Atopowe zapalenie skóry - przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, fakty o AZS

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to schorzenie, którego podstawą są zaburzenia w układzie immunologicznym. Pojawia się często z alergiami pokarmowymi, astmą czy katarem siennym. Nie można wskazać jednego czynnika, który byłby odpowiedzialny za atopowe zapalenie skóry, więc jego całkowite wyleczenie jest prawie niemożliwe. Stosuje się jedynie leczenie objawowe, które łagodzi uporczywy świąd skóry atopowej, zmniejsza dyskomfort i suchość. Co to AZS? Jak wygląda atopowe zapalenie skóry? Jak rozpoznać atopowe zapalenie skóry?

1. Przyczyny atopowego zapalenia skóry

Co to atopowe zapalenie skóry? Atopowe zapalenie skóry (AZS) należy do grupy tzw. chorób atopowych, do których zalicza się także:

• astmę oskrzelową;
• sezonowy lub przewlekły katar sienny;
• pokrzywkę;
• alergiczne zapalenie spojówek.

Zobacz film: "Czym jest atopowe zapalenie skóry?"

Istnieją trzy główne, współistniejące ze sobą i wpływające na siebie nawzajem, czynniki uznawane za przyczyny atopowego zapalenia skóry (przyczyny AZS):

• geny "kodujące" odpowiednie predyspozycje do reakcji alergicznych;
• nieprawidłowo działający układ immunologiczny;
• czynniki środowiskowe (alergeny).

1.1. Predyspozycje genetyczne

Osoby cierpiące na atopowe zapalenie skóry, bardzo często mają w rodzinie chorych na astmę, katar sienny czy inną formę alergii. Pewne predyspozycje do reakcji alergicznych są więc dziedziczone.

Najnowsze badania mówią, że osoby z chorobą AZS rodzą się z trochę innymi właściwościami skóry niż inni. Są to zaburzenia bariery chroniącej naskórek - nie jest ona naturalnie chroniona tak, jak powinna. Co ciekawe, takie zaburzenie dotyka całej skóry, a nie tylko miejsc, gdzie pojawia się wysypka i świąd skóry atopowej.

Przyczyną zaburzonej ochrony naskórka jest filagryna, a raczej jej nieprawidłowe działanie. Filagryna to białko, które odpowiada za działanie bariery ochronnej naskórka u zdrowych osób.

U chorych na atopowe zapalenie skóry występuje mutacja genu odpowiadającego za "zakodowanie" w organizmie filagryny. Taka mutacja zwiększa także ryzyko wystąpienia innych chorób skóry (rybia łuska, inne rodzaje egzemy) i chorób alergicznych (astma oskrzelowa). Zaburzenia produkcji i działania filagryny w organizmie prowadzą do:

• zmniejszenia naturalnego nawilżenia skóry;
• poniesienie pH skóry;
• zaburzeń w warstwie lipidowej naskórka.

1.2. Zaburzenia układu immunologicznego

Atopowe zapalenie skóry to skórna reakcja alergiczna. Pojawia się, kiedy układ immunologiczny uzna, że obecne na skórze lub wewnątrz organizmu substancje zagrażają alergikowi. Wywoływany jest wtedy stan zapalny, mający na celu usunięcie "szkodliwego" czynnika.

U alergików równowaga pomiędzy poszczególnymi składnikami układu immunologicznego jest zachwiana. Działa zbyt dużo limfocytów Th2 i odpowiadających im cytokin, a w niektórych przypadkach pojawia się także zbyt wysoki poziom immunoglobulin (IgE) i eozynocytów.

To one są odpowiedzialne za reakcję obronną organizmu w przypadku atopowego zapalenie skóry. Taka reakcja sprawia, że skóra atopowa wygląda jeszcze gorzej, ponieważ jest pozbawiona swojej naturalnej bariery ochronnej.

Z drugiej strony, uwarunkowane genetycznie zaburzenia warstwy ochronnej naskórka powodują, że wszelkie możliwe alergeny lub czynniki drażniące z łatwością przenikają w głąb skóry, gdzie łatwtej wywołać reakcję układu immunologicznego i alergiczne zapalenie skóry.

