PMS (zespół napięcia przedmiesiączkowego) - jak łagodzić objawy? Przyczyny, czas trwania, leczenie, dieta
PMS to skrót pochodzący od angielskiego Premenstrual Syndrome, które tłumaczymy jako zespół lub stan napięcia przedmiesiączkowego. To około 300 objawów, które mogą pojawić się na kilkanaście lub kilka dni przed miesiączką. U każdej kobiety ten czas wygląda inaczej, a objawy mogą mieć różne nasilenie. PMS co to znaczy? Kiedy pojawia się PMS? Jakie są objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego?
- 1. Co to jest PMS?
- 2. PMS a hormony
- 2.1. Estrogeny
- 2.2. Gestageny
- 3. Jakie są objawy PMS (zespołu napięcia przedmiesiączkowego)?
- 4. Ile dni przed okresem pojawia się PMS?
- 5. Jak długo trwają objawy PMS?
- 6. Czy PMS to choroba?
- 7. Jakie są przyczyny PMS?
- 8. Jak diagnozuje się zespół napięcia przedmiesiączkowego?
- 9. Leczenie PMS - jak łagodzić objawy napięcia przedmiesiączkowego?
- 10. Jak dieta wpływa na objawy PMS?
- 11. PMS a samopoczucie emocjonalne
1. Co to jest PMS?
PMS, czyli zespół napięcia przedmiesiączkowego lub Premenstrual Syndrome, pojawia się cyklicznie przed menstruacją. Często zespół przedmiesiączkowy utrzymuje się także podczas krwawienia i przechodzi dopiero po jego zakończeniu. Jest to zespół subiektywnych i obiektywnych dolegliwości, które występują zawsze w drugiej fazie cyklu.
Nietypowe objawy przed okresem są związane zarówno z samopoczuciem fizycznym, jak i psychicznym. Pojawiają się około 7-10 dni przed okresem i są związane z zachwianiem równowagi hormonalnej.
2. PMS a hormony
W drugiej fazie cyklu menstruacyjnego (po jajeczkowaniu) następuje spadek poziomu estrogenów i wzrost stężenia progesteronu.
Wysoki poziom progesteronu utrzymuje się przez cały drugi etap cyklu i obniża tuż przed pojawieniem się krwawienia. Badania wykazują, że prawdopodobnie to właśnie ten hormon i jego metabolity, działając na organizm kobiety, a przede wszystkim na jej ośrodkowy układ nerwowy, wywołują objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego.
2.1. Estrogeny
Do podstawowych estrogenów w organizmie kobiety należą: estron, 17-beta-estradiol i estriol. Estrogeny produkowane są przede wszystkim przez jajniki i łożysko oraz w wyniku obwodowej konwersji z innych hormonów (androstendionu i testosteronu).
Metabolizm estrogenów polega na ich sprzęganiu z glukuronianem oraz siarczanem i wydalaniu, przede wszystkim z moczem, a w niewielkiej ilości z kałem. Estradiol jest estrogenem o największej aktywności biologicznej w okresie rozrodczym u kobiety.
Stężenie tego hormonu zmienia się zależnie od momentu cyklu i wynosi w okresie wczesnej fazy folikularnej około 50 pg/ml oraz około 400-600 pg/ml w okresie okołoowulacyjnym. Większość estradiolu pochodzi z jajnika, a tylko 5% z obwodowej konwersji z estronu.
Estradiol może również powstawać w wyniku konwersji androgenów w tkankach obwodowych.
Estrion stanowi natomiast główny estrogen w okresie pomenopauzalnym. Powstaje głównie na drodze konwersji obwodowej z androstedionu oraz jako metabolit 17-beta-estradiolu w wątrobie.
Estriol jest estrogenem o najsłabszym działaniu biologicznym – blokując receptor osłabia działanie proliferacyjne innych estrogenów na endometrium. Powstaje głównie jako metabolit w wątrobie.
Działanie biologiczne estrogenów:
- warunkowanie rozwoju II- i III-rzędowych cech płciowych,
- działanie proliferacyjne na błonę śluzową macicy i przygotowanie do działania progesteronu,
- zwiększenie masy mięśniowej macicy oraz perystaltyki jajowodowej,
- działanie rozluźniające na mięśnie okrężne szyjki macicy i zwiększenie ilości przezroczystego śluzu ułatwiającego penetrację plemników,
- pobudzanie wzrostu i złuszczania komórek nabłonkowych pochwy,
- pobudzanie wzrostu i złuszczania komórek oraz pęcherzyków w gruczole sutkowym,
- zwiększanie libido.
