Ptasia grypa - zarażenie, objawy, powikłania, diagnostyka

Ptasia grypa daje u ludzi zróżnicowany obraz kliniczny, który różni się jednak od typowej, zwykłej grypy. Istotną różnicą jest także niezwykle wysoka śmiertelność sięgająca nawet około 60%. Na szczęście nie odnotowano, (jak dotąd) by ptasia grypa rozprzestrzeniała się z człowieka na człowieka, czego odzwierciedleniem jest stosunkowo niska ilość zgłoszonych przypadków - około 440 (wg. WHO na rok 2009).

1. Drogi zakażenia ptasią grypą

Wbrew temu, co się powszechnie sądzi, czas i kierunki migracji dziko żyjących ptaków są odmienne od czasu i kierunków rozprzestrzeniania się ptasiej grypy i nie ma żadnych dowodów na to, że ogniska choroby mogą powstawać na skutek przenoszenia wirusa przez dzikie i migrujące ptaki. Świadczy o tym fakt, że wirus H5N1 rozwinął się w Kazachstanie, Mongolii i Rosji latem, gdy ptaki wodne pierzą się i nie są zdolne do lotu.

Ponadto do powstawania nowych ognisk w Azji dochodziło zawsze na skutek przemieszczania się zarażonego drobiu, szczególnie na szlakach komunikacyjnych, którymi transportowany jest zazwyczaj drób. Atak ptasiej grypy, jaki miał miejsce w Europie zimą 2006 roku, również nie przypadł na okres migracji ptaków.

Zobacz film: "Profilaktyka grypy i przeziębienia"

Obecnie największym niebezpieczeństwem dla człowieka byłaby mutacja wirusa, która spowodowałaby, że H5N1 przenosiłby się z człowieka na człowieka. Mogłoby dojść wtedy do pandemii, ale jak wykazują badania, do czerwca 2006 roku pojawił się dopiero jeden taki przypadek.

Rezerwuarem wirusa jest drób, a także dziko żyjące ptaki różnych gatunków m.in. kaczki, gęsi, gołębie i inne. Do zakażenia człowieka wirusem ptasiej grypy dochodzi w wyniku styczności z martwymi lub żywymi zwierzętami, a także z przedmiotami mającymi bezpośredni kontakt ze źródłem zakażenia (np. rękawiczki, buty).

Warto wiedzieć, że wirus ptasiej grypy nie jest odporny na działanie wysokiej temperatury, gdyż ulega zniszczeniu przy około 50 C. Oznacza to, że nie ma obawy co do np. spożywania smażonego lub gotowanego drobiu czy jaj.

Należy również pamiętać, że na terenie Polski i żadnego z krajów sąsiednich (także w Rosji) nie zostały zgłoszone, aby ptasia grypa wystąpiła u ludzi. Co więcej, wydaje się, że szansa zarażenia jest stosunkowo niska.

2. Objawy ptasiej grypy u ludzi i zwierząt

Okres inkubacji wirusa trwa od 3 do 5 dni i zależy od wieku drobiu, jego gatunku oraz szczepu wirusa. Kliniczne objawy grypy u ptaków są stosunkowo mało charakterystyczne. Są one uwarunkowane czynnikami środowiskowymi, zakażeniami towarzyszącymi, wiekiem i gatunkiem ptaków, a także szczepem wirusa odpowiedzialnym za chorobę.

Do najważniejszych objawów klinicznych grypy HPAI (wysoce zjadliwa grypa ptaków) należą:

• zaburzenia łaknienia, szczególnie brak apetytu;
• depresja i inne zaburzenia nerwowe;
• miękkie skorupy jaj;
• nagły spadek produkcji jaj lub wręcz ich utrata;
• obrzęk oraz zasinienie korali i grzebienia;
• kichanie, obrzęk zatok podoczodołowych, silne łzawienie;
• zaburzenia oddychania;
• biegunka.

Wirus o postaci wysoce zjadliwej może powodować padnięcia, które pojawiają się bez wcześniejszych objawów, a ich wysokość może sięgać nawet 100%. Wirus ptasiej grypy sporadycznie powoduje zakażenia u ludzi. Gdy jednak do tego dojdzie, choroba przebiega o wiele ciężej od „klasycznej” ludzkiej grypy.

Do wystąpienia pierwszych objawów ptasiej grypy u człowieka dochodzi po około 2-8 dniach od kontaktu z czynnikiem zakaźnym. Pierwszymi symptomami choroby jest w większości przypadków:

• gorączka, powyżej 38 stopni C,
• kaszel,
• duszność (trudność w oddychaniu).

Warto zauważyć, że w przeciwieństwie do zwykłego wirusa grypy zdecydowanie rzadziej dochodzi do objawów wynikających z zajęcia górnych dróg oddechowych (takich jak np. ból gardła). Niestety, ptasia grypa dotyka raczej od początku dolnych dróg oddechowych, z zajęciem płuc. W porównaniu do sezonowej grypy częściej występują także objawy ze strony układu pokarmowego, takie jak:

• biegunka,
• ból brzucha,
• wymioty.

Warto pamiętać, że taki obraz chorobowy jest generalnie mało specyficzny i może być wynikiem działania wielu innych czynników zakaźnych (zwłaszcza wirusowych). Po tym, jak ptasia grypa daje pierwsze objawy, dochodzi do gwałtownego postępu choroby.

Szybko dochodzi do ciężkiego zajęcia płuc, a zwłaszcza ich miąższu. Uszkodzenie tego narządu uniemożliwia zachodzenie prawidłowej wymiany gazowej, dochodzi do tzw. zespołu ostrej niewydolności oddechowej (ARDS). Stan taki występuje aż u 68% pacjentów w ciągu 6 dni od początku choroby.

Niestety zespół ostrej niewydolności oddechowej jest bardzo ciężkim stanem, który mimo leczenia cechuje się złą prognozą. W stanie niewydolności płuc pacjent trafia na oddział intensywnej opieki medycznej, gdzie często rozwija się niewydolność wielonarządowa i gdzie dochodzi do zgonu. Śmiertelność w ptasiej grypie jest wciąż bardzo wysoka i wynosi aż 60%.

3. Profilaktyka zarażenia wirusem ptasiej grypy

Aby uniknąć zarażenia wirusem ptasiej grypy, należy przestrzegać kilku środków bezpieczeństwa:

• myć detergentami wszystkie przedmioty, które zetknęły się z surowym drobiem;
• uważać, by soki z surowego mięsa nie stykały się z innymi produktami spożywczymi;
• unikać kontaktu z ptasimi odchodami;
• unikać bezpośredniego kontaktu z zarażonym ptactwem lub z padłymi sztukami – wirus ptasiej grypy przenosi się poprzez kontakt z puchem, pierzem lub piórami;
• unikać jedzenia surowych jaj;
• myć ręce i narzędzia po każdej obróbce produktów drobiowych.

Szczególnie narażone na zarażenie wirusem są:

• dzieci zdrowe w wieku 6.- 23. miesiąca;
• dzieci od 6. miesiąca do 18. rż. leczone przewlekle kwasem acetylosalicylowym;
• kobiety w ciąży;
• osoby cierpiące na przewlekłe choroby układu sercowo-naczyniowego lub oddechowego;
• osoby cierpiące na choroby metaboliczne np. cukrzycę, na niewydolność nerek czy zaburzenia odporności;
• osoby po przeszczepie organów.

4. Diagnostyka i leczenie ptasiej grypy

Rozpoznanie ptasiej grypy jest problematyczne, gdyż na podstawie samych klinicznych objawów ptasiej grypy nie sposób pewnie odróżnić jej od grypy sezonowej czy innych infekcji wirusowych.

W zasadzie, żeby potwierdzić obecność wirusa grypy konieczne jest oznaczenie swoistych przeciwciał (co jednakże nie jest powszechnie dostępne) lub wykrycie patogenu przy użyciu metod biologii molekularnej (PCR). W tym celu konieczne jest wysłanie próbki do wyspecjalizowanego laboratorium.

Leczenie ptasiej grypy polega na zwalczaniu objawów pojawiających się w przebiegu choroby, a także stosowaniu leków przeciwwirusowych, z których najczęściej stosowanym jest oseltamiwir.

5. Powikłania po ptasiej grypie

Ptasia grypa może wywoływać liczne powikłania, które opóźniają powrót do zdrowia. Stany dotyczące bezpośrednio dróg oddechowych obejmują odmę opłucnową (dostanie się powietrza do jamy otaczającej płuca na skutek pęknięcia opłucnej), krwotoki i uszkodzenie płuc związane ze sztuczną wentylacją (za pomocą respiratora).

Ptasia grypa daje powikłania także już po wyzdrowieniu pod postacią tzw. zespołu Reye'a (zwłaszcza u dzieci). Jest to ciężka choroba dotykająca wielu narządów i często prowadząca do śmierci lub konieczności przeszczepienia wątroby. Przyczyna powstawania nie jest dokładnie poznana, ale wiadomo, że pojawia się u osób młodych po ciężkich infekcjach wirusowych lub stosowaniu aspiryny.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.