Drożdżyca - przyczyny, objawy, zapobieganie, leczenie
Drożdżyca (kandydoza) jest chorobą wywoływaną najczęściej przez drożdżaki z rodzaju Candida. Grzyby te wchodzą w skład mikroflory błony śluzowej układu oddechowego, przewodu pokarmowego, moczowo-płciowego i skóry. Jednak u większości ludzi nie wywołują objawów chorobowych, gdyż występują w niewielkich ilościach. Jednak gdy dochodzi do ich namnażania się, pojawiają się objawy zakażenia. Ważne jest szybkie zdiagnozowanie problemu i podjęcie odpowiedniego leczenia, które powinno przebiegać zgodnie z pewnymi zasadami. Co jeszcze warto wiedzieć na temat drożdżycy?
- 1. Charakterystyka drożdżycy
- 2. Przyczyny drożdżycy
- 3. Rodzaje i objawy drożdżycy
- 3.1. Drożdżyca fałdów skórnych
- 3.2. Drożdżyca rąk
- 3.3. Drożdżyca stóp
- 3.4. Drożdżyca paznokci
- 3.5. Drożdżyca i drożdżakowe zapalenie czerwieni wargowej
- 3.6. Drożdżyca narządów płciowych
- 3.7. Drożdżyca jamy ustnej
- 3.8. Drożdżyca układu pokarmowego
- 4. Jakie są objawy rozwoju choroby?
- 5. Diagnostyka drożdżycy
- 6. Leczenie drożdżycy
- 7. Zapobieganie drożdżycy
1. Charakterystyka drożdżycy
Drożdżyca to choroba wywoływana przez drożdżopodobne grzyby, najczęściej z rodzaju Candida, w związku z czym często nazywana jest też kandydozą lub grzybicą. Grzyby Candida stanowią bogatą mikroflorę w środowisku naturalnym.
Niektóre gatunki grzybów Candida mogą wchodzić w skład naturalnej mikroflory zwierząt i człowieka. Przyjmuje się, że np. Candida albicans występuje u 40-80 proc. zdrowych ludzi i należy do fizjologicznej flory przewodu pokarmowego. Grzyby Candida mogą występować również w w błonie układu oddechowego czy błonie układu moczowego. Drożdżyca jest chorobą, która rozwija się dopiero w warunkach sprzyjających dla omawianego drobnoustroju.
2. Przyczyny drożdżycy
Do namnażania się drożdżaków z rodzaju Candida dochodzi w wyniku upośledzenia pracy układu odpornościowego oraz zakłócenia równowagi w składzie mikroflory organizmu ludzkiego. Czynniki, które mogą się do tego przyczynić, to:
- obniżenie odporności (np. u osób zakażonych wirusem HIV)
- mikrourazy i maceracja naskórka
- nadmierna potliwość
- cukrzyca
- zaburzenia hormonalne
- otyłość
- ciąża i poród
- niedobór witamin z grupy B
- długotrwała antybiotykoterapia
- sterydoterapia
- chemioterapia
- alkoholizm, narkomania
3. Rodzaje i objawy drożdżycy
Drożdżyca może przybierać różne formy. Wyróżnia się zakażenia uogólnione, powierzchniowe a także układowe.
Drożdżyca uogólniona (kandydoza uogólniona) rozwija się głównie u osób w immunosupresji – stanie obniżonej odporności, co daje możliwość nadmiernego rozwoju i rozprzestrzeniania się Candida. Fizjologicznie występującej w przewodzie pokarmowym. Do sytuacji takich dochodzi zwłaszcza w przypadku upośledzenia odporności typu komórkowego, co ze względu na rozwój medycyny występuje coraz częściej.
Osłabienie układu immunologicznego jest dość powszechne u osób po transplantacjach narządów (w ich przypadku odpornosć obniża się celowo, aby organizm nie odrzucił przeszczepionego narządu). Stan obniżonej odporności występuje również u pacjentów zmagających się z AIDS, osób przyjmujących leki immunosupresyjne w przebiegu chorób autoimmunologicznych.
Osłabienie układu immunologicznego to również problem pacjentów onkologicznych, przyjmujących chemioterapię (skutkiem ubocznym chemioterapii jest neutropenia, czyli obniżenie ilości neutrofili, ważnych komórek biorących udział w obronie przed infekcjami).
Obniżona odporność to również problem osób uzależnionych od narkotyków, alkoholu, osób z zaburzeniami odżywiania (chorych na bulimię, anoreksję), osób niedożywionych, pacjentów z niedoborami witamin z grupy B.
Kandydoza przenosi się za pośrednictwem układu krwionośnego. Może obejmować różne narządy i tkanki.
Drożdżyca powierzchniowa może obejmować różne partie skóry, przydatki oraz błony śluzowe, z kolei drożdżyca układowa, przybierająca inwazyjną postać kandydozy, obejmuje jeden narząd w naszym ciele (przykładem może być grzybicze zapalenie wsierdzia). Drożdżyca powierzchniowa może zaatakować nas również wskutek zakażenia uogólnionego z dominacją objawów ze strony jednego narządu.
W zależności od stopnia zaawansowania zmian drożdżycowych, pacjentom przepisuje się odpowiednie leki przeciwgrzybicze. Niezbędne jest zastosowanie kremów lub maści przeciwgrzybiczych, lakierów do paznokci, płynów do płukania czy leków doustnych.
3.1. Drożdżyca fałdów skórnych
Wyprzenie drożdżakowe, zwane również drożdżycą fałdów skórnych, pojawia się w postaci:
- zaczerwienienia,
- złuszczania się w obrębie plam rumieniowych,
- oddzielającego się, zbielałego naskórka,
- żywoczerwonych, wilgotnych, lekko sączących powierzchni w głębi fałdu,
- pęknięć w głębi fałdu,
- pęcherzyków w bezpośrednim otoczeniu ogniska,
- różnie nasilonego świądu.
W przebiegu choroby pacjent może zauważyć również sączenie z zajętej powierzchni, nadające wilgotny, żywoczerwony wygląd zmianom.
Taka infekcja dotyczy:
- fałdów podsutkowych u kobiet
- fałdów pachwinowych
- szpary międzypośladkowej
3.2. Drożdżyca rąk
Zmiany lokalizują się w trzeciej przestrzeni międzypalcowej i przyjmują postać:
- niewielkich nadżerek
- ognisk zmacerowanego, oddzielającego się naskórka
3.3. Drożdżyca stóp
Na drożdżycę stóp najbardziej narażone są osoby, które mają skłonność do pocenia się stóp i noszą nieprzewiewne obuwie. Zmiany widoczne są najpierw między piątym, a czwartym palcem, a potem między czwartym, a trzecim.
Następnie zmiany widać we wszystkich przestrzeniach międzypalcowych oraz na grzbiecie i podeszwie stopy. Naskórek jest pomarszczony, białawy. Pojawiają się pęknięcia, zaczerwienienia, pęcherzyki.
3.4. Drożdżyca paznokci
Drożdżyca paznokci obejmuje wały okołopaznokciowe lub same paznokcie.
Podejrzenie rozwoju drożdżycy wałów paznokciowych powinno nam nasuwać pojawienie się:
- zaczerwienienia,
- dużej bolesności,
- wydobywającej się treści ropnej spod wału przy jego ucisku,
- obrzęku okolicznych tkanek.
Przy zakażeniu wałów paznokciowych szybko dochodzi do objęcia infekcji płytek paznokciowych. Płytka paznokciowa objęta takim zakażeniem:
- zmienia zabarwienie – na czarno-brunatną,
- staje się matowa,
- ulega rozwarstwieniu,
- oddziela się od łożyska.
3.5. Drożdżyca i drożdżakowe zapalenie czerwieni wargowej
Ta dolegliwość objawia się:
- stanem zapalnym,
- obrzękiem czerwieni wargowej,
- głębokimi rozpadlinami,
- strupami,
- łuskami.
Ten rodzaj drożdżycy dotyczy osób narażonych na niekorzystne działanie czynników atmosferycznych i nawykowo zwilżających wargi.
3.6. Drożdżyca narządów płciowych
Drożdżyca, oprócz skóry gładkiej, może dotyczyć błon śluzowych, np. sromu czy pochwy.
Dość często dolegliwością jest drożdżyca pochwy, która objawia się:
- szaro-białym nalotem,
- nadżerkami,
- białymi upławami o gęstej konsystencji,
- różnie nasilonymi stanami zapalnymi,
- uczuciem pieczenia i świądu.
Takiemu rodzajowi drożdżycy szczególnie sprzyjają ciąża, cukrzyca i otyłość, jak również nieprawidłowa higiena osobista oraz kontakty z osobami zakażonymi.
W przypadku mężczyzn utrzymujących kontakty seksualne z chorymi na drożdżycę, często dochodzi do zakażenia i rozwoju zapalenia żołędzi i napletka.
Nasilenie objawów w tym przypadku waha się od niewielkiego świądu i pieczenia ku bolesnym obrzękom. Zlekceważenie tych objawów drożdżycy grozi zapaleniem cewki moczowej.
