Badania profilaktyczne osób dorosłych
Powszechnie wiadomo, że chorobom najlepiej zapobiegać, a jeśli dojdzie już do ich powstania - zwalczać w zarodku. Działanie takie jest często zależne od regularnego wykonywania profilaktycznych badań kontrolnych. Najlepiej zasięgnąć porady lekarza i ustalić, jakie badania są niezbędne i z jaką częstotliwością należy się im poddawać. Zależy to między innymi od płci, wieku pacjenta, jego trybu życia, nałogów. Ważne jest też ustalenie, czy w rodzinie pacjenta występowały choroby dziedziczne, takie jak nadciśnienie tętnicze, choroby nerek, cukrzyca czy nowotwory.
1. Ciśnienie tętnicze
Nadciśnienie tętnicze jest podstępną chorobą, prowadzącą do szeregu powikłań upośledzających funkcjonowanie całego organizmu (m.in. serca, mózgu, nerek, oczu). Na jego rozwój są narażone zwłaszcza osoby po 50. roku życia,
otyłe , palące papierosy , u których w rodzinie występowało nadciśnienie. Choroba ta może także dotyczyć ludzi młodych. Redukcja czynników ryzyka (przez zmianę diety , zwiększenie aktywności ruchowej , rzucenie palenia) zmniejsza prawdopodobieństwo rozwoju choroby. Dlatego ważne jest, aby wartości ciśnienia tętniczego były regularnie kontrolowane, a pierwszy pomiar odbył się już w młodym wieku. Ciśnienie powinno być mierzone przez lekarza rodzinnego przynajmniej raz w roku.
2. Poziom glukozy we krwi
Oznaczenie poziomu glukozy we krwi wykonuje się w celu wczesnego wykrycia jednej z najpopularniejszych chorób – cukrzycy. Celowość wykonywania tego badania u osób bez symptomów choroby uzasadnia fakt, że pierwszym jej objawem może być nawet zawał serca lub udar mózgu.
Zaleca się, aby oznaczenie stężenia glukozy we krwi wykonywać u wszystkich pacjentów powyżej 45. roku życia raz w roku. Istnieją jednak grupy osób, u których profilaktykę należy rozpocząć wcześniej. Są to ludzie:
- z nadwagą, mało aktywni fizycznie,
- u których w rodzinie występowała cukrzyca,
- z nadciśnieniem tętniczym,
- z chorobą układu krążenia,
- z nieprawidłowym poziomem cholesterolu lub triglicerydów,
- u których stwierdzono stan przedcukrzycowy,
- kobiety, które przebyły cukrzycę ciężarnych lub które urodziły dziecko o masie > 4 kg,
- kobiety z zespołem policystycznych jajników.
3. Rak jelita grubego
Badanie kału na obecność krwi utajonej powinno być wykonywane u osób po 50. roku życia raz w roku. Dodatni wynik tego testu jest wskazaniem do dalszej diagnostyki, przede wszystkim celem potwierdzenia lub wykluczenia obecności raka jelita grubego.
Co najmniej raz na 10 lat powinno być wykonane natomiast badanie kolonoskopowe, czyli oglądanie wnętrza jelita grubego po wprowadzeniu przez odbyt specjalnego, zakończonego kamerą urządzenia. Kolonoskopia pozwala nie tylko na zbadanie jelita, ale także na pobranie z ewentualnych niepokojących zmian wycinków do badania mikroskopowego oraz na usunięcia drobnych polipów.
Stosowanie się do powyższych zaleceń pozwala na wykrycie raka jelita grubego we wczesnym stadium i skuteczne jego leczenie.
4. Badanie rtg klatki piersiowej
Badanie to wykonuje się celem wczesnego wykrycia zmian nowotworowych w płucach. Rak płuc występuje w większości przypadków u osób palących, dlatego tylko w tej grupie pacjentów zaleca się coroczne wykonywanie badania rentgenowskiego począwszy od 40. roku życia.
5. Badanie densytometryczne kości
Badanie to dostarcza informacji na temat gęstości kości, pozwalając w przypadkach, w których jest to konieczne na odpowiednio szybkie wdrożenie profilaktyki lub leczenia osteoporozy. Postępowanie takie pozwala na zmniejszenie ryzyka powikłań choroby w postaci złamań (zwłaszcza szyjki kości udowej, złamań kompresyjnych kręgosłupa), do których dochodzić może nawet przy wykonywaniu codziennych czynności. U kobiet badanie powinno być przeprowadzone ok. 10 lat po menopauzie, u mężczyzn natomiast – po 65. roku życia.
