Trwa ładowanie...

Leukocyty - czym są, jakie są objawy niedoboru i nadmiaru

Leukocyty, nazywane również białymi krwinkami, pełnią wiele ważnych funkcji w organizmie człowieka.
Leukocyty, nazywane również białymi krwinkami, pełnią wiele ważnych funkcji w organizmie człowieka. (adobestock)

Leukocyty, nazywane również białymi krwinkami, stanowią niezwykle ważną część układu odpornościowego. Odgrywają znaczącą role w obronie organizmu przed infekcjami i innymi patogenami. Istnieją różne rodzaje leukocytów, a każdy pełni specyficzną funkcję w utrzymaniu homeostazy w organizmie. Co obniża, a co podwyższa poziom leukocytów we krwi? Co oznacza nadmiar leukocytów w moczu?

spis treści

1. Co to są leukocyty

Leukocyty, nazywane również białymi krwinkami, pełnią wiele ważnych funkcji w organizmie człowieka. Dzielą się na granulocyty, limfocyty oraz monocyty.

Znajdują się też w śledzionie i w węzłach chłonnych. W szpiku kostnym można znaleźć megakariocyty, czyli fragmenty białych krwinek, które uczestniczą w procesie krzepnięcia krwi.

Zobacz film: "Badania krwi - leukocyty"

Ilość leukocytów zależy od wieku - dzieci mają ich więcej niż dorośli. W organizmie człowieka leukocytów jest około 600 razy mniej niż krwinek czerwonych. Należą one też do systemu immunologicznego, który odpowiada za znalezienie i walkę z bakteriami chorobotwórczymi oraz drobnoustrojami.

1.1. Podział leukocytów

Granulocyty zawierają ziarenka cytoplazmatyczne i tworzą się w szpiku kostnym czerwonym. Wyróżniamy:

  • Granulocyty obojętnochłonne (neutrofile) - powstają od komórki macierzystej liniii neutrofilowej (CFU-GM), która jest pochodną niezróżnicowanej, macierzystej komórki pnia CFU-GEMM. Czynniki wzrostowe CSF-G, CSF-1 oraz CSF-GM umożliwiają proliferację i dojrzewanie komórek szpikowych linii neutrofilowej, które przechodzą przez wszystkie etapy rozwoju w 6-7 dni.
  • Granulocyty kwasochłonne (eozynofile) - tworzą się od komórki macierzystej linii eozynofilowej (CFU-Eos) i następnie stopniowo dojrzewają. Rozwój ten jest możliwy dzięki istnieniu czynnika komórek pnia (SCF), IL-3 oraz czynnika wzrostu CSF-G. Pomaga im także IL-5 oraz CSF-GM, czyli czynnik wzrostowy granulocytów i makrofagów.
  • Granulocyty zasadochłonne (bazofile) - rozwijają się od komórki macierzystej linii bazofilów (CFU-Baso). Ich dojrzewanie jest regulowane przez CSF, interleukiny oraz NGF, czyli nerwowy czynnik wzrostowy.

Limfocyty to najważniejsze składniki układu odpornościowego. Żyją od kilku dni do wielu miesięcy, a nawet lat.

Limfocyty są obecne we krwi, limfie, a także we wszystkich tkankach, poza ośrodkowym układem nerwowym. Dzielą się na małe, średnie i duże, posiadają kuliste jądro i znikomą ilość cytoplazmy.

Limfocyty rozwijają się w procesie limfocytopoezy w tkankach limfoidalnych ośrodkowych oraz obwodowych. Powstają zatem w szpiku kostnym, grasicy, śledzionie, migdałkach i w węzłach chłonnych.

Limfocyty dzielą się na:

  • Limfocyty T (grasiczozależne) – stanowią ok. 70% wszystkich limfocytów, dzielą się na CD4+, czyli limfocyty T-pomocnicze, których jest około 40% oraz CD8+, czyli limfocyty T-cytotoksyczne (około 30%). Wszystkie są tworzone w szpiku kostnym, ale rozwijają się w grasicy. Potrafią niszczyć szkodliwe mikroorganizmy oraz kontrolować działanie komórek ochronnych organizmu. Ich głównym zadaniem jest uczestnictwo w reakcjach immunologicznych typu komórkowego. To właśnie limfocyty T rozpoczynają reakcję odrzucenia przeszczepu i późnej nadwrażliwości.
  • Limfocyty B (szpikozależne) – stanowią ok. 15% limfocytów i zajmują się wytwarzaniem przeciwciał. Gdy mają styczność z antygenem, przeobrażają się w komórki pamięci oraz komórki plazmatyczne.
  • Limfocyty NK (naturalni zabójcy) - stanowią ok. 15%, wyróżniają je właściwości cytotoksyczne, które, wytwarzając białko, pozwalają na niszczenie komórek.