U mężczyzn zakażenie obejmuje głównie napletek i żołędzie prącia. Wówczas pojawiają się tkliwość narządów objętych zakażeniem i dolegliwości bólowe w czasie oddawaniu moczu. W przebiegu choroby pacjenci mogą zauważyć u siebie również białawe plamy, nadżerki, owrzodzenia z białawymi upływami o gęstej konsystencji. Chorobie może towarzyszyć świąd i pieczenie.
3.7. Drożdżyca jamy ustnej
Drożdżyca może dotyczyć błon śluzowych jamy ustnej.
W przypadku grzybica jamy ustnej na błonach śluzowych pojawiają się:
- białe plamy,
- nadżerki,
- owrzodzenia.
W kącikach ust mogą pojawiać się zajady, czyli nadżerki (inaczej zwane zapaleniem kątów). Może również dojść do odwarstwienia naskórka.
3.8. Drożdżyca układu pokarmowego
W przebiegu drożdżycy układu pokarmowego pojawiają się objawy, takie jak:
- zaparcia,
- biegunki,
- wzdęcia,
- niestrawność,
- nieprzyjemny zapach z ust,
- utrata włosów,
- zmienność nastrojów,
- pobudliwość,
- przyrost lub spadek masy ciała.
Dostępność leków przeciwgrzybiczych sprawdzisz z pomocą wyszukiwarki KtoMaLek.pl. Wypróbuj jej możliwości i sprawdzaj dostępność leków w ponad 10 800 aptekach w Polsce! Zarezerwuj swój lek online i zapłać za niego w aptece.
4. Jakie są objawy rozwoju choroby?
Objawy drożdżycy są zależne od zajętych układów i narządów. W przypadku zajęcia przez drożdżycę układu oddechowego zauważalne są symptomy kandydozy sugerujące zapalenie płuc, często w ciężkiej postaci, które dodatkowo nie reaguje na standardowe leczenie antybiotykami skierowanymi przeciwko najbardziej typowym drobnoustrojom bakteryjnym.
Zakażenia wewnątrzbrzuszne stwierdza się u chorych po operacjach na przewodzie pokarmowym. W tej postaci choroby objawy drożdżycy mają często ciężki przebieg z tworzeniem się ropni, zapaleniem otrzewnej i licznymi powikłaniami.
Podobnie ciężki przebieg drożdżycy występuje w przebiegu zapalenia wsierdzia, u podstaw którego, leży Candida - śmiertelność w tym przypadku sięga nawet 40-70 proc. Bezpośrednią przyczyną drożdżycy (oprócz immunosupresji) są głównie zabiegi kardiochirurgiczne - wszczepianie sztucznych zastawek, czy stosowanie narkotyków dożylnie, podczas którego często dochodzi do wprowadzenia do krwioobiegu Candida.
Kolejnym układem, mogącym być ofiarą drożdżycy, jest układ moczowy. Objawy drożdżycy pojawiają się przy infekcji dróg moczowych, w wyniku zabiegów operacyjnych z pozostawianiem cewnika w pęcherzu bądź moczowodzie, po przeszczepach nerki czy w przypadku nawracającej kamicy z infekcjami bakteryjnymi.
5. Diagnostyka drożdżycy
W przypadku stwierdzenia powyższych objawów choroby skóry należy niezwłocznie zgłosić się do dermatologa. Objawy nie ustąpią samoistnie. Podczas wizyty u dermatologa zostanie wykonane badanie mykologiczne. Po tym rozpocznie się leczenie drożdżycy.
W przypadku drożdżycy sromu należy skonsultować się z ginekologiem ze względu na możliwość współistnienia zapalenia pochwy i ewentualnych powikłań w postaci zapalenia szyjki macicy. Z pewnością żadne domowe leczenie nie jest skuteczne w walce z drożdżycą.
6. Leczenie drożdżycy
Podstawowe zasady leczenia drożdżycy:
- prawidłowy dobór leku, na który wrażliwe są drożdżaki z rodzaju Candida,
- dobór jak najmniej toksycznego leku i najbardziej odpowiedniego w zależności od schorzeń współistniejących, jak niewydolność nerek, uszkodzenia wątroby,
- odpowiedni czas leczenia, zwykle nie krótszy niż 4-6 tygodni,
- kontynuacja leczenia pomimo ustąpienia objawów,
- odpowiednia higiena zajętych miejsc w przypadku grzybicy powierzchniowej.
Leczenie opiera się na przyjmowaniu przez chorego dużych dawek witamin z grupy B. Pomocne w walce z drożdżycą są również antybiotyki i inne leki w postaci kremów, maści i tamponów.
Główne leki stosowane w leczeniu drożdżycy o działaniu miejscowym:
- nystatyna – antybiotyk działający grzybostatycznie lub grzybobójczo, w zależności od stężenia. Działa uszkadzając błonę komórkową grzybów. Nie wchłania się z przewodu pokarmowego po podaniu doustnym, dzięki czemu może być stosowana w zakażeniach np. jelita, gdzie działa wówczas miejscowo. Poza tym jest stosowana w postaci maści w przypadku kandydozy skóry, czy w postaci preparatów dopochwowych w infekcjach pochwy
- natamycyna– antybiotyk otrzymywany ze szczepu bakteryjnego Strepyomyces natalensis. Jest stosowana w drożdżycy pochwy, przewodu pokarmowego, jamy ustnej oraz skóry, odpowiednio w postaciach tabletek dopochwowych, tabletek doustnych (nie wchłaniających się), kropli czy kremów. Przy podawaniu doustnym może niekiedy wywołać wymioty, nudności, biegunkę
- terbinafina i naftifina – dwa antybiotyki z grupy allioamin. Ich działanie polega na blokowaniu syntezy ergosterolu w błonach komórkowych grzybów. Działają przeciwdrożdżakowo, są stosowane m.in. w grzybicy skóry i paznokci
Główne leki stosowane w leczeniu drożdżycy o działaniu ogólnym
- ketokonazol – lek stosowany w leczeniu zarówno układowym, jak i powierzchniowym. Ma szeroki zakres działania i stosowany jest także w przypadkach opornych na inne antybiotyki przeciwgrzybicze. Łatwo się wchłania po podaniu doustnym, w związku z czym może być stosowany w postaci tabletek. Może powodować działania niepożądane w postaci nudności, wymiotów, utraty łaknienia, ginekomastii (przerost tkanki gruczołu piersiowego u mężczyzn), bólów w nadbrzuszu. Może także uszkodzić wątrobę, dlatego też podczas jego stosowania konieczna jest kontrola aktywności enzymów wątrobowych. Jego wadą jest także fakt nieprzenikania do ośrodkowego układu nerwowego, w związku z czym jest nieskuteczny w drożdżycach zajmujących ten układ
- amfoterycyna B – jest podstawowym lekiem stosowanym w leczeniu grzybic narządowych. Otrzymywany jest z promieniowca Streptomyces nodosus. W zależności od stężenia jej działanie jest grzybobójcze, bądź fungistatyczne (hamujące rozwój grzybów). Niestety, lek ten jest stosunkowo toksyczny i nawet w dawkach terapeutycznych wywołuje szereg działań niepożądanych, takich jak reakcje uczuleniowe, obniżenie ciśnienia tętniczego, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, niedokrwistość, uszkodzenie wątroby, czy światłowstręt. Wywiera także działanie nefrotoksyczne
- itrakonazol – syntetyczny lek przeciwgrzybiczy. Mechanizm jego działania polega na zaburzaniu syntezy ergosterolu w błonie komórkowej komórek grzyba. Stosowany jest zarówno w grzybicach powierzchniowych, jak i układowych. Może być stosowany doustnie. Może wywoływać działania niepożądane w postaci nudności, wymiotów, biegunek czy bólów głowy.
Leczenie drożdżycy bywa niezwykle trudne. Prócz leczenia farmakologicznego, pacjenci często wymagają również interwencji chirurga. Leczenie chirurgiczne ma na celu zlikwidowanie powstałych w przebiegu choroby zmian (ropni, zniszczonych tkanek). Niezbędne jest również usunięcie wszczepionych zastawek czy cewników, które przyczyniły się do rozwoju choroby.
Domowe sposoby na drożdżycę nie przyniosą oczekiwanych rezultatów. Niezbędna jest pomoc specjalisty - dermatologa-wenerologa czy ginekologa, który przeprowadzi dokładny wywiad i przepisze odpowiednie leki. Tematu nie należy bagatelizować, ponieważ choroba ma tendencję do samoistnego szerzenia się oraz nawracania.
7. Zapobieganie drożdżycy
Należy wspomnieć też o kilku zasadach pozwalających zminimalizować ryzyko infekcji skórnej drożdżycą:
- unikanie chodzenia boso na basenach, publicznych prysznicach itd.
- unikanie kontaktu skóry z przedmiotami stale wilgotnymi
- unikanie kontaktów seksualnych z osobami potencjalnie chorymi
- używanie jedynie osobistych przyborów toaletowych
- poddawanie się regularnemu badaniu w przypadku czynników wysokiego ryzyka
Skuteczność leczenia grzybicy zależy od kilku czynników - stosowanie się do zasad prawidłowej terapii pozwala na uzyskanie optymalnych efektów leczenia.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Treść artykułu jest całkowicie niezależna. Znajdują się w nim linki naszych partnerów. Wybierając je, wspierasz nasz rozwój.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.