Trwa ładowanie...

Doustna antykoncepcja a ryzyko rozwoju raka

 Kinga Olchowy
14.04.2021 16:24
Doustna antykoncepcja hormonalna to jedna z najczęściej stosowanych metod antykoncepcyjnych przez kobiety
Doustna antykoncepcja hormonalna to jedna z najczęściej stosowanych metod antykoncepcyjnych przez kobiety (123RF)

Doustna antykoncepcja hormonalna to jedna z najczęściej stosowanych metod antykoncepcyjnych przez kobiety. Czy jednak jest to metoda w pełni bezpieczna? Od lat trwa dyskusja na temat wpływu pigułek antykoncepcyjnych na zdrowie kobiet. Niestety, liczne badania udowodniły, że w połączeniu z innymi czynnikami, zwiększa ryzyko groźnego niedokrwiennego udaru mózgu. Zobacz, czy jesteś w grupie ryzyka i jakie tabletki niosą za sobą najmniejsze ryzyko.

spis treści

1. Z czego składa się doustna antykoncepcja?

Jaki skład ma tabletka antykoncepcyjna? Zawiera ona syntetyczne hormony, które blokują uwalnianie hormonów naturalnych odpowiedzialnych za dojrzewanie komórek jajowych i owulację. Tabletki antykoncepcyjne można podzielić na:

  • tabletki jednoskładnikowe – zawierają one hormony zwane gestagenami
  • tabletki dwuskładnikowe – oprócz gestagenu, występuje tu również hormon estrogenowy

1.1. Gestageny i tabletki jednoskładnikowe

Zobacz film: "Dojrzałe kobiety bagatelizują problem. Ginekolog o antykoncepcji"

Gestageny to syntetyczne pochodne progesteronu – naturalnego hormonu odpowiedzialnego za przygotowanie organizmu kobiety do ciąży.

Progesteron (zwany także luteiną) i jego pochodne – gestageny wykazują działanie:

  • przygotowujące środowisko w błonie śluzowej macicy do przyjęcia zapłodnionej komórki jajowej (tzw. implantacja),
  • stymulujące gruczoły mleczne do produkcji mleka (przy współudziale hormonu prolaktyny),
  • zatrzymujące wodę w organizmie (prowadząc do obrzęków)
  • hamujące skurcze macicy,
  • zagęszczające śluz w szyjce macicy (zapobiegając wniknięciu plemników do dróg rodnych kobiety).

Działanie antykoncepcyjne preparatów zawierających gestageny wiąże się ze zmianą gęstości śluzu szyjki macicy oraz hamowaniem owulacji. Preparaty monoskładnikowe zawierające jedynie gestageny są mniej skuteczne od dwuskładnikowych.

Jeżeli jednak dojdzie do zapłodnienia komórki jajowej, gestageny powodują znaczne utrudnienie w zagnieżdżeniu się zarodka, nie dopuszczając do ciąży. Przykłady gestagenów: etysteron, medroksyprogesteron, noretysteron, noretynodrel, etynodiol, lynesterol, norgestrel, lewonorgestrel, gestoden.

1.2. Estrogeny i tabletki dwuskładnikowe

Estrogeny stosowane w doustnej antykoncepcji stanowią grupę syntetycznych pochodnych estradiolu, naturalnego hormonu. Substancje te:

  • powodują rozrost błony śluzowej macicy (przygotowując ją do przyjęcia zarodka – implantacji),
  • zwiększają pobudliwość mięśni gładkich macicy,
  • pobudzają gruczoły szyjki macicy do wydzielania śluzu.

Mechanizm działania antykoncepcyjnego estrogenów zawartych w preparatach dwuskładnikowych polega na zahamowaniu dojrzewania pęcherzyków Graafa i powstawaniu komórek jajowych. Tabletki dwuskładnikowe łączą w sobie właściwości gestagenów i estrogenów. Estrogenem stosowanym w doustnych środkach antykoncepcyjnych jest etynylestradiol.

Rekomendowane przez naszych ekspertów

2. Skuteczność doustnej antykoncepcji

Żadna ze stosowanych współcześnie metod zapobiegających ciąży nie zapewnia 100% skuteczności. W latach 30. ubiegłego wieku, amerykański genetyk, Raymond Pearl opracował wskaźnik oceniający skuteczność metod antykoncepcyjnych. Wskaźnik Pearla odpowiada ilości kobiet, które zaszły w ciążę spośród 100 kobiet stosujących daną metodę zapobiegania ciąży przez okres jednego roku.

Bez stosowania antykoncepcji, wskaźnik Pearla wynosi 85. Niższa wartość wskaźnika wskazuje na bardziej skuteczną metodę. Przy skrupulatnym przestrzeganiu wszystkich zaleceń dotyczących stosowania tabletek jednoskładnikowych, wskaźnik Pearla wynosi 0,5. Dla tabletek dwuskładnikowych, wskaźnik ten przyjmuje wartości od 0,1 do 1.

3. Działania niepożądane tabletek antykoncepcyjnych

Źródłem syntetycznych gestagenów jest męski (tzw. androgenny) hormon płciowy – testosteron. W procesie syntezy tych środków nie jest możliwa całkowita eliminacja działania androgennego ich prekursora. Stąd pojawiają się liczne działania niepożądane gestagenów:

  • trądzik,
  • owłosienie typu męskiego,
  • wzrost masy ciała,
  • spadek libido,
  • spadek frakcji HDL cholesterolu na rzecz wzrostu frakcji LDL (tzw. złego cholesterolu).

