Najczęstsze białaczki u dzieci
Białaczki stanowią najczęstszą grupę chorób nowotworowych wieku dziecięcego. Stanowią ok. 30% nowotworów wieku rozwojowego. W przeważającej części są to postacie ostre białaczek, a jedynie w niewielkim odsetku postacie przewlekłe. W ostatnich dziesięcioleciach osiągnięto znaczy postęp i białaczka z choroby dawniej nieuleczalnej obecnie jest wyleczalna u 80% pacjentów pediatrycznych cierpiących na ostrą białaczkę limfoblastyczną.
1. Co to jest białaczka?
Białaczki to choroby nowotworowe, w których w wyniku naciekania szpiku przez nieprawidłowe komórki nowotworowe dochodzi do wyparcia prawidłowych linii produkujących krwinki, a co za tym idzie pojawiają się objawy niedoboru krwinek czerwonych, płytek krwi oraz prawidłowych krwinek białych. W dalszym etapie choroby dochodzi do wydostania się nowotworowych krwinek białych do krwi, a jej drogą mogą lokalizować się w wielu narządach – między innymi w wątrobie, śledzionie, węzłach chłonnych, kościach i w ośrodkowym układzie nerwowym.
Najczęstszą białaczką występującą u dzieci jest ostra białaczka limfoblastyczna (ALL – acute lymphoblastic leukemia). Jest to choroba nowotworowa, wywodząca się najczęściej z prekursorów linii limfocytów B, rzadko z linii limfocytów T. Limfocyty należą do białych ciałek krwi, czyli leukocytów – odpowiadają one za utrzymanie odporności, jednak wtedy, kiedy są komórkami nowotworowymi, tracą te właściwości.
Nie jest poznana przyczyna powstawania tej choroby. Szczyt zachorowań przypada na 3-7 rok życia, jednak zachorować mogą dzieci w każdym wieku. Białaczka limfoblastyczna może być również wrodzona, tj. rozwijać się już w wieku płodowym. Nieco częściej występuje u chłopców.
2. Objawy białaczki limfoblastycznej
Początkowo choroba może przebiegać skrycie. Pojawia się osłabienie, bladość, zwiększona skłonność do powstawania siniaków i wybroczyn. Może występować powiększenie węzłów chłonnych. Dzieci skarżą się na bóle nóżek, czasami zgłaszają bóle głowy. Występują stany podgorączkowe. Zdarzają się również przypadki, w których objawy są bardzo gwałtowne i przypominają przebieg posocznicy. Co ważne, objawy nie ustępują pomimo stosowania zwykłego leczenia objawowego i przeciwinfekcyjnego.
W badaniu pojawia się powiększenie śledziony i wątroby, a w morfologii krwi zwykle występuje zmniejszona liczba czerwonych ciałek krwi oraz płytek. Liczba białych ciałek krwi, czyli leukocytów może być różna – zmniejszona, zwiększona lub prawidłowa. Natomiast w rozmazie krwi pojawiają się nieprawidłowe komórki nowotworowe, czyli limfoblasty albo blasty. Są to wczesne formy białych krwinek - limfocytów, zmienione przez nowotwór, przez co nie mogąca pełnić swojej funkcji. Dodatkowo dochodzi do gwałtownego rozrostu tych komórek w szpiku, co doprowadza do wyparcia prawidłowych komórek produkujących pozostałe ciałka krwi.
W kolejnych etapach choroby dochodzi do rozprzestrzeniania komórek blastycznych do krwi obwodowej i wędrowania do różnych narządów. W badaniach wzrasta zwykle OB, w zdjęciu radiologicznym występują zmiany w kościach. Chorobie często towarzyszą objawy obniżenia odporności i związane z nim infekcje o podłożu bakteryjnym, wirusowym i grzybiczym. W celu potwierdzenia rozpoznania konieczne jest pobranie szpiku kostnego.
3. Inne choroby nowotworowe krwi wieku dziecięcego
Drugą białaczką spotykaną u dzieci jest ostra białaczka szpikowa (AML acute myelogenus leukemia). Jest to nowotwór złośliwy także wywodzący się z układu białych ciałek krwi, ale tym razem z tzw. granulocytów. Dotychczas nie udało się ustalić przyczyny powstawania choroby. Początkowe objawy mogą być podobne do występujących w ostrej białaczce limfoblastycznej, znacznie częściej obserwowany jest jednak dynamiczny i agresywny przebieg choroby.
W wieku dziecięcym sporadycznie występuje też przewlekła białaczka szpikowa (5%), za to przewlekła białaczka limfocytowa praktycznie nie występuje. Przewlekła białaczka szpikowa może przebiegać podobnie jak u dorosłych (typu dorosłych) lub mieć bardziej burzliwy przebieg (typu dziecięcego).
Kolejnymi chorobami nowotworowymi mogącymi występować w wieku rozwojowym są chłoniaki nieziarnicze (chłoniaki nie-Hodgkina) oraz choroba Hodgkina (ziarnica złośliwa). Objawy choroby są zależne od lokalizacji, typowo występuje powiększenie węzłów chłonnych. Zwykle wzrost następuje powoli, występuje tendencja do łączenia się w pakiety (powiększenie węzłów znajdujących się w bliskim sąsiedztwie).
Jeżeli dochodzi do powiększenia węzłów chłonnych zlokalizowanych w śródpiersiu, wystąpić może duszność, kaszel, objawy związane z uciskiem na żyłę główną górną. Pojawiają się także objawy ogólne – gorączka, narastające osłabienie, utrata masy ciała, poty nocne. Objawy związane z nacieczeniem szpiku to zwykle zmniejszona liczba prawidłowych białych ciałek krwi, spadek liczby krwinek czerwonych oraz płytek krwi.
4. Leczenie białaczek u dzieci
Leczenie ostrej białaczki limfoblastycznej uzależnione jest od grupy ryzyka (ryzyko mniejsze, większe oraz grupa białaczek niemowląt). Standardowo opiera się o stosowanie cyklów chemioterapii, najpierw tzw. indukcyjnej, czyli prowadzącej do remisji (zniknięcia objawów choroby), a następnie konsolidującej (mającej za zadanie zniszczenie wszystkich pozostałych komórek nowotworowych) i podtrzymującej (mającej zapobiegać nawrotowi). U części pacjentów, zwłaszcza tych o bardzo wysokim ryzyku oraz po nawrocie choroby, konieczne bywa przeszczepienie szpiku. Szanse na wyleczenie wynoszą ok. 80%.
Ostra białaczka szpikowa jest białaczką o nieco gorszym rokowaniu, szansa na wyleczenie wynosi 50%.
Choroby nowotworowe krwi u dzieci są, najczęstszymi chorobami nowotworowymi wieku rozwojowego. Jednak na szczęście w ostatnich latach poprawiło się rokowanie. W związku z dużym odsetkiem wyleczeń wyzwaniem jest opracowanie programów monitorowania młodych pacjentów w przyszłości – w celu wczesnego wykrycia i leczenia późnych powikłań chemioterapii.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.