Trzy wzorce żywieniowe. Naukowcy: Obniżają ryzyko raka jelita grubego

Rak jelita grubego to nowotwór obejmujący jelito grube i odbytnicę. Szacuje się, że jest to czwarty najczęściej diagnozowany rodzaj nowotworu oraz czwarta najczęstsza przyczyna zgonów z powodu raka w USA.

W Polsce również choruje na niego coraz więcej osób - jest on jednym z najczęściej występujących nowotworów złośliwych zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet. W minionych dwóch dekadach w Polsce diagnozowano średnio około 16,8 tys. nowych przypadków raka jelita grubego rocznie, przy czym choroba była rozpoznawana u mniej więcej 9,3 tys. mężczyzn oraz 7,5 tys. kobiet każdego roku.

Ten rodzaj nowotworu pozostaje jednym z najpoważniejszych wyzwań zdrowotnych, odpowiadając za około jedną ósmą zgonów z powodu nowotworów. Co roku umiera na niego średnio ponad 10 tysięcy osób w Polsce, a w 2022 r. liczba zgonów sięgnęła blisko 12 tysięcy, częściej dotykając mężczyzn niż kobiety.

Tak duża liczba zachorowań i zgonów sprawia, że naukowcy nie ustają w poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie, co w naszym stylu życia może sprzyjać rozwojowi raka jelita grubego. Coraz częściej pod lupę trafia codzienna dieta i to, w jaki sposób może ona nasilać, albo łagodzić stan zapalny w organizmie - a ten, jak sugerują badania, może mieć swój udział w powstawaniu tego i innych nowotworów.

Zdaniem naukowców, wysokoprzetworzona żywność o niskiej wartości odżywczej, alkohol oraz produkty bogate w cukier mogą zwiększać stan zapalny w organizmie. Z kolei naturalna żywność bogata w błonnik, zdrowe tłuszcze, probiotyki i chude białko może pomagać zmniejszać stan zapalny.

Chcąc pogłębić wiedzę na temat sposobów, jakie określone wzorce żywieniowe wpływają na ryzyko raka jelita grubego, badacze z Ameryki Północnej i Europy przeanalizowali dane pochodzące z kilku dużych badań. Wyniki ich pracy zostały opublikowane w The American Journal of Clinical Nutrition.

Do przeprowadzenia analizy naukowcy wykorzystali dane z sześciu badań obejmujących prawie milion kobiet i mężczyzn (ponad 500 tys. kobiet i ponad 400 tys. mężczyzn) z Ameryki Północnej i Europy. Zebrano informacje demograficzne, kliniczne oraz dotyczące stylu życia, które następnie uwzględniono w analizach statystycznych. Uczestnicy byli obserwowani średnio przez 15 lat, w trakcie których odnotowano ponad 16 tys. przypadków raka jelita grubego.

Osoby biorące udział w badaniu wypełniły kwestionariusze dotyczące częstotliwości spożywania poszczególnych produktów, co umożliwiło naukowcom analizę wzorców żywieniowych. W szczególności uwzględniono ponad 800 produktów spożywczych i napojów, porównano nawyki żywieniowe uczestników z trzema naukowo opracowanymi wzorcami zdrowego odżywiania:

• dietą o niskim indeksie insulinowym,
• dietą przeciwzapalną,
• wskaźnikiem zdrowego odżywiania (HEI-2015), który ocenia ogólną jakość diety.

Naukowcy najpierw ujednolicili dane żywieniowe, sprowadzając je do tych samych jednostek, co umożliwiło ich porównanie. Następnie obliczyli wyniki odpowiadające trzem analizowanym wzorcom diety i podzielili uczestników na pięć grup (kwintyle), zgodnie z osiągniętymi wartościami.

Analiza danych pokazała, że osoby, których sposób odżywiania najbardziej zbliżał się do zdrowych wzorców żywieniowych, rzadziej chorowały na raka jelita grubego. Najwyższe wyniki w ocenianych dietach wiązały się z istotnym obniżeniem ryzyka: o około 18 proc. w przypadku diety o niskim indeksie insulinowym, 16 proc. dla diety przeciwzapalnej oraz 20 proc. dla wskaźnika HEI-2015, który ocenia ogólną jakość diety.

Wszystkie te wzorce mają ze sobą wiele wspólnego - promują większe spożycie owoców, warzyw, nabiału, ryb i owoców morza, a ograniczają czerwone i przetworzone mięso oraz słodzone napoje.

Dieta o niskim indeksie insulinowym opiera się m.in. na produktach stabilizujących poziom glukozy, takich jak warzywa liściaste, owoce, pełne ziarna czy nabiał, dlatego może być szczególnie korzystna dla osób z insulinoopornością.

Autorzy badania podkreślają jednak, że wyniki te wymagają potwierdzenia w populacjach spoza USA i Europy. Zwracają także uwagę na ograniczenia: dane z kwestionariuszy żywieniowych mogą być obarczone błędami, stosowano różne ich wersje, a jak w każdym badaniu obserwacyjnym nie da się wykluczyć innych czynników wpływających na wyniki.

Wszystkie trzy wzorce zdrowego odżywiania opierają się na dużej ilości owoców, warzyw, pełnych ziaren, orzechów, nasion, roślin strączkowych, nabiału (szczególnie fermentowanego, jak jogurt czy kefir), zdrowych tłuszczów oraz chudego białka. Choć różnią się szczegółami, łączy je jedno - mają silne właściwości przeciwzapalne, co warto brać pod uwagę, planując codzienne posiłki.

Jeśli na co dzień nie sięgasz po tego typu produkty, zacznij od drobnych kroków - wprowadź jeden lub dwa z nich do swojego menu. Dobrym początkiem mogą być produkty szczególnie sprzyjające zdrowiu jelita grubego:

• brokuły,
• mleko,
• orzechy włoskie,
• rośliny strączkowe,
• pistacje,
• arbuz.

Badania wskazują również, że większe spożycie intensywnie pomarańczowych owoców i warzyw może dodatkowo obniżać ryzyko raka jelita grubego.

Stopniowo staraj się też ograniczać żywność wysokoprzetworzoną, taką jak chipsy, słodzone napoje, przetworzone mięsa czy słodycze. Zamienniki mogą być równie satysfakcjonujące - chrupiące przekąski warto zastąpić orzechami lub marchewką, a słodzoną colę zamień na wodę gazowaną z owocami i ziołami.

Profilaktyka nowotworów to nie tylko dieta. Ruch, redukcja stresu oraz odpowiednia ilość i jakość snu również odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia.

Źródła:

• onkologia.pacjent.gov.pl
• eatingwell

Źródła

1. Dagmara Dąbek