Hemafereza lecznicza - rodzaje, zastosowanie, wskazania i przeciwwskazania

Jest kilka rodzajów hemaferezy:

• Plazmafereza – gdy usuwane jest osocze, czyli częściowa - usuwana jest tylko część osocza, najczęściej 1-1,5 litra, w jego miejsce podawane są płyny zastępcze; całkowita – tak zwana wymiana całkowita; usunięcie 3-4 litrów osocza i następnie podanie w jego miejsce zawsze stosowane są płyny zastępcze; selektywna (perfuzyjna) – po oddzieleniu osocza, zostaje ono przefiltrowane w separatorze i usunięte z niego pozostaje składnik niepożądany (na przykład toksyna), po czym oczyszczone osocze chorego wraca do jego układu krążenia;
• Cytafereza- gdy usuwane są poszczególne grupy krwinek: erytocytafereza –gdy usuwane są krwinki czerwone; granulocytafereza – gdy usuwane są krwinki białe; limfocytafereza - gdy usuwane są krwinki białe; trombocyt afereza - gdy usuwane są płytki krwi; separacja komórek macierzystych

Możliwe jest separowanie 2 składników równocześnie.

Obecnie separatory komórkowe służą między innymi do przeprowadzenia zabiegów hemaferezy leczniczej, do izolacji krwiotwórczych komórek macierzystych z krwi obwodowej , a także do zagęszczania i oczyszczania komórek macierzystych znajdujących się we wcześniej pobranym szpiku. Przy pomocy hemaferezy produkuje się także koncentraty poszczególnych krwinek. Tak więc zastosowanie hemaferezy nie ogranicza się tylko do chorób wywodzących się z układu krwionośnego, ale obejmuje również schorzenia neurologiczne, metaboliczne, immunologiczne oraz toksykologiczne.

• zakrzepowa plamica małopłytkowa;
• demielinizacyjna polineuropatia IgA i IgG;
• miastenia gravis;
• zespół Guillaina Barrego (postać ciężka);
• zespół Goodpasture’a;
• plamica poprzetoczeniowa;
• immunizacja w układzie Rh (do 10 tygodnia ciąży);
• rodzinna hipercholesterolemia.

Są to schorzenia w których wykazano skuteczność metody. W przypadku gwałtownie postępującego kłębuszkowego zapalenia nerek, choroby zimnych aglutynin, zatruciu grzybami wykazano skuteczność hemaferezy porównywalną do innych metod terapeutycznych.

• poliglobulia (zwiększona liczba krwinek czerwonych) i czerwienica prawdziwa – stosuje się erytrocytaferezę;
• hiperleukocytoza (znacznie zwiększona liczba białych krwinek) – wykonuje się leukaferezę;
• niedokrwistość sierpowato komórkowa - stosuje się erytrocytaferezę;
• nadpłytkowość – stosowna jest trombocytafereza;
• pozyskiwanie komórek macierzystych do przeszczepów;
• niezgodność w układzie HLA w przeszczepie alogenicznym szpiku.

Przeciwwskazaniem do hemaferezy jest wstrząs lub ciężki stan chorego. Zabieg może być obarczony powikłaniami. Skutki niepożądane mogą być spowodowane wprowadzeniem cewnika do żyły centralnej:

• może pojawić się krwawienie;
• odma opłucnowa – może powstać na skutek przebicia opłucnej – pojawia się silna duszność, ból w klatce piersiowej, kaszel;
• zakażenie – może wystąpić na skutek wprowadzenia drobnoustrojów wraz z cewnikiem do światła naczynia, co może skutkować wystąpieniem infekcji.

Kolejną grupą powikłań występującą podczas zabiegów hemaferezy są związane ze stosowaniem leków antykoagulacyjnych, czyli takich które zabezpieczają krew przed krzepnięciem. W tym celu stosuje się cytrynian, który jednak wiąże jony wapnia, co może objawiać się wystąpieniem objawów niedoboru tego minerału pod postacią tężyczki. Objawami tężyczki są: drętwienia i symetryczne kurcze dłoni, przedramion i ramion, następnie kurcze twarzy, kończyn dolnych.

Dochodzić może również do powikłań wynikających ze zmniejszenia czynników krzepnięcia. Pojawić się mogą objawy skazy krwotocznej, czyli mogą wystąpić krwawienia z dziąseł, nosa. Dochodzić może do łatwego powstawania siniaków, na skórze wystąpić może plamica. W wyniku przeprowadzonego zabiegu dojść może do zmniejszenia w organizmie stężenia immunoglobulin, co może być przyczyną zakażeń i infekcji.

W przebiegu plazmaferezy usuwane jest osocze, doprowadzić to może do spadku ciśnienia tętniczego, zaburzeń wodno-elektrolitowych a nawet wstrząsu. W trakcie zabiegu możliwe jest także przeniesienia zakażenia wirusowego (w przypadku wymiany osocza na preparat osoczopochodny). Może wystąpić także hemoliza czyli rozpad krwinek czerwonych, oraz powikłania zatorowe. W bardzo rzadkich sytuacja wystąpić mogą również reakcje alergiczne na podawane płyny. Zabieg zwykle jest dobrze tolerowany i wymaga kilkukrotnego powtarzania.

Źródła

1. Rosiek A. Hemafereza lecznicza, Journal of Transfusion Medicine 2010, 3, 92–98
2. Hołowiecki J. (red.), Hematologia kliniczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, ISBN 978-83-200-3938-2
3. Urasiński I. Hematologia kliniczna, Pomorska Akademia Medyczna, Szczecin 1996, ISBN 83-86342-21-8
4. Kokot F. (red.), Choroby wewnętrzne, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006, ISBN 83-200-3368-3