Trwa ładowanie...

Czym jest witamina A? Funkcje i źródła witaminy A

Witamina A nazywana jest także retinolem, beta-karotenem, akseroftolem oraz prowitaminą A.
Witamina A nazywana jest także retinolem, beta-karotenem, akseroftolem oraz prowitaminą A. (iStock)

Witamina A nazywana jest także retinolem, beta-karotenem, prowitaminą A oraz akseroftolem. Należy ona do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Pełni wiele funkcji w organizmie. Jest niezbędna przede wszystkim do prawidłowego widzenia. Niedobór witaminy A w diecie jest przyczyną tzw. kurzej ślepoty oraz zmian skórnych. Również niebezpieczny jest jej nadmiar w organizmie. Sprawdź, jaką rolę pełni witamina A i jakie są jej źródła pokarmowe.

spis treści

1. Rola witaminy A w organizmie

Witamina A występuje pod dwiema nazwami: w produktach pochodzenia zwierzęcego nazywana jest retinolem, z kolei w produktach roślinnych – beta-karotenem (inaczej prowitamina A).

W organizmie występuje jako retinol i gromadzona jest głównie w tkance tłuszczowej oraz wątrobie. W organizmie człowieka witamina A może powstawać także z prowitaminy A, czyli karotenu.

Zobacz film: "Pochodne witaminy A - retinoidy"

Rozpuszczalna w tłuszczach witamina A pełni liczne funkcje w organizmie:

  • odpowiada za procesy widzenia - dzięki niej możliwe jest tworzenie rodopsyny - substancji, która umożliwia dobre widzenie. Jej brak jest przyczyną "kurzej ślepoty", czyli osłabionego widzenia po zmierzchu,
  • pełni funkcje somatyczne, takie jak: wzrost, rozwój oraz różnicowanie tkanki nabłonkowej i kostnej
  • ma wpływ na rozwój łożyska i wzrost embrionu,
  • wykazuje działanie antyoksydacyjne, tzn. usuwa wolne rodniki z organizmu,
  • chroni przed rozwojem nowotworów: jelit, prostaty, piersi i płuc,
  • zapobiega wysychaniu i rogowaceniu nabłonka,
  • jest niezbędna do regeneracji skóry, gojenia ran,
  • korzystnie działa na serce, obniżając poziom cholesterolu we krwi
  • wywiera korzystny wpływ na funkcje rozrodcze organizmu: u mężczyzn bierze udział w spermatogenezie, czyli powstawaniu i dojrzewaniu plemników, z kolei u kobiet zapobiega poronieniom oraz wchłonięciu zarodka w pierwszych tygodniach ciąży,
  • wzmacnia odporność, gdyż przyczynia się do utrzymania ciągłości błon śluzowych przewodów: pokarmowego, oddechowego, moczowo-płciowego. Poza tym jest niezbędna w dojrzewaniu i różnicowaniu się komórek układu immunologicznego: neutrofili, monocytów, bazofili, eozynofili, limfocytów,
  • wpływa pozytywnie na pracę tarczycy,
  • uczestniczy w procesie syntezy hormonów steroidowych,
  • jest niezbędna do prawidłowego tworzenia szkliwa nazębnego.

Z kolei retinoidy, czyli witamin A oraz jej naturalne i syntetyczne analogi, pełnią ważną rolę w leczeniu trądziku. Do pochodnych witaminy A zalicza się: tretynoinę (kwas witaminy A), izotretynoinę ( kwas 13-cis witaminy A), adapalen i tazaroten. Kwas 13-cis witaminy A ma wielokierunkowy mechanizm działania.

Działanie witaminy A na trądzik polega na normalizacji procesów złuszczania się w obrębie przewodów wyprowadzających gruczoły łojowe. Poza działaniem keratolitycznym i przeciwłojotokowym, wywiera efekt przeciwzapalny oraz przeciwbakteryjny. Terapię można rozpocząć po wykluczeniu ciąży. Izotretynoinę należy stosować w dawce 0,5- 1,0 mg/kg/dobę do łącznej dawki przynajmniej 120 mg/kg masy ciała. Przy takim dawkowaniu terapia trwa ok. 4-7 miesięcy. W razie potrzeby kurację należy powtórzyć po 6 miesiącach.

W czasie leczenia trądziku, nie ma potrzeby stosowania dodatkowych leków przeciwtrądzikowych.

2. Zapotrzebowanie na witaminę A

Zalecana ilość tej witaminy dla osób dorosłych to 1000 mcg na dobę, w przypadku dzieci jest to 400–700 mcg na dobę.

Osoby, które pracują przy komputerze, potrzebują większej ilości witaminy A. Jeżeli masz objawy niedoboru witaminy A, skontaktuj się z lekarzem, który ustali jej dziennie zapotrzebowanie.

3. Niedobór witaminy A

Niedobór witaminy A. Nietypowe objawy
Niedobór witaminy A. Nietypowe objawy [6 zdjęć]

Brak witaminy A może mieć negatywne konsekwencje dla naszego organizmu. Dlaczego? To właśnie ona dba

zobacz galerię

Niedobór witaminy A może doprowadzić do pogorszenia widzenia, "kurzej ślepoty". Choroba ta objawia się osłabieniem widzenia przy słabym świetle wskutek niedoboru światłoczułego barwinka w oku, który warunkuje widzenie po zmierzchu. Niedobór tej witaminy może skutkować uszkodzeniem wzroku.