Działanie metaboliczne estrogenów:
- wpływ na biosyntezę tłuszczów, białek, zasad purynowych i pirymidynowych,
- zwiększenie syntezy białka wiążącego hormony sterydowe i tyroksynę,
- działanie prozakrzepowe, zwiększanie stężenia czynników krzepnięcia (II, VII, IX i X), a zmniejszanie stężenia fibrynogenu i antytrombiny,
- hamowanie procesu osteolizy, a pobudzanie kościotworzenia,
- wpływ na rozmieszczenie tkanki tłuszczowej o typie kobiecym,
- zatrzymywanie wody w ustroju, wpływ na poprawę elastyczności tkanek,
- korzystny wpływ na stan psychoemocjonalny.
2.2. Gestageny
Naturalnym gestagenem występującym w ustroju kobiety jest progesteron. Jest to steroid produkowany przez ciałko żółte oraz łożysko. We krwi jest transportowany przez albuminy (80%) i transkortynę (specjalne białko nośnikowe).
W fazie folikularnej stężenie progesteronu jest bardzo niskie i wynosi około 0,9 ng/ml, w okresie okołoowulacyjnym około 2 ng/ml, a w środku fazy lutealnej aż 10–20 ng/ml. Progesteron jest metabolizowany w wątrobie do pregnandiolu i wydalany jako glukuronian pregnandiolu, głównie z moczem.
Działanie biologiczne progesteronu:
- wywoływanie cyklicznych zmian sekrecyjnych błony śluzowej macicy przygotowujących do ciąży,
- powodowanie rozpulchnienia i przekrwienia mięśnia macicy oraz zmniejszenia jej kurczliwości i perystaltyki jajowodów,
- wpływ na śluz szyjkowy, który staje się gęsty i nieprzenikliwy dla plemników,
- wywoływanie zmian w nabłonku pochwy, zwiększanie wskaźników grupowania i zwijania komórek,
- działanie synergistyczne z estrogenami w gruczołach sutkowych (rozplem kanalików i pęcherzyków gruczołowych).
Działanie metaboliczne progesteronu:
- wpływ na wzrost syntezy glukagonu,
- obniżanie hipoglikemizującego działania insuliny,
- działanie diuretyczne przez blokowanie aldosteronu w nerkach,
- podwyższanie temperatury ciała,
- działanie antyandrogenne – blokowanie 5-alfa-reduktazy.
3. Jakie są objawy PMS (zespołu napięcia przedmiesiączkowego)?
Jakie są objawy przed okresem? Zespół PMS obejmuje prawie 300 symptomów, do najbardziej rozpoznawalnych objawów napięcia przedmiesiączkowego należy:
- nieuzasadniony gniew,
- drażliwość,
- nerwowość przed okresem,
- smutek,
- obniżony nastrój,
- płaczliwość przed okresem,
- spadek samooceny,
- nadwrażliwość piersi,
- zatrzymanie wody w organizmie,
- biegunki,
- zaparcia,
- ból stawów,
- ból mięśni przed okresem,
- ból głowy,
- zmęczenie,
- trądzik,
- wzdęty brzuch,
- ból w dolnej części pleców,
- zwiększony apetyt,
- problemy z koncentracją,
- huśtawki nastrojów,
- spadek libido,
- kołatanie serca przed okresem,
- duszności przed okresem,
- niepokój,
- obrzęk nóg.
Co miesiąc mogą pojawiać się inne dolegliwości, psychiczne lub fizyczne objawy PMS, zmienne może być też ich nasilenie. W medycynie funkcjonuje również termin przedmiesiączkowe napięcie dysfotyczne. W tym przypadku objawy przed miesiączką (objawy przedmiesiączkowe) są wzmożone do tego stopnia, że kobieta nie może normalnie funkcjonować.
Przyjmuje się, że symptomy PMS są najbardziej nasilone u kobiet w wieku 25-35 lat, choć istnieje również napięcie przedmiesiączkowe po 40. Objawy PMS po 40. roku życia sa identyczne jak u młodszych kobiet, choć mogą różnić się nasileniem w związku z nadchodzącą menopauzą i związanymi z tym zmianami hormonalnymi.
