Rzucawka - co to jest, przyczyny, diagnoza, leczenie, zapobieganie
Rzucawka ciążowa to poważny stan zagrożenia życia dla matki i płodu, który może pojawić się po 20. tygodniu ciąży lub w pierwszych dniach po porodzie. Jest to jedno z najczęstszych powikłań ciąży i stanowi poważne wyzwanie dla lekarzy i personelu medycznego. Stan ten powoduje drgawki w ciąży i może skutkować śpiączką. Jak rozpoznać objawy rzucawki ciążowej, a jak stanu przedrzucawkowego?
1. Co to jest rzucawka?
Rzucawka, inaczej eklampsja to stan zagrażający życiu, w którym kobieta ciężarna doznaje uogólnionych drgawek i/lub śpiączki.
Stan rzucawkowy u kobiet, które spodziewają się dziecka, zwykle manifestuje się po 20. tygodniu ciąży. Może również wystąpić w pierwszych 2 dniach połogu. Rzucawka ciążowa to poważne powikłanie stanu przedrzucawkowego, które może być niezwykle groźne zarówno dla rozwijającego się płodu, jak i dla matki.
Mówiąc o stanie przedrzucawkowym, warto wspomnieć również o problemie jakim jest nadciśnienie indukowane ciążą (PIH), zwane również nadciśnieniem tętniczym ciążowym. Rozpoczyna się ono około 20. tygodnia ciąży i ustępuje w ciągu 42 dni po porodzie.
PIH wiąże się ze zwiększonym ryzykiem pojawienia się poważnych komplikacji np. zatrucia ciążowego, rzucawki czy odklejenia łożyska. Jeśli nadciśnieniu indukowanemu ciążą towarzyszy białkomocz z >300 mg/l, 500 mg/24 h lub co najmniej wynik ++ w teście paskowym, lekarz stwierdza stan przedrzucawkowy.
2. Przyczyny rzucawki
Dokładne przyczyny wystąpienia rzucawki nie są jeszcze znane. Lekarze przypuszczają, że czynnikami wpływającymi na pojawienie się stanu rzucawkowego są między innymi:
- zaburzenia w naczyniach krwionośnych,
- czynniki neurologiczne,
- dieta,
- podłoże genetyczne.
Niestety, żadna z teorii nie została potwierdzona. Wiadomo jedynie, że rzucawka następuje po stanie przedrzucawkowym, a na wystąpienie drgawek bardziej narażone są kobiety, które doświadczyły ciężkiego stanu przedrzucawkowego. U takich ciężarnych zwykle obserwuje się:
- nieprawidłowe wyniki badań krwi,
- bardzo wysokie ciśnienie,
- bóle głowy,
- zaburzenia widzenia.
W niektórych przypadkach wysokie ciśnienie krwi może doprowadzić do zmniejszenia się ilości tlenu dostarczanego do mózgu kobiety, co może spowodować wystąpienie drgawek, zagrażających życiu matki i rozwijającego się płodu.
Na ryzyko wystąpienia stanu przedrzucawkowego bardziej narażone są kobiety, które:
- ukończyły 35 lat lub są nastolatkami,
- są w trakcie pierwszej ciąży,
- mają ciemny kolor skóry,
- mają cukrzycę, wysokie ciśnienie lub chorobę nerek,
- nieprawidłowo się odżywiają (nieprawidłowe odżywanie wiąże się zarówno z niedoborem, jak również z nadmiarem pożywienia),
- są w ciąży mnogiej.
Napady drgawkowe mogą stanowić zaostrzenie zatrucia ciążowego (gestozy).
3. Objawy rzucawki i stanu przedrzucawkowego
Objawy stanu przedrzucawkowego w ciąży to przede wszystkim:
- silne bóle głowy oraz mięśni,
- zaburzenia widzenia,
- wzdęcia.
Stan przedrzucawkowy, znany również jako preeklampsja charakteryzują się również:
- wysokim ciśnieniem krwi (nadciśnienie),
- obecnością białka w moczu (białkomocz),
- zatrzymywaniem nadmiaru płynu (skutkiem tego stanu są obrzęki).
Rzucawka konwulsyjna objawia się napadami drgawek podobnymi jak w napadzie padaczki, najpierw z drgawkami tonicznymi, później klonicznymi. Kończy się najczęściej utratą przytomności.
Objawy związane z rzucawką poporodową to między innymi:
- bóle głowy,
- bóle brzucha,
- zaburzenia wzroku,
- nudności i wymioty,
- nadciśnienie,
- skąpomocz,
- białkomocz,
- podwyższone stężenie enzymów wątrobowych i kreatyniny,
- małopłytkowość.
Należy jednak pamiętać, że nie u wszystkich kobiet występują te same objawy.
4. Kiedy występuje rzucawka?
Około 50% przypadków rzucawki porodowej pojawia się w trzecim trymestrze, 30% podczas porodu, a pozostała część na początku połogu. Nie do końca wiadomo, co odpowiada za pojawienie się stanu, który stanowi ogromne niebezpieczeństwo dla kobiety oraz jej dziecka.
5. Diagnoza rzucawki
Regularna opieka prenatalna jest niezbędna do diagnostyki i leczenia stanu przedrzucawkowego, zanim rozwiną się objawy zatrucia ciążowego. Wizyty obejmują kontrolę ciśnienia krwi i badania moczu na obecność białka.
Wczesne rozpoznanie stanu przedrzucawkowego ułatwiają określenie historii medycznej oraz regularne badania fizykalne miednicy w czasie ciąży. Wiele innych badań jest również wykonywanych podczas rutynowej opieki prenatalnej w celu oceny ogólnego stanu zdrowia matki i płodu.
Testy diagnostyczne obejmują USG płodu, macicy i płynu owodniowego. Badania krwi obejmują badania krwi, np. morfologia oraz badanie stężenia glukozy.
Badanie moczu na obecność białka może pomóc w diagnozowaniu stanu przedrzucawkowego i przewidzeniu zwiększonego ryzyka jego wystąpienia. Kobiety w ciąży są również oceniane pod kątem przyrostu masy ciała i występowania wzdęć.
6. Leczenie rzucawki
Jedynym skutecznym sposobem wyeliminowania zagrożenia jest zakończenie ciąży. Rozwiązanie ciąży, zawsze powinno być brane pod uwagę, zwłaszcza w przypadku ryzyka zgonu matki lub poważnych powikłań zdrowotnych.
W przypadku ciąży poniżej 32. tygodnia zaleca się przeprowadzenie cesarskiego cięcia. Zabieg ten powinien być rozpoczęty najwcześniej 15-20 minut po ustąpieniu drgawek, gdy stan matki i płodu ulegnie poprawie.
6.1. Postępowanie w czasie rzucawki ciążowej
W przypadku wystąpienia rzucawki w ciąży konieczne jest podjęcie natychmiastowych działań. W pierwszej kolejności ciężarną należy ułożyć w pozycji bocznej (zalecana jest pozycja na lewym boku).
Jeśli występuje ciężkie nadciśnienie, należy wdrożyć leczenie obniżające ciśnienie tętnicze. Kolejnym etapem jest podanie leków przeciwdrgawkowych oraz podjęcie działań prewencyjnych celem zapobiegnięcia kolejnemu napadowi. Lekiem pierwszego wyboru w leczeniu stanu rzucawkowego jest siarczan magnezu.
7. Czym grozi rzucawka?
Rzucawka, inaczej stan rzucawkowy może prowadzić do wielu powikłań. Ryzyko ich wystąpienia wynosi ponad 70%. Jednym z najpoważniejszych skutków rzucawki jest trwałe uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, spowodowane krwawieniem lub niedotlenieniem, a nawet udarem.
Rzucawka może również prowadzić do:
- przedwczesnego odwarstwienia łożyska,
- zespołu rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC),
- ostrej niewydolności nerek,
- pęknięcia wątroby lub uszkodzenia hepatocytów,
- przejściowej ślepoty,
- ostrego obrzęku płuc,
- aspiracyjnego zapalenia płuc,
- zatrzymania krążenia.
W około 10-20% przypadków rzucawki pojawia się także zespół HELLP, który charakteryzuje się haemolysis, podwyższonym poziomem enzymów wątrobowych oraz niskim poziomem płytek krwi.
Powikłania rzucawki zwykle ustępują po rozwiązaniu ciąży, ale ich konsekwencje mogą być długotrwałe i poważne. Dlatego też ważne jest, aby rzucawkę diagnozować i leczyć jak najszybciej, aby zmniejszyć ryzyko powikłań. Ryzyko śmierci matki w wyniku rzucawki jest bardzo wysokie (2-10%), ale dziecka jeszcze większe (10-25%).
8. Stan przedrzucawkowy w ciąży - zapobieganie
Profilaktyka stanu przedrzucawkowego polega na regularnym monitorowaniu ciśnienia tętniczego u kobiet ciężarnych, szczególnie u tych, które są narażone na ryzyko wystąpienia preeklampsji. Kobietom, które spodziewają się dziecka, zaleca się kontrolowanie wagi ciała, prowadzenie zdrowego stylu życia, przestrzeganie zasad zbilansowanej diety.
Dieta bogata w warzywa i owoce może pomóc w zmniejszeniu ryzyka rozwoju stanów przedrzucawkowych. W profilaktyce ogromne znaczenie odgrywa także leczenie schorzeń, np. zaburzeń hormonalnych, cukrzycy czy chorób nerek.
Jeżeli chodzi o suplementację, najlepsze działanie prewencyjne ma magnez, który powinien być uzupełniany zarówno poprzez dietę, jak i poprzez przyjmowanie odpowiednich środków farmaceutycznych.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.