Inne objawy niedoboru witaminy A to:

  • suchość skóry,
  • zespół suchego oka,
  • nadmierne rogowacenie skóry i nabłonków,
  • kruche i łamliwe paznokcie, które wolno rosną,
  • kruche, łamliwe i suche włosy,
  • szorstka skóra,
  • brak apetytu,
  • zwiększona podatność na infekcje,
  • zahamowanie wzrostu.

4. Nadmiar gromadzi się w tkance tłuszczowej

Witamina A magazynowana jest w tkance tłuszczowej, dlatego bardzo łatwo można ją przedawkować, jeśli jest przyjmowana przez długi czas lub w dużych dawkach.

Nadmiar witaminy A objawia się:

  • drażliwością,
  • zaburzeniami ze strony przewodu pokarmowego (m.in. wymioty, nudności),
  • krwawieniem dziąseł,
  • żółtopomarańczowym zabarwieniem skóry,
  • powiększeniem wątroby i śledziony,
  • ociężałością,
  • osłabieniem mięśni,
  • utratą apetytu,
  • zahamowaniem wzrostu,
  • owrzodzeniem skóry,
  • łysieniem,
  • obrzmieniem powiek,
  • wytrzeszczem oczu,
  • samoistnym złamaniem kości,
  • krwotokami,
  • deformacjami czaszki i twarzy,
  • dysfunkcjami serca, nerek i centralnego systemu nerwowego,
  • wypadaniem włosów,
  • świądem skóry.

5. Witamina A w czasie ciąży

Nadmiar witaminy A w czasie ciąży może spowodować wady płodu, a także przyczynić się do porodu przedwczesnego czy powikłań w czasie porodu. W związku z tym kobieta spodziewająca się dziecka nie może doprowadzić do nadmiaru tej witaminy w organizmie.

6. Produkty pochodzenia zwierzęcego

Najlepsze źródła witaminy A
Najlepsze źródła witaminy A [6 zdjęć]

Nie bez przyczyny witamina A stoi na czele "alfabetu witaminowego". Uczestniczy ona bowiem w wielu zasadniczych

zobacz galerię

Witamina A występuje głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego. Najlepszym jej źródłem jest tłuszcz rybi, zwany popularnie tranem. Stosunkowo duże jej ilości występują w produktach mlecznych oraz żółtkach jaj. Niewielkie jego ilości występują w mleku krów żywionych na pastwiskach oraz maśle.

Dobrym źródłem witaminy A jest także tuńczyk. Już 100 gramów tej ryby zapewni w 50 proc. zapotrzebowanie organizmu na tę witaminę. Inne ryby i owoce morza, również bogate w witaminę A, to chociażby jesiotr, makrela czy ostrygi.

Z kolei karoten występuje głównie w produktach roślinnych. Najwięcej karotenu znajduje się w owocach i warzywach koloru czerwonego, pomarańczowego, takich jak:

  • marchew - na myśl o witaminie A, większości z nas od razu przychodzi do głowy marchewka. I rzeczywiście jest ona bogata w tę witaminę
  • bataty - swój pomarańczowy kolor zawdzięczają beta-karotenowi
  • czerwona papryka - wydawać by się mogło, że żółta, czerwona lub zielona papryka różnią się od siebie jedynie kolorem i smakiem. Nic bardziej mylnego. Każdy z rodzajów papryki ma nieco inne właściwości, przy czym najlepszym źródłem witaminy A jest papryka czerwona (na jej kolor wpływa właśnie beta-karoten). Jedna średniej wielkości papryka pokrywa dzienne zapotrzebowanie na witaminę A w 140 proc.
  • suszone morele - już kubek tych smacznych owoców pokrywa dzienne zapotrzebowanie na witaminę A w 94 proc. Dietetycy polecają, aby każdego dnia zjadać 10 suszonych moreli.

Nie brakuje jej również w warzywach koloru zielonego, np. brokułach.

Tabela. Zawartość witaminy A i karotenu w wybranych produktach spożywczych.

ProduktZawartość witaminy A [μg/100g]ProduktZawartość karotenu [μg/100 g]
Mleko 3,2%36Mleko 3,5%22
Śmietana 30%249Marchew9938
Żółtko770Żółtko578
Masło extra814Dynia2974
Kurczak, tuszka16Brokuły920
Wątróbki drobiowe93Morele suszone7842
Makrela100Morele1523

Witamina A oraz karoten są mało wrażliwe na temperaturę do 100 stopni Celsjusza. W wyższych temperaturach (np. podczas smażenia) ulegają zniszczeniu.

Ponadto zarówno retinol, jak i karoten ulegają rozkładowi pod wpływem światła (promieniowanie UV) oraz w trakcie jełczenia tłuszczów.

7. Witamina A w kosmetykach

Witamina A jest też składnikiem kosmetyków, np. kremów. Wnika ona w warstwę rogową naskórka, przyspieszając jego odnowę oraz różnicowanie keratynocytów. Ponadto bierze udział w podziałach komórek skóry.

Poprawia nawilżenie skóry poprzez wzmocnienie funkcji ochronnej naskórka i zmniejszenie utraty wody. Retinol zawarty w kremach wygładza i uelastycznia skórę, likwiduje drobne zmarszczki. Ponadto zmniejsza przebarwienia skóry i zwiększa syntezę kolagenu. Dzięki temu skóra jest bardziej wytrzymała na uszkodzenia.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze