Głuchota a depresja
Głuchym nazywamy człowieka, który pozbawiony jest słuchu. Albo rodzi się z taką dysfunkcją, albo traci słuch. Konsekwencje utraty słuchu bywają bardzo trudne dla osób borykających się z tym problemem. Jakkolwiek można by wskazać wiele doświadczanych problemów, pośród nich może wystąpić także ryzyko depresji.
Słuch, podobnie jak wzrok, należy do receptorów o dalekim zasięgu i odgrywa główną rolę w orientacji przestrzennej oraz poznawaniu rzeczywistości. Jakie znaczenie ma dla nas słuch?
1. Znaczenie słuchu
- Służy rozwojowi mowy i porozumiewaniu się.
- Jest źródłem informacji o rzeczach i zdarzeniach w otoczeniu.
- Dostarcza sygnałów ostrzegawczych, ważnych dla fizycznego bezpieczeństwa.
- Pomaga w osiąganiu i utrzymaniu sprawności fizycznej.
- Jest łącznikiem uczuciowym z otaczającym światem, przyczyniającym się do zachowania zdrowia psychicznego i poczucia bezpieczeństwa.
2. Brak słuchu a depresja
Człowiek głuchy, opierając się na doznaniach wzrokowych, postrzega to, co widoczne, a więc zewnętrzne cechy zjawisk, zdarzeń, rzeczy, procesów, stosunków. Nie ma natomiast możności wniknięcia w ich istotę, do czego konieczna jest także mowa, z jej bogactwem pojęć abstrakcyjnych.
To zubożenie poznawcze zachodzi szczególnie wtedy, gdy głuchy nie był rehabilitowany i nie osiągnął przeciętnego poziomu umysłowego ludzi słyszących. To istotne zaburzenie poznawcze podkreślają sami głusi, którzy osiągnęli wyjątkowo wysoki poziom umysłowy. Wypowiadają się oni o powierzchowności postrzegania z powodu braku jednoczesnego postrzegania wzrokowego i słuchowego.
Bezpośrednie konsekwencje głuchoty można sprowadzić do:
- wpływu głuchoty na sprawność motoryczną,
- wpływu głuchoty na procesy poznawcze,
- wpływu głuchoty na rozwój mowy i języka,
- wpływu głuchoty na rozwój psychiczny i społeczny.
Dysfunkcja organizmu może prowadzić do powstania charakterystycznych trudności w życiu osoby niesłyszącej i może pojawić się ryzyko depresji. Opracowano kilka koncepcji kryzysów psychicznych, doświadczanych przez osoby niesłyszące. Na ich podstawie możemy wyróżnić:
- kryzys związany z przejściem od roli chorego do roli niepełnosprawnego,
- kryzys ograniczonej niezależności,
- kryzys pustki społecznej,
- kryzys rzeczywisty,
- kryzys w związku z partnerem seksualnym.
Jak widać, osoba niesłysząca boryka się z wieloma problemami i kryzysami w obrębie środowiska, w którym żyje. Ograniczenia związane z pełnieniem ról społecznych oraz wykonywaniem zadań mogą prowadzić do alienacji i braku akceptacji zaistniałej sytuacji.
Długotrwałe cierpienie psychiczne i niejednokrotnie brak grupy wsparcia społecznego powodują powstanie depresji klinicznej u osoby niesłyszącej. Jedną z metod zapobiegania tym następstwom jest rozwijanie umiejętności językowych oraz socjalizacja ich zachowania. Utrata słuchu jest więc równoznaczna z podjęciem przez człowieka powtórnego procesu socjalizacji.
3. Rehabilitacja psychologiczna jako forma przeciwdziałania depresji
W przypadku osób głuchych, cierpiących na depresję, może być problem z jej diagnozą oraz pomocą, wynikający z barier komunikacyjnych. Przede wszystkim osoba niesłysząca powinna zostać poddana rehabilitacji psychologicznej. Walka ze skutkami inwalidztwa obejmuje pięć form:
- profilaktykę (zapobieganie przez uświadomienie szerokiego ogółu społeczeństwa o przyczynach i skutkach inwalidztwa),
- leczenie (likwidacja i pomniejszanie skutków upośledzeń),
- wychowanie i nauczanie specjalne (przekazanie wiedzy i wyuczenie zawodu umożliwiającego uzyskanie pewnej niezależności społecznej),
- opiekę społeczną (pomoc społeczna wobec tych, u których zawiodła profilaktyka, leczenie i nauczanie),
- rehabilitację.
Teoria oraz praktyka traktują rehabilitację psychologiczną jako pomoc osobie niepełnosprawnej w jej przystosowaniu się do życia z niepełnosprawnością i samej niepełnosprawności. U podstaw tej rehabilitacji w przypadku głuchoty leży akceptacja inwalidztwa i polega ona na motywowaniu osoby niesłyszącej do osiągnięcia sukcesu.
Motywacja rozumiana jest tu jako czynnik decydujący o efektywności działania nastawionego ku określonym celom lub unikania ich. Dlatego też osoba niepełnosprawna, poddawana rehabilitacji, musi umieć formułować cele, do których chciałaby dążyć lub zrezygnować z tych celów, które ze względu na głuchotę nigdy przez nią nie zostaną osiągnięte.
4. Jak wyjść z depresji?
Do podstawowych zasad psychologicznych, które muszą być uwzględnione w rehabilitacji, zalicza się:
- ujmowanie problemów i potrzeb niesłyszącego całościowo i wieloaspektowo (gdyż człowiek stanowi jedność bio-psycho-społeczną),
- wykorzystanie zdolności organizmu do kompensacji (organizm dąży własnymi siłami do odzyskania naruszonej równowagi, a kompensacja jest możliwa dzięki tworzeniu się nowych, zastępczych, dynamicznych układów funkcjonalnych),
- rozwijanie zachowanych sprawności (mimo uszkodzenia, defektu, organizm zachowuje określone sprawności, które stanowić mogą podstawę szkolenia i pracy),
- przystosowanie się osoby głuchej do środowiska społecznego (warunek integracji),
- przystosowanie środowiska społecznego i fizycznego do potrzeb osoby głuchej (zniesienie wszelkich barier fizycznych, psychicznych i społecznych),
- aktywność własna człowieka niesłyszącego w procesie rehabilitacji (własne dążenie do sukcesu i świadomość sukcesu wzmaga wysiłek osoby rehabilitowanej).
Oprócz tych zasad w pomocy w wyjściu z depresji ważną rolę odgrywa wsparcie społeczne (rodziny, przyjaciół, znajomych). Niekiedy nie bez znaczenia pozostaje również wsparcie instytucjonalne (np. uczestniczenie w warsztatach terapii zajęciowej).
Edukacja na temat depresji okazuje się bardzo cenna i daje zadowalające rezultaty w połączeniu z farmakoterapią i psychoterapią. Aktywizacja zawodowa osób niesłyszących jest również bardzo ważna i ma ogromne znaczenie w procesie akceptacji swojej niepełnosprawności, a także w odzyskiwaniu poczucia własnej wartości oraz sensu życia.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.