Działania uboczne estrogenów wynikają głównie z ich wpływu na gospodarkę wodno-mineralną organizmu (zatrzymują jony sodu i wodę). Poza tym, mogą wystąpić:

  • choroby zatorowe żył,
  • wzrost ciśnienia tętniczego,
  • zaburzenia funkcji wątroby, żółtaczka,
  • nudności, wymioty,
  • migrena,
  • bolesność piersi.

3.1. Korzystny wpływ niektórych działań ubocznych pigułek antykoncepcyjnych

  • uregulowanie miesiączki (zmniejszenie dolegliwości związanych z krwawieniem menstruacyjnym oraz regularność jego występowania)
  • zmniejszone prawdopodobieństwo wystąpienia anemii wywołanej niedoborem żelaza
  • zmniejszona zapadalność na raka jajnika
  • gładka cera

4. Pigułki antykoncepcyjne w Polsce i na świecie

Statystyki dowodzą, że najmłodsze kobiety przyjmujące tabletki antykoncepcyjne to Holenderki, Niemki i Dunki (średnia wieku 17 lat). Najpóźniej decydują się na przyjęcie pigułki Ukrainki i Turczynki (średnia wieku 23 lata). Średnia wielu Polek rozpoczynających stosowanie doustnej antykoncepcji to 22 lata.

Badania wskazują, że kobiety, które nie stosują żadnej antykoncepcji, deklarują chęć przyjmowania tabletek antykoncepcyjnych w przyszłości. Najczęstszymi powodami niezabezpieczania się przed niepożądaną ciążą młodych Polek są:

  • obawy zdrowotne (działania uboczne doustnych preparatów antykoncepcyjnych),
  • regularność i przestrzeganie reżimu stosowania (i związana z tym uciążliwość),
  • wysokie koszty stosowania pigułek,
  • późny wiek pierwszej wizyty u ginekologa,
  • brak lub niedostateczna wiedza.

Z badań wynika również, że ok. 40% młodych Polek przyjmowało w przeszłości doustne środki antykoncepcyjne, z czego prawie 30% stosuje nadal tę metodę, a 15% kobiet przerwało tę formę antykoncepcji.

7 powodów, dla których antykoncepcja może być nieskuteczna
7 powodów, dla których antykoncepcja może być nieskuteczna [10 zdjęć]

Wydaje się, że antykoncepcja zapewnia stuprocentową skuteczność w zapobieganiu ciąży. Jednak istnieją

zobacz galerię

5. Doustna antykoncepcja a zdrowie

Na temat wpływu pigułek antykoncepcyjnych obalono już niezliczoną liczbę mitów i przeprowadzono wiele badań nad ich wpływem na zdrowie kobiety. Wiemy doskonale, że mogą powodować nieprzyjemne skutki uboczne, takie jak przyrost masy ciała spowodowany zatrzymaniem się płynów w organizmie lub zwiększeniem ilości tkanki tłuszczowej w organizmie.

U niektórych kobiet wywołują też migreny i bóle głowy. Mogą przyczyniać się także do spadku libido. To jedne z najczęściej pojawiających się skutków ubocznych. Niestety, stosowanie doustnej antykoncepcji może również powodować poważne powikłania, które nie tylko zagrażają zdrowiu, ale i życiu kobiety. Zwiększają ryzyko rozwoju żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. To jednak nie wszystko.

5.1. Antykoncepcja a ryzyko udaru mózgu

Czy doustna antykoncepcja zwiększa ryzyko udaru niedokrwiennego mózgu? Tak, ale tylko jeśli wraz z jej stosowaniem wystąpią inne, określone czynniki ryzyka. Potwierdzają to nie tylko metaanalizy, ale także największe badanie kohortowe przeprowadzone w latach 1991-2004 w Szwecji.

Wyniki badania przytoczyła i omówiła podczas XVI Ogólnopolskiej Konferencji POLKA W EUROPIE, prof. dr hab. n. med. Agnieszka Słowik, Kierownik Katedry i Kliniki Neurologii Collegium Medicum UJ.

W badaniu wzięło udział 49 259 uczestniczek. Wyniki obserwacji wykazały brak związku wystąpienia udaru ze stosowaniem doustnej antykoncepcji. Bez znaczenia był również jej rodzaj i długość stosowania. Nie znaleziono również związku z wiekiem pierwszego porodu, czasem karmienia dziecka piersią czy wiekiem, w którym wystąpiła pierwsza miesiączka ani długością jej trwania.

Niestety, badanie wyodrębniło również czynniki ryzyka zwiększające szanse wystąpienia udaru u kobiet stosujących doustną antykoncepcję. Są to: wiek, palenie papierosów, otyłość, hipercholesterolemia, migrena, mutacja czynnika V Leiden, homozygota MTHFR oraz antykoagulant tocznia.

Z tych względów kobietom stosującym antykoncepcję zaleca się całkowitą rezygnację z czynników zwiększających ryzyko, na które mają wpływ - takich jak palenie papierosów. Ważne jest również zwracanie uwagi na odpowiednią masę ciała. Zalecany jest również pomiar ciśnienia tętniczego przed rozpoczęciem stosowania antykoncepcji hormonalnej.

Tekst powstał w wyniku inspiracji wykładem ''Specyfika udaru mózgu kobiet'', który wygłosiła prof. dr hab. n. med. Agnieszka Słowik, Kierownik Katedry i Kliniki Neurologii Collegium Medicum UJ podczas XVI Ogólnopolskiej Konferencji POLKA W EUROPIE organizowanej przez Stowarzyszenie ''Dziennikarze dla Zdrowia''. Kraków 2017.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze