Insulinoterapia

Działanie insuliny jest obok edukacji chorego, odpowiedniej diety, wysiłku fizycznego i doustnych leków przeciwhiperglikemicznych jedną z metod leczenia cukrzycy. Oczywiście żadna z tych metod nie pozwala na powrót organizmu do pełni zdrowia, tzn. stanu, w którym byłby on w stanie samodzielnie utrzymywać prawidłowy poziom glukozy we krwi i sprawnie kontrolować zachodzące z jej udziałem reakcje biochemiczne. Dzięki dobrze zaplanowanemu i sprawnie stosowanemu leczeniu można jednak minimalizować niekorzystne skutki choroby i polepszać jakość życia chorych.

1. Co to jest insulina?

Insulina jest białkiem (hormonem) wydzielanym przez komórki β wysp Langerhansa trzustki, w odpowiedzi na zwiększone stężenie glukozy we krwi. W ludzkim organizmie hormon ten pełni wiele ważnych funkcji. Jedną z nich jest umożliwienie przejścia glukozy z krwi do komórek, które potrzebują tego surowca do wytworzenia energii niezbędnej do życia.

Zobacz film: "Jak pozbyć się uczucia ciężkich nóg?"

Używana obecnie w leczeniu cukrzycy insulina (tzw. insulina humanizowana) jest substancją wytwarzaną poza organizmem człowieka (metodami inżynierii genetycznej z użyciem bakterii _Escherichia coli l_ub komórek drożdży z rodzaju Saccharomyces), jednak jej budowa ściśle odpowiada naturalnej. Insulina odpowiednio zmodyfikowana w celu polepszenia konkretnych jej właściwości (jak np. prędkość wchłaniania do krwi czy szybkość działania) to tzw. analog insuliny. Do określenia stężenia insuliny w danym preparacie używa się jednostek międzynarodowych (w skrócie j.m.).

2. Rodzaje preparatów insulinowych

Wśród wystepujących na rynku preparatów insuliny wyodrębnić można pięć głównych grup podzielonych ze względu na czas ich działania:

• insuliny krótkodziałające (czas działania od 6-8 godz.),
• insuliny o pośrednim czasie działania (czas działania 16-18 godz.),
• insuliny długodziałające (czas działania ok. 24 godz.),
• szybkodziałający analogi insuliny (czas działania 3-4 godz.),
• długodziałające analogi insuliny (czas działania ok. 24 godz.),
• mieszanki insulinowe (stosowane głównie w leczeniu cukrzycy typu 2).

O ile w cukrzycy typu 2 leczenie choroby rozpoczyna się od stosowania diety, wysiłku fizycznego i leków przyjmowanych doustnie, o tyle w typie 1 leki doustne od początku terapii zastępuje insulina.

3. Wskazania do insulinoterapii

Wskazaniami do stosowania insulinoterapii są zasadniczo:

I. Cukrzyca typu 1.

• U dzieci, młodzieży i dorosłych.
• Cukrzyca LADA (jest rodzajem cukrzycy rozwijającej się powoli z przebiegającymi na przemian okresami niszczenia i regeneracji komórek β wysp trzustkowych, ujawnia się zazwyczaj w 4-5 dekadzie życia) – od chwili jej rozpoznania.

II. Cukrzyca wtórna, spowodowana uszkodzeniem trzustki i wtórnie komórek β przez różne procesy patologiczne, jak np. nowotwór złośliwy, choroba alkoholowa i przewlekłe zapalenie trzustki.

III. Cukrzyca typu 2.

• W wyniku powstania oporności na stosowane leki doustne.
• Przy utrzymywaniu się we krwi poziomu hemoglobiny glikowanej (HbA1c) >7%, po wykluczeniu błędów w diecie i innych przyczyn nieskuteczności leków doustnych (jak np. niewyleczone ogniska zakażenia).
• W przypadku istnienia przeciwwskazań do stosowania tych leków.

IV. Leczenie tymczasowe w takich sytuacjach jak:

• zawał serca,
• zabiegi operacyjne,
• ciąża,
• ostre stany zapalne i inne stany nagłe,
• leczenie ostrych powikłań cukrzycy (przebiegające z kwasicą czy hiperglikemią),
• zaraz po wykryciu cukrzycy typu 2 przy poziomie glukozy we krwi >300 mg/dl lub przy obecności ciał ketonowych w moczu.

W zależności wielu czynników (takich jak typ cukrzycy, etap choroby czy sprawność pacjentów) rozróżnia się różne modele insulinoterapii. Najważniejsze z nich to:

• stosowanie insuliny wspólnie z lekami doustnymi w cukrzycy typu 2 – jest to leczenie przejściowe, a insulinę podaje się raz dziennie;
• stosowanie mieszanek insulinowych – główny model insulinoterapii w cukrzycy typu 2, głównie u osób starszych i mniej sprawnych – insulina podawana jest zwykle 2 razy dziennie; wadą metody jest brak możliwości uzyskania pełnego wyrównania metabolicznego cukrzycy i przyjmowania posiłków o stałych, z góry wyznaczonych porach;
• leczenie „intensyfikowane” – modyfikacja poprzedniej metody, umożliwiająca niewielką zmianę pory posiłku południowego przy zastosowaniu dodatkowo insuliny szybko lub krótko działającej przed posiłkiem;
• intensywna insulinoterapia opiera się na zastosowaniu wielokrotnych wstrzyknięć insuliny w ciągu dnia, jest podstawową metodą stosowaną w typie 1 cukrzycy; podstawowe stężenie insuliny zapewnia analog długodziałający lub preparat o przedłużonym działaniu, a potrzebny poposiłkowy wzrost poziomu insuliny zapewniają preparaty insulin krótkodziałających lub szybkodziałających analogów insuliny;
• intensywna insulinoterapia czynnościowa, będąca udoskonaleniem poprzedniej metody (w zależności od pory i rodzaju posiłku oraz planowanego wysiłku fizycznego chory sam planuje dawkę i czas podania insuliny), najlepiej naśladuje naturalny model wydzielania insuliny przez trzustkę, pozwala uzyskać optymalne wyrównanie metaboliczne choroby zmniejszając ryzyko i łagodząc epizody hiperglikemii i hipoglikemii oraz poprawiając komfort życia pacjentów;
• osobiste pompy insulinowe – zapewniają ciągły wlew insuliny krótkodziałającej lub analogu szybkodziałającego; pompy są dobrym rozwiązaniem u osób z dużymi wahaniami poziomu cukru, przy występowaniu efektu „o brzasku” (znacznego wzrostu stężenia glukozy w godzinach porannych), u kobiet w ciąży i w trakcie leczenia zespołu stopy cukrzycowej; należy się jednak liczyć z ryzykiem infekcji drobnoustrojów w miejscu wkłucia (stosuje się stałe wkłucie do tkanki podskórnej), hipoglikemii przy zbyt dużej dawce wlewu podstawowego i ryzykiem kwasicy przy przerwaniu wlewu.

Insulinoterapia pozwala na poprawę jakości życia chorych na cukrzycę i minimalizowanie następstw choroby. Szeroki wybór preparatów z tym hormonem pozwala na optymalny dobór terapii do danego pacjenta. Przechowywanie insuliny w odpowiednich warunkach ma ogromny wpływ na zarządzanie cukrzycą. Lek powinien być przechowywany z dala od bezpośredniego działania promieni słonecznych.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.