości i prowadzi do anemii. Jaką rolę pełni żelazo i co warto o nim wiedzieć?

spis treści

1. Czym jest żelazo?

Żelazo to pierwiastek mineralny, niezbędny do właściwego funkcjonowania organizmu. Może być on dostarczany z pożywieniem lub w ramach suplementacji. Żelazo jest wchłaniane w dwunastnicy, a kolejno wraz z krwią trafia do szpiku kostnego, śledziony i wątroby.

Rodzaje żelaza:

Zobacz film: "Choroby serca najczęstszą przyczyną zgonów Polaków"
  • żelazo hemowe - obecne w produktach pochodzenia zwierzęcego,
  • żelazo niehemowe - obecne w produktach roślinnych.

2. Rola żelaza w organizmie

Żelazo w organizmie jest obecne w krwinkach czerwonych, tkankach mięśniowych i w centrach aktywnych enzymów (katalaza, cytochromy czy peroksydazy).

Pierwiastek ten odgrywa ważną rolę - wiąże cząsteczkę tlenu i przenosi ją do innych narządów. Żelazo jest potrzebne do utrzymywania i podnoszenia odporności organizmu, a także do skutecznej walki z drobnoustrojami chorobotwórczymi.

Ma też wpływ na układ nerwowy, a przede wszystkim na funkcje intelektualne, zdolność pamięci i koncentracji. Pierwiastek usuwa również wolne rodniki, które przyczyniają się do starzenia skóry i osłabiania kondycji organizmu.

Należy pamiętać, że nie jesteśmy w stanie samodzielnie produkować żelaza, jego poziom jest zależny od sposobu żywienia i stosowanych suplementów diety.

3. Zapotrzebowanie na żelazo

  • niemowlęta do 5. miesiąca życia - 0,3 mg,
  • dzieci od 6. do 12. miesiąca życia - 11 mg,
  • dzieci od 1. do 3. roku życia - 7 mg,
  • dzieci od 4. do 12. roku życia - 10 mg,
  • chłopcy do 13. do 18. roku życia - 12 mg,
  • dziewczęta do 13. do 18. roku życia - 15 mg,
  • kobiety do 50. roku życia - 18 mg,
  • kobiety powyżej 50. roku życia - 10 mg,
  • mężczyźni - 10 mg,
  • kobiety w ciąży - 27 mg,
  • kobiety karmiące - 10 mg.

4. Kiedy wzrasta zapotrzebowanie na żelazo?

Żelazo jest dość trudno przyswajalne, szacuje się że jedynie około 10% pierwiastka ulega wchłonięciu. Zapotrzebowanie na żelazo jest zdecydowanie wyższe w czasie dojrzewania, ze względu na zmiany zachodzące w organizmie.

Suplementacja jest też wskazana u osób otyłych, wegetarian, kobiet z obfitymi miesiączkami oraz w okresie menopauzy, w czasie ciąży, a także podczas stosowania diet odchudzających.

Zobacz także:

5. Objawy niedoboru żelaza

  • bladość jamy ustnej, gardła, paznokci i ust,
  • senność,
  • apatia,
  • zajady] w kącikach ust,
  • osłabienie, a nawet omdlenia,
  • szybszy puls,
  • problemy z pamięcią i koncentracją,
  • spadek odporności organizmu,
  • brak apetytu,
  • ból i zawroty głowy,
  • łamliwość paznokci,
  • wczesne siwienie włosów,
  • zaburzenia cyklu menstruacyjnego,
  • obniżenie libido,
  • suchość skóry,
  • polineuropatia czuciowo-ruchowa,
  • duszności,
  • kołatanie serca,
  • przedwczesny poród i niska waga noworodka.

6. Objawy nadmiaru żelaza

  • wzdęcia,
  • zaparcia,
  • ciemna pigmentacja skóry,
  • zaburzenia hormonalne,
  • kardiomiopatia,
  • osteoporoza,
  • depresja,
  • cukrzyca,
  • bóle stawów.

Zbyt wysoki poziom żelaza przyczynia się do rozwoju chorób nowotworowych i zwiększa ryzyko wystąpienia zawału serca. Dodatkowo w połączeniu z nadtlenkiem wodoru sprzyja miażdżycy i szybszemu starzeniu się.

7. Źródła żelaza w diecie

Źródła żelaza w diecie można podzielić na pochodzenia zwierzęcego i roślinnego. Produkty należące do pierwszej grupy są zdecydowanie lepiej przyswajalne, organizm wchłania ok. 20% żelaza z mięsa, natomiast jedynie 5% z roślin.

Największą zawartość żelaza ma mięso - drób, wątróbka wieprzowa i chude mięso czerwone. Wegetarianie powinni skupić się na zróżnicowaniu diety i regularnym oznaczaniu poziomu pierwiastka we krwi, by w porę zauważyć jego ewentualny niedobór.

Zadowalająca ilość żelaza znajduje się w kiełkach, soczewicy, ciecierzycy i soi. Warto regularnie sięgać po płatki owsiane, groch, kiszoną kapustę, sezam, orzechy, brokuły, rzeżuchę, buraki, botwinkę, daktyle i suszone owoce.

Dobrym pomysłem będzie wybieranie produktów pełnoziarnistych - pieczywa, ciemnego makaronu czy brązowego ryżu. Wyroby tego typu mają nawet trzy razy więcej żelaza niż pszenne odpowiedniki. Do stałego jadłospisu warto wprowadzić sok pomarańczowy lub cytrynowy oraz jajka.

Preparaty z żelazem znajdziesz dzięki stronie KtoMaLek.pl. To darmowa wyszukiwarka dostępności leków w aptekach w Twojej okolicy.

8. Czy warto suplementować żelazo?

Żelazo należy suplementować, jeżeli okaże się że jego poziom w organizmie jest zbyt niski (po wykonaniu badania krwi). Nadmiar tego pierwiastka nie jest korzystny dla organizmu i nie warto sięgać po tego typu produkty na własną rękę. Cena żelaza waha się od 4 do 50 złotych, w zależności od wielkości opakowania i składu. Najlepiej przyswajalne są syropy i toniki.

Treść artykułu jest całkowicie niezależna. Znajdują się w nim linki naszych partnerów. Wybierając je, wspierasz nasz rozwój.

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Następny artykuł: Anemia a kwas foliowy
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze