Powikłania cukrzycy nadal niedoceniane. W Polsce przeprowadza się kilkanaście tysięcy amputacji rocznie
"O stopy należy dbać i i chuchać na nie, zdrowe stopy to majątek" - mówi dr n. med. Monika Łukaszewicz, internista i diabetolog. To prawda. Stopa cukrzycowa występuje coraz częściej. W Polsce rocznie przeprowadza się kilkanaście tysięcy amputacji. Kto jest w grupie zwiększonego ryzyka? I w jaki sposób się przed nią chronić?
Wirtualna Polska, Magdalena Bury: Coraz częściej słyszymy o tym, że "ktoś ma stopę cukrzycową". Na czym polega ta dolegliwość?
Dr n. med. Monika Łukaszewicz, internista i diabetolog: Stopa cukrzycowa to każda choroba stopy u osoby z wieloletnią cukrzycą przebiegającą z przerwaniem ciągłości naskórka. Jest to tzw. późne powikłanie cukrzycy, czyli takie, u podłoża którego leży uszkodzenie naczyń - angiopatia cukrzycowa i uszkodzenie nerwów obwodowych - neuropatia cukrzycowa.
Jeśli doda się do tego uszkodzenie naskórka, nawet niewielkie - tworzą się wrota zakażenia. Na stopie powstaje owrzodzenie zakażone zwykle wieloma bakteriami. Proces może szybko i poważnie zagrozić zdrowiu pacjenta.
Kogo w szczególności dotyczy ten problem?
Jest to powikłanie dotyczące pacjentów długo chorujących na cukrzycę, częściej mężczyzn. Narażone są bardziej osoby palące, z niedokrwieniem kończyn dolnych, z zaburzeniami czucia w obrębie stóp. Bezpośrednią przyczyną jest często drobna rana stopy, otarcie, odcisk lub krwiak pod modzelem stopy. Rzadko przyczyną są duże urazy.
Zagrożone są tylko osoby niezdiagnozowane?
Cukrzyca jest chorobą, która nawet wiele lat może nie dawać specyficznych objawów. Dlatego ważne jest okresowe kontrolowanie stężenia glukozy w surowicy, szczególnie, jeśli cukrzyca występuje w rodzinie. Niestety część pacjentów zgłasza się pierwszy raz do lekarza z powodu cukrzycy, kiedy wystąpią już powikłania.
Warto wiedzieć, że prawidłowe stężenie glukozy na czczo nie przekracza 100mg/dL, a po posiłku 140 mg/dl. U osób dobrze leczonych wartości glikemii powinny być takie, jak u zdrowych. Tylko u osób starszych dopuszcza się nieco wyższe wartości, ale też nie u wszystkich. Jeśli pierwszym objawem cukrzycy jest stopa cukrzycowa, to jest to zwykle przejaw dużego zaniedbania swojego zdrowia.
Doszło do powikłań. Co dalej?
Każde powikłanie cukrzycy może być leczone. Terapia jest prowadzona zależnie od stopnia zaawansowania i stanu pacjenta. Leczenie prowadzi diabetolog, który w razie konieczności kieruje pacjenta do innych specjalistów.
W odniesieniu do stopy cukrzycowej są to : chirurg, radiolog, chirurg naczyniowy, ortopeda, podolog. Jeśli dojdzie do powstania owrzodzenia, pacjent powinien być pod opieką poradni stopy cukrzycowej, która jest wydzieloną częścią niektórych poradni cukrzycowych.
Czy zdarza się, że amputacja to jedyna szansa?
Leczenie zachowawcze lub mikroinwazyjne jest dzisiaj najważniejszą metodą ratowania stopy cukrzycowej. Polega ono na częstym opracowywaniu rany, intensywnym leczeniu farmakologicznym oraz diagnostyce i leczeniu niedokrwienia kończyn metodami rewaskularyzacji, czyli zabiegowego przywracania prawidłowego krążenia krwi.
Czasami istnieje możliwość leczenia w komorze hiperbarycznej. Dla diabetologa i dla pacjenta amputacja to ostateczność, wykonuje się ją tylko przy wystąpieniu martwicy lub przy bezpośrednim zagrożeniu sepsą.
Mam cukrzycę. Czy muszę nosić odpowiedni rodzaj butów oraz stosować odpowiednie płyny do mycia i kremy?
Po pierwsze - mam mieć idealne wyrównanie cukrzycy. To szerokie pojęcie. Oznacza prawidłowe wartości stężenia glukozy i lipidów krwi, prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego, niepalenie tytoniu, stosowanie diety dostarczającej organizmowi wszystkie potrzebne makro- i mikroskładniki. W ten sposób hamujemy rozwój wszystkich powikłań cukrzycy. Ważna jest świadomość obecności czynników ryzyka - zaburzeń krążenia i unerwienia stóp.
Odpowiednie obuwie to takie, które stopę chroni przed otarciami i odciskami, zapewnia jej odpowiednie podparcie. W razie wystąpienia zmian na stopach zaleca się odpowiednie postępowanie, np. kremy z mocznikiem na stwardnienia i modzele, środki antyseptyczne na otarcia, specjalistyczne wkładki na zmienioną strukturę anatomiczną stopy.
My - cukrzycy - możemy chodzić boso?
Oczywiście, jeśli mamy pewność, że nie zranimy stopy. Czyli po dywanie albo po czystej plaży. Stopa neuropatyczna lub niedokrwienna wymaga zabezpieczenia wygodnym, nieuciskającym krytym obuwiem z miękkiej naturalnej skóry lub oddychającej tkaniny. Stopy zmienione morfologicznie, np. z płaskostopiem podłużnym lub poprzecznym, modzelami, zniekształceniami wymagają indywidualnego dobrania rodzaju obuwia i wkładek korekcyjnych.
Każde zranienie stopy wymaga starannego odkażenia, a jeśli jest głębokie, trzeba zgłosić się do lekarza, który podejmuje decyzję o sposobie leczenia. O stopy należy dbać i i chuchać na nie, zdrowe stopy to majątek.
Spróbujmy obalić mity. Cukrzycy nie mogą chodzić na basen? Nie mogą moczyć nóg? Obcinać samodzielnie paznokci?
Wszystko można. W zakresie zdrowego rozsądku. Jeśli jest tendencja do grzybicy, która może osłabić naskórek i zapoczątkować zespół stopy cukrzycowej, warto dobrze wybrać basen i stosować środki zapobiegawcze, np. pudry przeciwgrzybicze.
Nogi można zmoczyć, myć i kąpać oczywiście, ale nie należy ich moczyć tak, aby doprowadzić do maceracji naskórka - bo potem on pęknie i już jest owrzodzenie. Paznokcie obcinamy prosto, najbezpieczniej stosować pilnik, a w razie jakichkolwiek nieprawidłowości, np. wrastających paznokci, kierujemy się do podologa, czyli podiatry.
Czy znane są statystyki dot. liczby przeprowadzonych rocznie amputacji w Polsce?
Niestety, dokładnych statystyk się nie prowadzi. Jest to jednak kilkanaście tysięcy takich zabiegów rocznie. Wielu z nich można by uniknąć... Leczenie stopy cukrzycowej jest żmudnym procesem, a dostęp do poradni stopy i podologów ograniczony.
Środowisko lekarzy diabetologów od lat zabiega o poprawę warunków leczenia pacjentów z tym powikłaniem. Leczenie jest kosztowne, długotrwałe, jednak daje możliwość uniknięcia amputacji.
Amputację coraz częściej przeprowadza się u osób młodych, aktywnych?
Aktywność fizyczna u osoby z cukrzycą zmniejsza ryzyko amputacji, pod warunkiem, że osoba ta nie ma neuropatii cukrzycowej. Niestety, ciągle rośnie zachorowalność na cukrzycę, także u osób młodych, a przy złym wyrównaniu cukrzycy wszystkie powikłania rozwijają się szybko.
Nadmierne łuszczenie się skóry na stopach może być pierwszym objawem stopy cukrzycowej?
To nie jest objaw stopy cukrzycowej, ale to może być objaw neuropatii. Jednym z jej możliwych objawów jest suchość skóry stóp, zanik owłosienia, powstawanie modzeli, drętwienia, uczucie chodzenia na poduszkach, uczucie zimna, uczucie palenia, bóle palców stóp.
Czy możemy nie wiedzieć o tym, że stopa cukrzycowa się rozwija?
Możemy nie wiedzieć, że rozwija się neuropatia i niedokrwienie, ponieważ objawy mogą być dyskretne. Wiele osób z neuropatią nie ma dolegliwości. Zaburzenia czucia są czasem trudno uchwytne. Pierwszym objawem u części pacjentów jest zaburzone czucie wibracji. U innych jest to nieprawidłowe odczuwanie ciepła i zimna lub tylko lekkiego dotyku. Wczesne rozpoznanie i leczenie neuropatii może zapobiec stopie cukrzycowej.
Grzybica idzie w parze ze stopą cukrzycową?
Grzybica paznokci stóp występuje częściej u osób z neuropatią, a grzybica skóry stóp sprzyja pękaniu skóry i powstawaniu owrzodzeń. Wszystkie te problemy wymagają starannego postępowania, wtedy powikłania się nie rozwijają.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.