1.3. Przyczyny środowiskowe

Alergeny lub inne czynniki drażniące system immunologiczny alergika, to na przykład:

• kurz;
• jajka;
• orzeszki ziemne;
• mleko;
• soja;
• produkty zbożowe;
• silnie działające kosmetyki;
• drapanie i ścieranie skóry;
• zanieczyszczenia powietrza: dym, chemikalia;
• suche, zimne powietrze;
• gwałtowne zmiany temperatury;
• problemy emocjonalne;
• częste mycie, pozbawiające skórę warstwy ochronnej.

2. Objawy atopowego zapalenia skóry

Jak wygląda AZS? Objawem zapalenia skóry jest przede wszystkim silny świąd. Choroba ze względu na wykwity skórne (zmiany atopowe) nazywane jest także egzemą lub świerzbiączką, łatwo pomylić również AZS skóry z łuszczycą. Oto czynniki, które mogą sprzyjać podrażnieniu skóry:

• alergeny i środki drażniące - podrażnienie mechaniczne, nadmierne pocenie się, wietrzny klimat, wełna, detergenty, środki konserwujące, rozpuszczalniki, mydła;
• alergeny wziewne - sierść zwierząt, pyłki, pleśnie, roztocza kurzu domowego (Dermatophagoides pteronyssinus);
• drobnoustroje - dermatofity z gatunku Trichophyton, drożdżaki, Staphylococcus aureus;
• pokarmy - ryby, skorupiaki, pszenica;
• inne - czynniki psychiczne, stres.

Ostra faza atopowego zapalenia skóry objawia się wykwitami skórnymi, są to tzw. wypryski atopowe. Objawy AZS pojawiają się w miejscu, gdzie skóra atopowa była wystawiona na działanie substancji drażniącej.

Objawy skóry atopowej to ogniska rumieniowe - otoczenia odgraniczone od skóry, na których obecne są nadżerki, pęcherzyki oraz drobne grudki. Objawom wyprysków atopowych (wypryski AZS) towarzyszy świąd skóry. Niestety leczenie wyprysków atopowych polega jedynie na łagodzeniu objawów.

W podostrej fazie zapalenia atopowego skóry widoczne są nie tylko ogniska rumieniowe (bardziej wyraźne w związku ze złuszczaniem naskórka), ale również przeczosy (powstałe na skutek drapania skóry uszkodzenia naskórka - zwykle mają kształt linii).

Po zagojeniu się przeczosy znikają całkowicie, a skóra nie ma żadnych blizn. Przewlekła postać atopowego zapalenie skóry może prowadzić do pojawienia się ognisk lichenizacji, czyli tak zwanego liszajowacenia.

3. Jak przebiega atopowe zapalenie skóry?

Czy atopowe zapalenie skóry jest wyleczalne? AZS jest chorobą przewlekłą, którą charakteryzują okresy zaostrzeń i remisji. Możemy wyróżnić jej trzy fazy: niemowlęca (0-2 r.ż.), dziecięca (3-12 r.ż.) i wieku dorosłego (powyżej 12 r.ż.).

AZS dziecka wyróżniają swędzące, czerwone blaszki, które lokalizują się na twarzy i tułowiu (atopowe zapalenie skóry na twarzy, ramionach i atopowe zapalenie skóry na plecach).

U starszych dzieci i dorosłych pojawiają się grudki, które zmieniają się w strupy i nadżerki. Typowy jest także świąd, pękanie skóry i lichenizacja. Ropoznawane jest:

• atopowe zapalenie skóry twarzy (AZS na twarzy, atopia skóry twarzy);
• atopowe zapalenie skóry na uszach;
• atopowe zapalenie skóry na szyi (AZS na szyi);
• egzema, atopowe zapalenie skóry na dłoniach (AZS na dłoniach);
• atopowe zapalenie skóry rąk;
• atopowe zapalenie skóry pod pachami;
• atopowe zapalenie skóry na nogach (AZS na nogach);
• AZS pod kolanami;
• atopowe zapalenie skóry na stopach (AZS na stopach).

4. Diagnostyka atopowego zapalenia skóry

W celu rozpoznania atopii skóry wykonywane są immunologiczne badania krwi, skórne testy punktowe, testy płatkowe oraz skórny ekspozycyjny test pokarmowy.

Dużą wartość diagnostyczną w przypadku atopowego zapalenia skóry u dorosłych i dzieci mają kryteria Williamsa. Do postawienia rozpoznania konieczna jest występowanie świądu skóry w przeciągu roku oraz 3 z 4 objawów:

• zmiany skórne w zgięciach łokci i kolan, na grzbietach stóp, powierzchni szyi lub okolicach oczu;
• obecność innych chorób atopowych;
• przesuszona skóra;
• widoczne zmiany w zgięciach, na policzkach/czole i wyprostnych częściach kończyn u dzieci do lat 4 lub początek choroby przed 2. rokiem życia.

5. Badania laboratoryjne w diagnozowaniu AZS

W celu potwierdzenia AZS pacjenci kierowani są na badania krwi w celu oznaczenia całkowitego stężenia przeciwciał IgE. Występują one w bardzo małych ilościach we krwi osób zdrowych, norma dla dorosłych wynosi mniej niż 100. Podwyższone IgE rozpoznawane jest u około 80 procent chorych na atopowe zapalenie skóry.

Preparaty na atopowe zapalenie skóry znajdziesz dzięki stronie KtoMaLek.pl. To darmowa wyszukiwarka dostępności leków w aptekach w Twojej okolicy, która oszczędzi

6. Leczenie atopowego zapalenia skóry

Jak leczyć atopowe zapalenie skóry? Leczenie AZS jest dopasowywane do konkretnych objawów i nasilenia atopowego zapalenie skóry. Atopii nie da się wyleczyć, można jednak minimalizować objawy AZS. Lekarz może przepisać następujące metody leczenia atopowego zapalenie skóry:

• kremy i maści o działaniu przeciwzapalnym;
• miejscowe preparaty z lekami przeciwhistaminowymi;
• leki immunosupresyjne (zmniejszające reakcję alergiczną);
• antybiotyki przy infekcji skóry;
• glikokortykosteroidy miejscowe (w ciężkich przypadkach);
• fototerapia;
• leki uspokajające i psychoterapia.

Leki stosowane w czasie AZS mają sprawić, aby skóra atopowa była pozbawiona stanu zapalenego, obrzęku, a także świądu skóry. Osoby z atopowym zapaleniem skóry nie powinny również dopuszczać do nadmiernej suchości skóry i powinny łagodzić swędzenie odpowiednią pielęgnacją:

• robiąc sobie kąpiele w krochmalu, płatkach owsianych lub specjalnych olejkach łagodzących skórę zamiast w perfumowanych płynach do kąpieli;
• wycierając skórę delikatnie ją poklepując, nie trąc;
• natłuszczając skórę po każdej kąpieli za pomocą wazeliny (w miejscach bardzo podrażnionych o złuszczonej skórze) i tłustego kremu;
• unikając stosowania na skórę kosmetyków na spirytusie;
• używając delikatnych proszków do prania;
• rezygnując z zakładanie na skórę wełnianej odzieży;
• unikając podrażnień, np. od kurzu czy zbyt wysokiej temperatury w pomieszczeniach.

W niektórych przypadkach pewne potrawy lub inne czynniki (np. kurz, pot) nasilają objawy atopii. Każda osoba z atopowym zapaleniem skóry powinna zwrócić szczególną uwagę na to, kiedy pojawiają się u niej objawy i unikać czynnika drażniącego.

6.1. Leczenie zakażeń przy atopowym zapaleniu skóry

Istotną rolę odgrywa zmniejszenie populacji gronkowca złocistego, prowadzące do przerwania "błędnego koła atopowego zapalenie skóry". Gronkowiec stymuluje bowiem wytwarzanie tak zwanych mediatorów zapalenia. Histamina - najważniejszy mediator stanu zapalnego - nasila uczucie świądu, a błędne koło zamyka się.

W celu redukcji populacji gronkowca i zmniejszenia świądu skóry należy stosować emolienty zawierające antyseptyki. Preparaty tego typu zmniejszają liczbę bakterii na skórze. Pamiętajmy, że osoby z atopowym zapaleniem skóry nie powinny po kąpieli szorować się ręcznikiem. Trzeba się nim owinąć i lekko przyciskać do skóry atopowej miejsce przy miejscu, a potem użyć balsamu nawilżającego lub tłustego kremu.

Inne zakażenia bakteryjne należy zwalczać za pomocą antybiotyków w kremie stosowanych na skórę (np. ze steroidami) lub w tabletkach (w cięższych postaciach infekcji). W przypadku infekcji grzybiczej zalecane są maści przeciwgrzybicze.

6.2. Leczenie atopowego zapalenia skóry sterydami

Leki kortykosteroidowe (maści i kremy) to najpopularniejsze specyfiki na atopowe zapalenie skóry. Środki tego typu ułatwiają gojenie, łagodzą świąd skóry atopowej, zmniejszają obrzęk, zaczerwienienie i suchość skóry, a także redukują ogniska zapalne.

Cechuje je wysoka skuteczność w leczeniu atopii, ale podczas ich stosowania należy uważać – zbyt często i intensywnie stosowane powodują szereg działań niepożądanych (zanik skóry, trądzik posterydowy, zaburzenia hormonalne). Ostatnio preparaty sterydowe zastępuje się specjalnymi maściami przeciwzapalnymi (inhibitorami kalcyneuryny).

6.3. Leki przeciwhistaminowe w leczeniu atopowego zapalenie skóry

Co na atopowe zapalenie skóry? Leki przeciwhistaminowe stosuje się zgodnie z zaleceniami lekarza (zwykle na noc). Wykazują działanie uspokajające i pomagają uzyskać spokojny sen. Zmniejszają też uczucie świądu skóry atopowej. Czasem pomaga przebywanie na słońcu i naświetlanie promieniami UV.

Jeśli stan chorego jest ciężki, lekarz przepisuje mu doustne sterydy, a gdy dojdzie do zakażenia bakteryjnego lub wirusowego - antybiotyki. Prócz leczenia farmakologicznego w atopowym zapaleniu skóry niezwykle ważna jest pomoc psychologa - ciągłe swędzenie i zmieniona skóra atopowa źle wpływają na psychikę, a stres i brak akceptacji siebie jeszcze potęgują objawy atopowego zapalenia skóry.

6.4. Domowe sposoby leczenia atopowego zapalenia skóry

Aby zapobiec zaostrzeniu atopowego zapalenie skóry, trzeba wyeliminować ze środowiska chorego szkodliwe czynniki. Warto zrezygnować z grubych zasłon i dywanów, bo są siedliskiem roztoczy. Z tego samego powodu trzeba często sprzątać mieszkanie, najlepiej pod nieobecność chorego.

Higiena jest też ważna z innego powodu - w czystym domu istnieje mniejsze ryzyko, że skóra podczas AZS zostanie zainfekowana. Trzeba pamiętać również o wietrzeniu pomieszczeń, bo wysoka temperatura i pot działają drażniąco.

Ponadto osoby z chorobami alergicznymi powinny zrezygnować z trzymania w domu zwierząt. Ich sierść powoduje alergię, a złuszczający się naskórek jest pożywką dla roztoczy. Należy też zrezygnować z noszenia odzieży z wełny.

Osoby z atopowym zapaleniem skóry muszą unikać silnych detergentów, które wywołują podrażnienie i zapalenie skóry prowadzące do zniszczenia płaszcza hydrolipidowego skóry.

Jeżeli płaszcz hydrolipidowy skóry atopowej jest zniszczony dochodzi do zwiększonej utraty wody przez skórę i tym samym do nadmiernego wysuszenia skóry. Suchość skóry atopowej sprawia, że łatwo ulega ona uszkodzeniom.

Sprzyja to wnikaniu szkodliwych czynników, które mogą zaostrzyć przebieg atopowego zapalenia skóry - ich ubrania i bieliznę trzeba prać w płatkach mydlanych lub proszkach dla alergików i dwukrotnie płukać.

Poza tym na szczególną uwagę zasługuje dieta w czasie atopowego zapalenia skóry. Nie u wszystkich z atopowym zapaleniem skóry te same potrawy powodują nasilenie objawów, trzeba więc uważnie obserwować reakcje skóry atopowej na różne produkty.

Warto wiedzieć, że atopowym zapaleniem skóry nie można się zarazić, nie musimy się więc obawiać nawet bardzo bliskiego obcowania z chorym domownikiem.

7. Profilaktyka atopowego zapalenia skóry

Profilaktyka AZS polega na następujących działaniach:

• karmienie niemowląt piersią,
• przestrzeganie zdrowej diety przez matki karmiące piersią,
• ograniczenie kontaktu dziecka z alergenami,
• terminowe rozszerzanie diety o stałe pokarmy,
• ograniczanie kontaktu dziecka z drażniącymi czynnikami od razu po wystąpieniu objawów,
• odpowiednia pielęgnacja skóry,
• powstrzymywanie rozwoju infekcji gardła czy dróg oddechowych.

Treść artykułu jest całkowicie niezależna. Znajdują się w nim linki naszych partnerów. Wybierając je, wspierasz nasz rozwój.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.