W ten sposób pozbywają się cząsteczek, które nie są wystarczająco zdrowe i przestały odpowiednio funkcjonować. Bardzo ważna umiejętność limfocytów NK to także pozbywanie się komórek uszkodzonych przez raka.

Monocyty to największe komórki z dużą zawartością cytoplazmy. Kształtują się przeważnie w śledzionie i w szpiku kostnym. Następnie przenoszą się do krwi i zostają tam 8-72 godziny.

Trzykrotnie więcej monocytów przyściennych przykleja się do śródbłonka naczyń krwionośnych, pozostałe krążą swobodnie we krwi. Kolejnym krokiem jest przeprawa monocytów z krwi do tkanek, wówczas zamieniają się w makrofagi i zaczynają pełnić nowe zadania.

Zależnie od miejsca, w którym się znajdują, mogą kontrolować reakcje przeciwko bakteriom, wirusom, pasożytom oraz grzybom. Potrafią też regulować pracę komórek tkanki łącznej, fibroblastów oraz zajmują się pozbywaniem się uszkodzonych tkanek.

Monocyty uczestniczą również w tworzeniu naczyń krwionośnych, w czym pomagają im czynniki wzrostowe.

2. Badania na poziom leukocytów

Leukocyty bada się m.in w przypadku, kiedy u pacjenta występują reakcje alergiczne nawet jeśli są one wynikiem stresu.

Krew do badania poziomu leukocytów pobierana jest zazwyczaj z żyły, zwykle wewnątrz łokcia lub tylnej ręki. Miejsce wkłucia zostaje wcześniej oczyszczone za pomocą środka antyseptycznego.

Pielęgniarka zakłada na ramię specjalną opaską uciskową, która ułatwia pobieranie krwi. Następnie dochodzi do delikatnego wprowadzenia igły.

Krew gromadzona jest w szklanej rurce zwanej pipetą. Następnie pobrana próbka przesyłana jest do laboratorium, gdzie wykonywana jest analiza krwi i sprawdzenie poziomu leukocytów.

Do badania nie trzeba się specjalnie przygotowywać, ale należy pamiętać o poinformowaniu lekarza o przyjmowanych lekach.

Norma leukocytów dla kobiet i mężczyzn znajduje się w przedziale od 4 500 do 10 000/μl. Niektóre leki mogą zmieniać ilość leukocytów i tym samym mają wpływ na wynik badania krwi.

2.1. Co może wpływać na wynik badania

Okazuje się, że istnieje wiele czynników, które mogą sprawić, że poziom leukocytów widoczny na wynikach badań będzie niezgodny ze stanem faktycznym.

Leki, które mogą podwyższyć poziom leukocytów:

Leki, które mogą obniżyć poziom leukocytów:

3. Nadmiar leukocytów

Nadmiar leukocytów, czyli leukocytoza występuje gdy ilość białych krwinek przekroczy 10 000/μl. Przyczyny nadmiaru mogą być różne i zależą od tego, którego rodzaju leukocytów dotyczą.

Nadmiar neutrofili może być spowodowany białaczką szpikową, ostrymi infekcjami, poparzeniami, zawałem serca lub stanem zapalnym w organizmie.

Neutrofilia obrazuje również stan po poważnym urazie, sterydoterapii oraz po dużej utracie krwi. Ilość eozynofilii mogą zwiększać choroby płuc oraz choroby pasożytnicze, bakteryjne lub wirusowe.

Nadmiar może być spowodowany także alergią, szczególnie przez astmę i katar sienny.

Eozynofilia to także objaw chorób tkanki łącznej lub nowotworu, między innymi chłoniaka oraz ostrej białaczki limfoblastycznej.

Bazofilia, czyli nadmiar liczby bazofilów najczęściej zostaje wywołany przez białaczkę szpikową, mielomonocytową oraz bazofilową, a także czerwienicę prawdziwą oraz WZW typu A.

Zwiększenie ilości limfocytów może nastąpić również z powodu białaczki limfatycznej. Monocytoza może pojawić się m.in. z powodu ciąży, kiły, gruźlicy, malarii, białaczki monocytowej i szpikowej, zapalenia stawów, stanów zapalnych jelit oraz choroby Leśniowskiego-Crohna.

3.1. Nadmiar leukocytów w moczu

Norma leukocytów w moczu znajduje się w przedziale od 1 do 3. Przekroczenie zakresu to leukocyturia, która może być wywołana przez przyjmowane leki, gorączkę, odwodnienie, duży wysiłek fizyczny, infekcje układu moczowego oraz stany zapalne.

Poważniejsze przyczyny nadmiaru białych krwinek w moczu to:

3.2. Nadmiar leukocytów a ciąża

Mocz w ciąży jest regularnie badany i wyniki badań mogą pokazać zwiększoną ilość leukocytów. Najczęstsze przyczyny leukocyturii to stan zapalny lub infekcja układu moczowego.

Problemy te wynikają ze wzmożonej częstotliwości oddawania moczu w ciąży i tym samym ze zwiększonego prawdopodobieństwa zakażenia pęcherza moczowego poprzez korzystanie z publicznych toalet.

Innym popularnym uzasadnieniem są problemy z całkowitym opróżnieniem pęcherza moczowego, co sprzyja nagromadzeniu bakterii.

O nadmiarze leukocytów w moczu należy poinformować lekarza, który wykona diagnostykę i zaproponuje najkorzystniejszy sposób leczenia.

4. Niedobór leukocytów, czyli leukopenia

Leukopenia (leukocytopenia) to obniżona liczba białych krwinek (leukocytów) w jednostce objętości krwi poniżej przyjętej normy dla płci i wieku. Wystąpienie leukopenii stwierdza się, gdy ilość białych krwinek na mikrolitr krwi wynosi poniżej 3500. Zmniejszenie ilości białych krwinek może dotyczyć tylko jednego typu komórek lub proporcjonalnie wszystkich.

Odmianą leukopenii jest neutropenia, która charakteryzuje się spadkiem liczby krążących we krwi granulocytów obojętnochłonnych, czyli białych krwinek, których jest w organizmie najwięcej. Leukopenia dotyka zarówno osób młodych, jak i starszych.

Leukopenia może wystąpić w organizmie pod wpływem bardzo różnych czynników. Najważniejsze z nich to:

  • infekcje wirusowe, które tymczasowo mogą przerwać czynność szpiku kostnego,
  • wrodzone zaburzenia czynności szpiku kostnego,
  • rak lub inne choroby, wpływające szkodliwie na szpik kostny,
  • choroby autoimmunologiczne, które niszczą białe krwinki lub komórki szpiku kostnego,
  • ciężkie i długotrwałe zakażenia, które wykorzystują białe krwinki szybciej niż mogą być produkowane,
  • niektóre leki (niszczą białe krwinki lub uszkodzają szpik kostny), np. niektóre antybiotyki czy diuretyki.

Inne specyficzne czynniki powodujące obniżony poziom białych krwinek, to:

  • chemioterapia,
  • HIV/AIDS,
  • nadczynność tarczycy,
  • choroby infekcyjne,
  • niedokrwistość aplastyczna,
  • hipersplenizm (przedwczesne niszczenie komórek krwi przez śledzionę),
  • choroby powodujące powiększenie śledziony (np. nadciśnienie wrotne, przewlekłe choroby wątroby),
  • zespół Kostmanna (wrodzone zaburzenie obejmujące zmniejszoną produkcję neutrofilów),
  • białaczka,
  • zespoły mielodysplastyczne,
  • zwłóknienie szpiku,
  • choroby autoimmunologiczne,
  • choroby pasożytnicze,
  • radioterapia,
  • reumatoidalne zapalenie stawów,
  • niedobory witamin.

4.1. Objawy i leczenie leukopenii

Leukopenia wykrywana jest najczęściej przez przypadek podczas badania morfologicznego krwi, ponieważ nie daje ona żadnych objawów. Leukocyty pełnią bardzo ważną funkcję w organizmie, ponieważ odpowiedzialne są za jego odporność i jego reakcje na czynniki zagrażające homeostazie w postaci wirusów czy bakterii. Dlatego też chorzy wykazują mniejszą odporność, są bardziej podatni na infekcje i stany zapalne. Leukopenii towarzyszą często ogólne osłabienie, nudności i wymioty.

Jak przy każdej zmianie patologicznej w organizmie, tak i przy leukopenii może dojść do powikłań. W tym przypadku są one najczęściej związane z utratą odporności przez organizm, co może powodować znaczną podatność na infekcje zarówno bakteryjne, jak i wirusowe. Istnieje więc potencjalne niebezpieczeństwo zakażenia bakteriami, pasożytami, co wiąże się z pojawieniem innych objawów, charakterystycznych dla danego zakażenia patogenem.

W celu wykrycia pierwszych nieprawidłowości związanych z leukopenią, wykonuje się badanie morfologii krwi obwodowej – jeżeli wyniki będą niepokojące, lekarz skieruje nas na dalsze badania. Liczba leukocytów może być mniejsza po przebyciu niedawnych chorób – wtedy nie jest zjawiskiem niepokojącym. Należy o tym pamiętać.

Leczenie jest przede wszystkim farmakologiczne, a więc podawane są związki wyrównujące poziom leukocytów do wartości prawidłowej. Jeżeli brak białych krwinek jest wynikiem stosowania niektórych leków, leczenie może polegać na ich odstawieniu.

Rekomendowane przez naszych ekspertów

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze