Ameba (pełzak) – charakterystyka, zakażenie, diagnostyka, leczenie
Ameba jest jednokomórkowy organizmem o zmiennym kształcie ciała. Porusza się ruchem pełzakowatym. Jeśli dojdzie do zakażenia, ameba może być niebezpieczna dla człowieka. Co je wyróżnia, jak rozpoznać chorobę i jak leczyć zakażenie amebą?
1. Co to jest ameba (pełzak)?
Ameba, inaczej pełzak, jest organizmem jednokomórkowym. Jej ciało okryte jest cienką błoną zwaną pellikulą. Jej ciało jest nieregularne. Składa się z cytoplazmy (ektoplazma oraz endoplazma), jądra, jąderka, wodniczki tętniącej oraz wodniczki pokarmowej.
Ameba porusza się za pomocą wysuwanych wypustek nazywanych nibynóżkami. Można wyróżnić kilka stanów ruchowych:
- spoczynkowa – ameba się nie porusza
- pływająca
- nieukierunkowanego ruchu
- ukierunkowanego ruchu k
Ameba rozmnaża się bezpłciowo poprzez podział. Najczęściej dzieli się na dwa lub cztery osobniki potomne. Jeżeli warunki są niesprzyjające może wytworzyć cysty.
2. Zakażenie amebą (neglerioza)
Istnieje wiele gatunków ameb. Ta, która może doprowadzić do zakażenia to Naegleria fowleri. Zakażenie amebą jest bardzo niebezpieczne i w wielu przypadkach niestety kończy się śmiercią. Opisano jedynie 3 przypadki, które dało się wyleczyć.
Naegleria fowleri wywołuje zapalenie opon mózgowych zwane negleriozą. Jak dochodzi do zakażenia?
Ameba występuje w wilgotnych glebach oraz w powietrzu. Najlepiej rozwija się w ciepłych zamkniętych zbiornikach. Może pojawić się także w basenach kąpielowych oraz w basenach do hydroterapii. Najwięcej zachorowań występuje w Stanach Zjednoczonych, Nowej Zelandii oraz Pakistanie.
W Polsce nie odnotowano zakażenia amebą. Tutejsze wody są zbyt zimne i pełzak nie występuje w nich. Nie rozwija się także w basenach, w których woda jest chlorowana i systematycznie czyszczona.
2.1. Jak można się zakazić?
Do zakażenia amebą dochodzi podczas kąpieli w zakażonej wodzie. Zdarzały się przypadki zakażeń, do których dochodziło poprzez nieodpowiednią irygację zatok. Jeżeli do płukania zatok była używana nieprzygotowana lub zanieczyszczona woda. Ameba dostaje się do organizmu przez nos i może dostać się do mózgu.
Nie u wszystkich osób kąpiących się w zbiornikach dochodzi do zakażenia. Jednak dlaczego jedne osoby chorują, a inne nie, nie jest potwierdzone.
Ryzyko zakażenia wzrasta u osób starszych oraz u dzieci. Szczególnie narażone na zakażenie amebą są osoby z niską odpornością.
2.2. Objawy negleriozy
Objawy zakażenia amebą to przede wszystkim:
- ból głowy,
- wymioty,
- gorączka,
- sztywnienie karku,
- senność.
Mogą wystąpić także problemy z koncentracją, utrata równowagi i halucynacje. Ameba atakuje komórki mózgu i żywi się nimi. Śmierć następuje zwykle w ciągu 12 dni od zakażenia.
3. Zakażenie amebą - diagnostyka
Aby ustalić, że pacjent faktycznie zakaził się amebą do badania pobiera się płyn mózgowo –rdzeniowy. Podczas samego leczenia stosuje się antybiotyki, choć nie zawsze są one skuteczne.
W przypadku podejrzenia zakażenia innym rodzajem ameby, wykonuje się badanie kału na obecność szkodliwych patogenów.
3.1. Leczenie zakażenia amebą
Bardzo często u pacjentów z negleriozą stosuje się skojarzone leczenie antybiotykiem oraz miltefozyną. Jest to środek immunomodulujący, wykazuje także działanie przeciwnowotworowe. Pomaga odbudować układ odpornościowy poprzez regenerację błony komórkowej organizmu.