4. Ile dni przed okresem pojawia się PMS?
Kiedy zaczyna się PMS? Objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego u większości kobiet pojawiają się na 6-7 dni przed wystąpieniem krwawienia. Choć część osób doświadcza pierwszych dolegliwości nawet na 12-14 dni przed datą okresu, a ich największe nasilenie przypada na 2 dni przed miesiączką.
5. Jak długo trwają objawy PMS?
Dolegliwości przed okresem pojawiają się raz w miesiącu, utrzymują się przez kilka lub kilkanaście dni przed menstruacją i znikają na krótko po jej rozpoczęciu. Jest to kwestia indywidualna, czas trwania PMS może być nieco inny u każdej kobiety i trwać od 2 do nawet 14 dni.
6. Czy PMS to choroba?
Zdania są podzielone, niektórzy uważają, że PMS nie jest problemem medycznym i nie należy zajmować się tą kwestią. Inni z kolei twierdzą, że Światowa Organizacja Zdrowia powinna uznać zespół napięcia przedmiesiączkowego jako chorobę, ponieważ pojawia się regularnie i potrafi być bardzo uciążliwy.
Co więcej, w latach 80. XX wieku podczas dwóch angielskich procesów sądowych syndrom napięcia przedmiesiączkowego potraktowano jako okoliczność łagodząca. Sprawy dotyczyły morderstwa i napadu z bronią w ręku.
7. Jakie są przyczyny PMS?
Zagadka PMS nie jest jeszcze do końca wyjaśniona. Istnieje wiele teorii, ale żadna z nich jednoznacznie nie tłumaczy źródła problemu. Pojawia się podejrzenie, że dolegliwości przedmenstruacyjne wywoływane są interakcjami zachodzącymi między hormonami płciowymi a przekaźnikami w układzie nerwowym (neurotransmiterami).
Wśród prawdopodobnych przyczyn wymienia się wzrost stężenia prolaktyny lub wahania hormonalne, które mają miejsce w tym czasie. Symptomy PMS może nasilać spożywanie tłustych, przetworzonych dań, picie kawy, nadużywanie alkoholu oraz niedobór snu.
8. Jak diagnozuje się zespół napięcia przedmiesiączkowego?
Ocena dolegliwości przysparza sporo problemów. Za najtrafniejszą uznaje się analizę wpisów z tzw. dzienniczka menstruacyjnego, jego prowadzenie zalecane jest kobietom, które co miesiąc zauważają pogorszenie samopoczucia.
Przygotowanie raportu polega na codziennym określaniu stopnia nasilenia poszczególnych objawów PMS. Po kilku miesiącach regularnych obserwacji można stwierdzić, czy symptomy powtarzają się cyklicznie i ile dni trwają.
Istnieją również kryteria ustalone przez Amerykańskie Towarzystwo Położników i Ginekologów, których spełnienie pozwala rozpoznać zespół napięcia przedmiesiączkowego:
- jeden lub więcej objawów emocjonalnych i fizykalnych pojawia się w okresie od 5 dni przed krwawieniem miesięcznym i ustępuje do 4 dni po jego wystąpieniu,
- objawy nie pojawiają się w fazie folikularnej cyklu – przed 13. dniem cyklu miesiączkowego,
- symptomy muszą występować w stopniu średnim lub ciężkim, co upośledza funkcjonowanie w codziennym życiu i/lub związku, a także powodują znaczny dyskomfort fizyczny lub psychiczny wymagający pomocy specjalisty,
- objawy pojawiają się w większości cykli miesiączkowych i muszą zostać potwierdzone prospektywnie przez dwa kolejne cykle,
- występujące dolegliwości nie mogą być zaostrzeniem istniejących zaburzeń psychicznych lub innych chorób.
Niektóre choroby, zaburzenia hormonalne mogą imitować PMS, dlatego postawienie takiej diagnozy musi być poprzedzone wykluczeniem innych problemów. Za najistotniejszą różnicę należy uznać cykliczność dolegliwości, która w innych chorobach raczej nie występuje.
Z czym można pomylić PMS? Zespół napięcia przedmiesiączkowego ma zbliżone objawy do:
- depresji,
- zespołu przewlekłego zmęczenia,
- niedoczynności tarczycy,
- zespołu jelita drażliwego,
- niektórych chorób nerek i wątroby.