6. Badanie stomatologiczne i okulistyczne
Kontrola stomatologiczna powinna być przeprowadzana regularnie co 6 miesięcy. Jest to ważne nie tylko ze względów estetycznych. Zaniedbana próchnica jako źródło infekcji może prowadzić do wielu ciężkich, ogólnoustrojowych chorób. Choroby przyzębia natomiast (np. parodontoza), w przypadku braku odpowiednio szybko podjętego leczenia, oprócz dolegliwości bólowych prowadzić mogą do utraty zębów.
Osoby bez stwierdzonych nieprawidłowości z zakresu narządu wzroku do 40. roku życia na kontrole okulistyczne powinny zgłaszać się raz na 2-3 lata. Powyżej 40. a zwłaszcza powyżej 50. roku życia badanie wzroku powinno być wykonane raz w roku.
Każda kobieta przynajmniej raz w roku powinna wybrać się do ginekologa. Regularna kontrola umożliwia profilaktykę wielu poważnych schorzeń kobiecych, a także uchwycenie już istniejących patologii we wczesnym etapie ich rozwoju.
Cytologia jest najważniejszym badaniem w profilaktyce raka szyjki macicy. Materiał do badania pobiera ginekolog, używając do tego specjalnej szczoteczki. Badanie wykonuje się nie wcześniej niż 3-4 dni po zakończeniu miesiączki i nie później niż 3-4 dni przed spodziewaną kolejną miesiączką. Przed pobraniem rozmazu nie powinno się współżyć, używać tamponów, stosować leków dopochwowych.
Pierwszą cytologię powinno się wykonać przed ukończeniem 25. roku życia, ale nie później niż 3 lata po rozpoczęciu współżycia. Badanie powinno być początkowo wykonywane raz w roku, jednak gdy kilka kolejnych wyników jest prawidłowych, a u kobiety nie występują czynniki ryzyka rozwoju raka szyjki macicy, ginekolog może zlecić kolejną kontrolną cytologię za 3 lata.
Profilaktyczną cytologię wykonuje się do ukończenia 60. roku życia.
7. Badania profilaktyczne w raku piersi
Profilaktyka tego nowotworu opiera się na trzech filarach:
- samokontroli piersi,
- badaniu lekarskim piersi,
- przesiewowym badaniu mammograficznym.
Samokontrola piersi powinna być prowadzona przez kobiety, począwszy od 20. roku życia, regularnie co miesiąc. Badanie to najlepiej wykonywać 3 dni po miesiączce. Badanie lekarskie piersi powinno być przeprowadzane o kobiet między 20. a 39. rokiem życia raz na trzy lata, a u kobiet po 40. roku życia – raz do roku. W Polsce przesiewowe badania mammograficzne wykonuje się po ukończeniu 50. roku życia co rok. Wytyczne amerykańskie sugerują wykonywanie tego badania już od 40. roku życia – co rok lub co 2 lata, w zależności od czynników ryzyka rozwoju raka piersi. Badanie mammograficzne pozwala wykryć nowotwór w bardzo wczesnym stadium, gdy jest on jeszcze niewyczuwalny przy palpacyjnym badaniu piersi. Poza mammografią w profilaktyce raka piersi wykorzystywane jest też badanie ultrasonograficzne.
U części kobiet wykonywanie badań profilaktycznych powinno być rozpoczęte wcześniej i powinny być one przeprowadzane z większą częstotliwością (np. gdy w rodzinie wystąpiły przypadki raka piersi w młodym wieku, bądź gdy kobieta przez długi czas stosowała hormonalną terapię zastępczą).
Zobacz także: Diagnostyka raka piersi
8. Badanie prostaty
Mężczyźni po 50. roku życia powinni mieć co roku wykonane badanie per rectum (przezodbytnicze) celem oceny gruczołu krokowego pod kątem obecności wczesnych zmian nowotworowych. Niektórzy lekarze zalecają też coroczne oznaczenie we krwi tzw. PSA, czyli parametru, który wzrasta w raku gruczołu krokowego. Celowość tego badania jest jednak przez wielu lekarzy podważana.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.