Niestety, lek miltefozin nie jest dopuszczona do obrotu w Polsce, pomimo tego że jest zatwierdzona przed WHO. Leczenie negleriozy zwykle bywa nieskuteczne, ponieważ ameba w mózgu bardzo szybko się rozwija. Zwykle zgon następuje w ciągu dwóch tygodni od zakażenia. Dlatego tak ważna jest profilaktyka.
4. Jak zapobiegać zakażeniu?
Aby minimalizować ryzyko zakażenia amebą należy unikać kąpieli w akwenach o ciepłej wodzie. Można używać także klipsów na nos. Niebezpieczne może być także samo brodzenie w wodzie dlatego trzeba zachować szczególną ostrożność.
Podczas egzotycznych wakacji należy pamiętać, aby nie pić nieprzegotowanej wody oraz myć warzywa i owoce w wodach butelkowanych albo specjalnych płynach. Bardzo ważne jest przyjmowanie także probiotyków, które wzmacniają odporność i pozwalają szybciej zwalczyć zakażenie.
5. Ameboza
Inną chorobą, która może być wywołana przez amebę, jest tzw. ameboza, inaczej pełzakowica. To zakażenie pasożytnicze, które atakuje przede wszystkim układ pokarmowy. Wywołane jest przez pełzaka czerwonki Entamoeba histolytica. Ma ono łagodniejszy przebieg, niż neglerioza, a rokowania zwykle są bardzo pomyślne.
Do zakażenia często dochodzi podczas urlopów w tropikalnych krajach. Bezpośrednią przyczyną jest najczęściej spożycie zakażonych pokarmów lub wypicie wody zawierającej ten patogen. Choroba rozwija się w organizmie od 8 do 30 dni i może dawać objawy o różnym stopniu nasilenia.
Najczęściej objawy amebozy przypominają grypę żołądkową. Pojawiają się biegunki, bóle brzucha, gorączka i ogólne osłabienie. Objawy często pojawiają się i znikają na jakiś czas, a później znów występują. Podstawą diagnostyki jest wykonanie badania kału na obecność pełzaka czerwonki. Leczenie opiera się na antybiotykoterapii.
Podaje się najczęściej metronizadol. Leczenie trwa ok. 10 dni, po tym czasie konieczne jest badanie kontrolne kału.
6. Ameba w oku
Groźne rodzaje ameby mogą ulokować się w każdej części organizmu, także w oku. Dzieje się tak na skutek nurkowania w skażonych zbiornikach wodnych, ale także płukania zatok nieprzegotowaną wodą albo zakładania soczewek kontaktowych brudnymi dłońmi.
Ameba w oku może dawać objawy bólowe w obrębie tego narządu, wywoływać pogorszenie widzenia, ale także dawać objawy niespecyficzne dla narządu wzroku, takie jak nudności, bóle i zawroty głowy, a nawet halucynacje. Potocznie mówi się, że "ameba zjada mózg", a zatem atakuje jego strukturę i stopniowo uszkadza kolejne jego partie, prowadząc do nieodwracalnych zmian.
7. Ameba w Polsce
Ameby kochają klimat tropikalny, niemniej jednak mogą występować i rozmnażać się także w Polsce. Naegleria fowleri w Polsce została odkryta po raz pierwszy w latach 80. Od tamtego czasu klimat stale się ociepla, co daje im dobre warunki do rozmnażania.
Najczęściej rozpoznaje się przypadki ameby w oku. Mówi się nawet o polskiej odmianie ameby, która najbardziej lubi przyczepiać się do soczewek i atakować rogówkę. Niestety, krople do oczu, które mają przeciwdziałać zakażeniu, choć na świecie są już ogólnodostępne, w Polsce jeszcze nie zostały dopuszczone do obrotu.
Najczęściej ameby w Polsce można spotkać w sztucznych akwenach wodnych, gdzie woda jest podgrzewana.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.