9. Leczenie PMS - jak łagodzić objawy napięcia przedmiesiączkowego?
Naukowcy przebadali wiele preparatów, ale dla większości z nich nie znaleziono miejsca w leczeniu PMS. Tylko niektóre korzystnie wpływają na redukcję objawów napięciowych. Udowodnione działanie ma:
- wapń (1000 mg/dobę),
- magnez (400 mg/dobę),
- mangan (6 mg/dobę),
- witamina E (400 IU/dobę).
Stosowanie antykoncepcji hormonalnej hamuje owulację. Tabletki ograniczają wahania poziomu hormonów oraz redukują objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego, ale nie dotyczy to wszystkich kobiet.
Warto pamiętać, że ten rodzaj antykoncepcji może niekiedy nasilać objawy PMS. Może się też zdarzyć, że jeden preparat z danej grupy nie odpowiada za pogorszenie samopoczucia, natomiast inny tak.
Powodująca tkliwość piersi retencja wody, uczucie pełności i obrzmienia jest jednym z częściej zgłaszanych problemów. Jeśli ograniczenie soli oraz cukrów prostych w diecie nie zmniejsza dolegliwości, można wdrożyć leki moczopędne.
Ponadto, rozdrażnienie i niepokój można łagodzić za pomocą preparatów uspokajających. Natomiast na ból podbrzusza i jajników skutecznie działają ogólnodostępne leki przeciwbólowe i rozkurczowe.
10. Jak dieta wpływa na objawy PMS?
PMS - jak sobie radzić? Leczenie jest przede wszystkim objawowe i w zależności od dominujących dolegliwości stosuje się odpowiednie leki. Aby nie nasilać opisanych objawów, zaleca się przede wszystkim ograniczenie spożycia soli kuchennej w diecie.
Paradoksalnie ulgę przynosi wypijanie odpowiedniej ilości wody. Najlepiej, by była to niegazowana woda mineralna, wypijana w ilości około dwóch litrów dziennie.
W aptekach i sklepach zielarskich nabyć można także wiele mieszanek ziołowych działających lekko moczopędnie. Ich picie wspomaga usuwanie z organizmu nadmiaru wody, warto jednak stosowanie tego typu preparatów skonsultować z lekarzem.
Można zdecydować się także na wprowadzenie do diety owoców, które wykazują działanie moczopędne, np. arbuza. Natka pietruszki dodawana do kanapek czy dań obiadowych wykazuje podobne właściwości. Warto także wykluczyć z diety już na kilka dni przed miesiączką wszelkie słodkości czy napoje alkoholowe.
Zdecydowanie lepiej w przypadku PMS sprawdzi się dieta lekkostrawna, niezawierająca tłustych, smażonych dań oraz produktów wzdymających. Każdy posiłek należy spożywać w spokoju, dokładnie gryząc i przeżuwając każdy kęs.
Dzięki temu długie i trudno strawne łańcuchy błonnika zawartego w warzywach) i owocach ulegają skróceniu. Co za tym idzie, przekąska mniej obciąża przewód pokarmowy.
Przy zespole napięcia przedmiesiączkowego należy uzupełniać niedobory witamin (zwłaszcza witamin z grupy B) i mikroelementów. W przypadku bolesności piersi pomóc może bromokryptyna, która obniża poziom prolaktyny.
Dietę warto wzbogacić o:
- około 2 litry niegazowanej wody mineralnej,
- warzywa i owoce o działaniu moczopędnym - arbuz, truskawki, natka pietruszki,
- herbatę z melisy,
- witaminę A – marchew, dynia, morele, wiśnie, śliwki, fasolka szparagowa, zielony groszek,
- witaminę E – kiełki pszenicy, zboża, zielone rośliny liściaste, orzechy, awokado,
- witaminę C – pomidory, cytrusy, owoce dzikiej róży, jabłka, porzeczki.
Skuteczne w leczeniu PMS bywa również ograniczenie kofeiny, soli i cukru, tłustych potraw, ostrych przypraw, spożywanie produktów bogatych w węglowodany złożone i białko, aktywność fizyczna o umiarkowanej intensywności, techniki relaksujące i zwiększenie długości snu.
11. PMS a samopoczucie emocjonalne
Objawy psychiczne napięcia przedmiesiączkowego to złość i nadmierna irytacja, napięcie psychiczne, stany depresyjne, wzmożona płaczliwość, przewrażliwienie i wahania nastroju.
Symptomy te wpływają negatywnie na komfort życia i zmniejszają motywację do aktywności. W przypadku występowania nasilonych dolegliwości warto rozważyć wizytę u specjalisty, który może zalecić na przykład terapię antydepresantami.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.