Trombocyty (płytki krwi) – rola, badanie, intepretacja wyników PLT, nadpłytkowość, małopłytkowość

Trombocyty (płytki krwi) to składnik morfotyczny krwi, który odgrywa kluczową rolę w procesach krzepnięcia oraz skurczu naczyń krwionośnych. Za co odpowiadają płytki krwi? Co to jest PLT? O czym świadczy podwyższona i obniżona ilość płytek krwi?

Zobacz film: "Badania krwi - trombocyty"

1. Czym są trombocyty?

Trombocyty (płytki krwi, płytka Bizzozera, krwinka płytkowa, PLT) to składnik morfotyczny krwi. Najważniejsza rola płytek krwi to udział w procesach krzepnięcia i skurczu naczyń krwionośnych.

U człowieka w jednym mikrolitrze (mm³) krwi znajduje się od 150 do 400 tysięcy trombocytów (płytki krwi norma). Liczba krwinek wzrasta na skutek urazu, niedotlenienia organizmu, intensywnego wysiłku fizycznego i pod wpływem niskich temperatur.

2. Budowa płytek krwi

Trombocyt to fragment komórki bez jądra komórkowego, o średnicy wynoszącej 2-4 um. Ma pofałdowaną błonę z rozbudowanym układem kanalików, a także pierścień mikrotubuli.

Na powierzchni rozłożone są proteiny, dzięki którym możliwe jest przywarcie płytek krwi do uszkodzonych miejsc i do siebie nawzajem. Umiejętność ta sprawia, że trombocyty są w stanie ułożyć się w kształt odpowiadający konkretnemu uszkodzeniu i skutecznie zatamować krwotok.

Krwinki płytkowe mają bardzo krótką żywotność, wynosi ona maksymalnie 10 dni. Dla porównania erytrocyty mogą żyć nawet przez 120 dni.

3. Jak powstają trombocyty?

Gdzie powstają trombocyty? Płytki krwi PLT powstają w szpiku kostnym podczas procesu o nazwie trombopoeza. Są efektem oderwania niewielkiego fragmentu cytoplazmy od innych komórek, na przykład megakariocytów czy komórek olbrzymich szpiku kostnego.

We krwi krąży około 60-75% trombocytów powstałych w szpiku kostnym, reszta zlokalizowana jest w śledzionie. W morfologii płytki krwi są oznaczane symbolem PLT (płytki krwi skrót).

4. Rola trombocytów

Główna funkcja trombocytów to udział w procesach krzepnięcia i powstawania strupa. Gdy dochodzi do przerwania ciągłości tkanki, trombocyty natychmiast osiadają na macierzy podśródłbłonkowej, tam się zlepiają i tworzą czop płytkowy.

Nie jest to jeszcze właściwy skrzep, jednak z płytek krwi uwalnia się szereg czynników, które zapoczątkowują proces krzepnięcia. Trombocyty pobudzają również do wzrostu tkankę mięśniową.

5. Wskazania do oznaczenia trombocytów we krwi

Badanie trombocytów (PLT badanie krwi, PLT morfologia) powinno być wykonywane regularnie, minimum raz w roku, o ile lekarz nie zaleci innej częstotliwości. Sprawdzenie liczby płytek krwi możliwe jest po pobraniu próbki krwi z żyły łokciowej.

Wynik dostępny jest zazwyczaj tego samego dnia i porównuje się go z normami konkretnego laboratorium. Płytki krwi poniżej normy, jak również zwiększona ilość płytek krwi (podniesione płytki krwi) wymagają konsultacji z lekarzem.

Poza rutynowymi badaniami istnieją również wskazania do oznaczenia trombocytów we krwi:

• sińce na ciele niewiadomego pochodzenia,
• sińce, które powstają w wyniku nawet niewielkiego stłuczenia,
• częste krwotoki z nosa,
• obfite miesiączki,
• problem z zatamowaniem krwi nawet w przypadku małego skaleczenia,
• sine plamy na skórze,
• czerwone, drobne krostki na skórze, wyglądające jak wysypka,
• krew w stolcu.

6. Norma trombocytów we krwi

Norma płytek krwi (PLT norma) w morfologii wynosi od 150 000 do 400 000/μl, w tym płytki duże (o objętości >12 fl) powinny stanowić < 30% (jest to norma płytek krwi u dziecka i osoby dorosłej).

Wynik niższy niż 150 tysięcy wskazuje na niski poziom płytek krwi, natomiast PLT podwyższone rozpoznaje się przy oznaczeniu trombocytów powyżej 400 tysięcy (płytki krwi wysokie).

Na podstawie wyniku PLT krwi możliwe jest stwierdzenie następujących zaburzeń:

• trombocytopenia (małopłytkowość) - zbyt mała ilość płytek krwi, niskie płytki krwi (obniżone płytki krwi),
• trombocytoza lub trombocytemia - za dużo płytek krwi, płytki krwi powyżej normy,
• trombastenia lub trombopatia - upośledzenie funkcji płytek krwi.

6.1. Podwyższona liczba płytek krwi (trombocytoza, nadpłytkowość)

Co oznaczają płytki krwi powyżej normy? Trombocytoza (trombocytemia) to podwyższone płytki krwi u dziecka (za dużo płytek krwi u dziecka) lub osoby dorosłej w odniesieniu do ustalonych norm badania krwi PLT.

Wysoka ilość płytek krwi zwykle rozpoznawana jest w trakcie rutynowych badań, wówczas konieczne jest znalezienie przyczyny tego stanu. Trombocytoza u dziecka i dorosłego nie jest stanem fizjologicznym.

Nadpłytkowość (PLT podwyższone w morfologii) może występować w przypadku:

• przewlekłych stanów zapalnych,
• zbyt intensywnego wysiłku fizycznego,
• infekcji,
• niedoboru żelaza,
• porodu,
• chorób nowotoworych,
• chorób szpiku.

Przekroczenie normy nie zawsze musi być związane z występowaniem choroby, jest na przykład stanem naturalnym w przypadku samoistnej nadpłytkowości lub braku śledziony.

6.2. Niska liczba płytek krwi (trombocytopenia, małopłytkowość)

Liczba trombocytów we krwi może być również za niska (za mało płytek krwi to wynik poniżej 150 000/μl). Mamy wtedy do czynienia z tak zwaną trombocytopenią lub małopłytkowością.

Niska płytkowość krwi (mało płytek krwi, niski poziom trombocytów) objawia się łatwą skłonnością do krwawień, możliwe przyczyny to:

• niedobór witaminy B12,
• niedobór kwasu foliowego,
• choroby śledziony,
• wcześniactwo,
• choroby autoimmunologiczne,
• choroby nerek,
• choroby szpiku kostnego,
• białaczka,
• różyczka,
• odra,
• porfiria,
• mononukleoza,
• dur brzuszny.

Bardzo często w przypadku trombocytopenii możemy obserwować dolegliwości, takie jak nagłe pojawienie się wybroczyn w obrębie skóry i błon śluzowych, krwawienia z nosa oraz przewodu pokarmowego, a także krwiomocz.

7. Płytki krwi a choroby

W przebiegu niektórych chorób rozpoznawane są zaburzenia funkcji płytek krwi. Często mocznica i niewydolność nerek odpowiada za łagodną skazę krwotoczną.

Niewydolność wątroby zwykle powoduje złożone upośledzenie funkcji trombocytów i syntezy czynników krzepnięcia krwi. Najczęściej jednak funkcje płytki krwi są zaburzone na skutek chorób układu krwiotwórczego.

Diagnozowana jest skaza krwotoczna lub defekty płytek, takie jak nieprawidłowa wielkość, kształt, zbyt mała ilość receptorów błony komórkowej lub nieprawidłowa produkcja ziarnistości płytkowych.

8. Płytki krwi w ciąży

W większość ciąż wynik płytek krwi jest prawidłowy i mieści się w standardowych normach. W pozostałych przypadkach diagnozowany jest spadek płytek krwi (w ciąży bliźniaczej jest to sytuacja fizjologiczna).

Zwykle małopłytkowość (niska liczba płytek krwi, obniżone PLT w badaniu krwi) nie wywołuje pogorszenia samopoczucia ani stanu zdrowia, nie jest też niebezpieczna dla dziecka. Trombocyty w ciąży, a w szczególności spadek ich ilości wymagają regularnej kontroli, ponieważ zdarzały się przypadki, gdy niedobór płytek krwi zagrażał życiu i wystąpieniu powikłań.

9. Co jeść, aby wzrosły płytki krwi?

Jak podwyższyć płytki krwi? Jak zwalczyć niedobór trombocytów? Na liczbę płytek krwi ma wpływ dieta, a przede wszystkim zawartość składników mineralnych w pożywieniu. Niskie płytki krwi u dziecka, PLT u dziecka i osoby dorosłej można spróbować podnieść za pomocą zbilansowanego jadłospisu, bogatego w kwas foliowy, żelazo, kwasy omega 3 oraz chlorofil.

Niezwykle istotna jest też witamina B12, C, D oraz K. W związku z tym osoby z niską liczbą płytek krwi (niskie PLT) powinny spożywać produkty pochodzenia zwierzęcego (wołowinę, wieprzowinę i podroby), a także ryby (w szczególności pstrągi, łososie, sandacze i śledzie), jaja, małże i nabiał.

W codziennej diecie warto umieścić również orzechy i świeże warzywa, takie jak sałata rzymska, natka pietruszki czy szpinak. Należy sięgać również po fasolę, brukselkę, kalafior, buraki, soczewicę i ciecierzycę.

Pomocne mogą okazać się też pomarańcze, daktyle, awokado, kasza jaglana i gryczana, cytrusy, maliny, porzeczki, jabłka, kapusta czy papryka. Dietę warto uzupełnić o olej lniany, sok z marchwi oraz koktajle na bazie jarmużu.

10. Domowe sposoby na podwyższenie płytek krwi

Jak podnieść płytki krwi? PLT poniżej normy nie jest stanem korzystnym dla organizmu. W takiej sytuacji warto wdrożyć dietę bogatą w witaminy i składniki mineralne.

Dodatkowo należy wprowadzić regularną, najlepiej codzienną aktywność fizyczną. Dobroczynny wpływ na morfologię krwi PLT ma bieganie, pływanie oraz ćwiczenia aerobowe. Nie bez znaczenia jest również relaks i odpowiednia długość snu.

11. Domowe sposoby na obniżenie poziomu płytek krwi

Wysoki poziom płytek krwi powinien być omówiony z lekarzem w celu znalezienia przyczyny tego stanu. Niestety bardzo trudne jest zmniejszenie nadmiaru płytek krwi domowymi metodami.

Dodatkowo duża ilość płytek krwi grozi wystąpieniem zakrzepów, które utrudniają przepływ krwi i prowadzą do niedotlenienia tkanek. W czasie poszerzonej diagnostyki warto wprowadzić dietę na rozrzedzenie krwi, wprowadzając do jadłospisu pieprz, czosnek, chili, imbir, kurkumę, pokrzywę, rumianek czy miłorząb.

Powyższe zioła i przyprawy prawdopodobnie nie wpłyną na wysokie PLT trombocyty (PLT powyżej normy), ale zmniejszą ryzyko powstawania zakrzepów we krwi.

12. Oddawanie płytek krwi

Rola płytek krwi jest ogromnie ważna, ten składnik często podawany jest osobom leczonym chemio- i radioterapią, pacjentom po skomplikowanych operacjach i w przypadku urazów wielonarządowych.

W związku z tym niezwykle istotne jest regularne oddawanie płytek krwi przez osoby zdrowe. Proces określany jest mianem aferezy i polega na połączeniu wkłucia żylnego z separatorem komórkowym, który z przemieszczającej się krwi wyłapuje trombocyty i niewielką ilość osocza.

Pozostałe elementy krwi wracają z powrotem do dawcy. Cały zabieg zajmuje maksymalnie półtorej godziny, nie wiąże się też z większymi powikłaniami niż standardowe oddawanie krwi. Dodatkowo u zdrowej osoby w ciągu dwóch dni poziom płytek krwi wraca do normy.

13. Suplementy na płytki krwi

Badanie płytek krwi (morfologia na płytki krwi) powinno być wykonywane regularnie i każdy wynik krwi PLT odbiegający od normy należy omówić z lekarzem. Za niskie płytki krwi (również obniżone płytki krwi u dziecka) można wspomagać zbilansowaną dietą i zdrowym trybem życia.

Może się jednak zdarzyć, że niedobory żelaza i witaminy B12 są na tyle duże, że konieczne jest wdrożenie suplementacji. Powinna być to jednak decyzja specjalisty, podjęta na podstawie badań krwi.

Pacjenci z niską ilością płytek krwi (obniżonym PLT) zażywają kwas foliowy, witaminę B12 i żelazo. Niekiedy zaleca się również wieloskładnikowe preparaty witaminowe.

Należy pamiętać, że podwyższone trombocyty (podwyższona ilość płytek krwi) w badaniach krwi (za wysokie PLT) nie są wskazaniem do rozpoczęcia suplementacji. W takim przypadku niezbędna jest diagnostyka pod okiem lekarza.

14. Leki zaburzające działanie płytek krwi

Leki, które mają wpływ na działanie płytek krwi to preparaty przeciwzakrzepowe oraz przeciwpłytkowe. Zmniejszają one zlepianie się płytek krwi (agregację) i tym samym zapobiegają występowaniu zakrzepów i skrzeplin.

Działanie środków tego rodzaju trwa zazwyczaj 8-10 dni, czyli tyle ile długość życia trombocytów. Do najpopularniejszych leków należy aspiryna i heparyna, wpływają one na rozrzedzenie krwi, zmniejszenie agregacji płytek i niekiedy na obniżenie ich ilości (zaniżone płytki krwi).

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.